سازمان هاچگونه باید با مشکل بی خوابی رو به رو شوند؟
مدیران ارشد همان گونه که قبلا استعمال دخانیات یامزاحمت های جنسی را مورد توجه قرار داده اند باید انتظارات رفتاری شان را تصحیح کنند و سیاست هایی را درباره خواب در سازمان به اجرا گذارند. مهم این است که سیاستی در مورد محدود کردن ساعات کار داشته باشیم و مطلوب این است که بیش از 12ساعت کار بی وقفه انجام نشود و در حالات استثنایی بیش از 16ساعت به طول نیانجامید. همچنین در24ساعت، باید حداقل 11ساعت استراحت مداوم در نظر گرفته شود. علاوه بر این، برنامه های کاری کارکنان نباید از 60ساعت در هفته تجاوز کند و یا اجازه داشته باشند بیش از 80ساعت در هفته کار کنند.
برنامه های کاری کارکنان در شیفت شب یا شیفت های اضافه نباید از 4یا5روز متوالی فراتر رود و به طور قطع نباید بیش از 6روز متوالی باشد.
کارکنان باید حداقل یک روز هفته را استراحت کنند و مطلوب این است که این استراحت 2روز متوالی باشدتااز کمبود خواب جلوگیری شود.
امروزه، مدیران سعی می کنند تا برای این پرکاری کارکنان شان دلیل متطقی بتراشند. موضع آنها این است که اگر کارکنان شان اضافه کاری نکنند به هر حال وقت خودشان را به بطالت خواهند گذراتد و از این فرصت برای استراحت استفاده نخواهند کرد. این امر ممکن است در مورد برخی افراد صادق باشد، ولی دلیل نمی شود که مدیران، کارکنان را مجبور کنند بیش از صد ساعت در هفته کار کنند و هیچ وقتی برای استراحت و خواب کافی نداشته باشند. البته گاهی مواردی پیش می آید که برخی افراد مجبور می شوند تا 16ساعت هم کار کنند، برای مثال نگهبان شیفت شب تا پست خود را به نفر بعدی تحویل ندهد، نمی تواند محل کار خودرا ترک کند. بنابراین، ما باید از قبل موارد خاص را پیش بینی کنیم.
مثلا کارمند خسته و خواب آلود را به خانه برسانیم.
امروزه حتی برای مدیران سازمان ها هم باید سیاست هایی وجود داشته باشد.به عنوان مثال،مدیران از پروازهای آخر شب که به شدت خواب را مختل می کند، استفاده نکنند. در شرایطی که فردی مجبور است برای انجام کاری، شبانه به کشور دیگری سفر کند، باید به وی اجازه داده شود تا قبل از اینکه ماموریت خود را انجام دهد، حداقل یک روز استراحت کند. البته این امر نیازمند یک برنامه ریزی صحیح است ولی نتایج آن، ارزش وقت صرف شده را دارد، زیرا فرد مذکور با کارایی بسیار بالاتری در جلسه مهم روز بعد حاضر خواهد شد. سازمان ها نباید تحت هیچ شرایطی به افرادی که شبانه سفر کرده اند، اجازه دهند که پس از رسیدن به مقصد، خودشان رانندگی کنند. حداقل باید امکاناتی مانند تاکسی، آژانس و یا سرویس های رفت و برگشت را در اختیار این افراد قرار دهند.
سازمان ها نباید تحت هیچ شرایطی به افرادی که شبانه سفر کرده اند، اجازه دهند که پس از رسیدن به مقصد، خودشان رانندگی کنند.
سازمان ها می توانند از روش های دیگری جهت ترغیب کارمندان خود برای داشتن برنامه خواب مناسب استفاده کنند. برنامه های آموزشی درباره خواب، سلامت و ایمنی ضروری به نظر می رسند. کارمندان باید عادت کنند که هر شب به مقدار کافی بخوابند و اتاق خوابی تاریک و ساکت و خالی از وسایل الکترونیکی مزاحم مانند تلوزیون، کامپیوترهای جیبی و مانند آنها داشته باشند. همچنین باید از اثرات مضر الکل و قهوه بر خواب کاملا آگاه شوند. فردی که دچار کم خوابی است باید بداند که مصرف الکل تنها باعث بدتر شدن شرایط می شود، یعنی نه تنها عملکرد را به شدت کاهش و میل به خواب را افزایش می دهد، بلکه باعث مختل شدن خواب هم می شود. در ضمن، سازمان ها باید سالانه برنامه هایی را جهت بررسی اختلالات ناشی از کمبود خواب اجرا کنند، تا بدین وسیله افرادی را که ممکن است در خطر باشند، شناسایی کنند. به عنوان مثال، در سال گذشته از طریق اینترنت پژوهشی انجام شد که بوسیله آن هر مامور قضایی ایلات متحده می توانست بفهمد که آیا مبتلا به بیماری هایی مانند آپنه خواب، سندرم پاهای بی قرار، حمله خواب و یا سایر اختلالات هست یا خیر؟
آن دسته افرادی که پس از بررسی پاسخ هایشان در گروه پر خطر قرار می گرفتند، جهت درمان به متخصصانی که مورد تایید انجمن طب خواب امریکا هستند، اجرا می شدند.
در انتها، توصیه می کنیم سرپرستان هم تحت آموزش های مدیریت خواب و خستگی ناشی از کار زیاد قرار گیرند، تا بتوانند عادت به خواب کافی را در خود ایجاد کنند. همه باید قبول کنند که خواب، یک مسئله کاملا جدی است. هم مدیران و هم کارکنان وظیفه دارند شرایطی را فراهم کنند که همگی سرحال و شاداب سر کار خود حاضر شوند.
اجرای این قوانین در برنامه های فردی و سازمان ها، اگرچه غیر ممکن نیست ولی سخت به نظر می رسد. همان طور که هر مسافر هواپیمایی انتظار دارد که خلبان قبل از پرواز الکل مصرف نکند، همگی بر این باور هستیم که هیچ راننده ای نباید الکل خونش در هنگام رانندگی در بزرگراه بیش از حد مجاز باشد. امروزه اکثر مدیران به خوبی بر اهمیت این نکته واقفند که کمبود خواب چه اثر سویی بر عملکرد فردی و در نتیجه کل سازمان دارد. از این رو یک برنامه خواب مناسب، استراتژی کسب و کار هوشمندانه ای است. اکثر افراد بر این باورند که با نخوابیدن هم وقت بیشتری دارند و هم کارایی بالایی، در حالی که قضیه کاملا بر عکس است. اگر فردی از استراحت کافی برخوردار باشد، هیچ وقت وسط یک جلسه مهم با مشتریان خود چرت نمی زند. خواب کافی باعث می شود تا فرد ساعات بیشتری از روز را به کار مفید اختصاص دهد و تمام هوش و خلاقیت خود را به کار بگیرد.
مصرف داروهای خواب آور یا داروهای کاهش دهنده میل به خواب
استفاده از این داروها فقط هنگامی مجاز است که پس از بررسی های دقیق مشخص شود که فرد مبتلا به بی خوابی و یا پر خوابی در طول روز است. اکثر بیماران فکر می کنند که یک راه حل قطعی برای معالجه بی خوابی وجود دارد و پزشکان نیز به راحتی و تنها به درخواست خود بیماران، داروهای خواب آور تجویز می کنند. دلایل بی خوابی کاملا مشخص نیستند و باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند. دلایل بی خوابی فرد می تواند ناشی از مصرف کافئین زیاد، بی برنامه گی، اضطراب و افسردگی، مشکلات جسمی مانند آرتریت، مصرف برخی داروها و غیره باشدو تنها یک پزشک متخصص طب خواب با تجربه می تواند دلیل اصلی بی خوابی را تشخیص دهد. مثلا یک بار یک استاد دانشگاه از بی خوابی مزمن شکایت داشت، پس از بررسی مشخص شد که ایشان در طول روز بیش از 20فنجان قهوه استفاده می کرد، جالب اینجا است که خود وی نیز متوجه نشده بود که این مقدار قهوه استفاده می کند و کاملا از اثر مضر کافئین بر فرآیند خواب بی اطلاع بود. تجویز داروی خواب آور بدون اطلاع از دلیل واقعی بی خوابی وی اشتباه محض بود.
به هر حال به نظر می رسد که راه حل قطعی دارویی برای درمان بی خوابی وجود ندارد. "رفتار درمانی شناختی" یا (Therapy Cognitive Behavioral) به افراد کمک می کند تا رفتارها و افکاری را که باعث شب زنده داری آنها می شود، شناخته و تغییر دهد.
روشی هایی برای بیدار ماندن بیشتر در شب
گرچه هیچ چیز نمی تواند جای خواب را بگیرد، روش هایی وجود دارد که می توان برای حفظ عملکرد به طور موقت به کار گرفت تا پس از اتمام کار با خیال راحت به بستر رفت. معمولا مدیران می توانند با نوشیدن قهوه که شایع ترین راه بیدار ماندن است، به کار خود ادامه دهند. چرت زدن روش بسیار مناسبی برای بازیابی عملکرد است، و اگر کوتاه مدت باشد مثلا کمتر از نیم ساعت، فرد پس از بیداری احساس شادابی بیشتری خواهد داشت. قرار گرفتن در محیط های جدید و دلنشین هم می تواند به هوشیار ماندن فرد کمک کند. ورزش و تحرک، سر پا ایستادن و مواجهه با نور شدید هم می تواند بسیار کمک کننده باشد. بشر فوق العاده به نور حساس است. البته رنگ نور هم از اهمیت زیادی برخوردار است. قرار گرفتن در نور آبی با طول موج کوتاه تر، تولید ملاتونین در بدن را مهار می کند و به ما کمک می کند حتی در زمانی که از لحاظ بیولوژیک شب به حساب می آید، بیدار بمانیم.
به عنوان مثال، برای افزایش هوشیاری و تنظیم ساعت بیولوژیک، نگاه کردن به آسمان آبی بسیار موثر تر از نگاه کردن به چمن سبز است.
با وجود اینکه تمام موارد نامبرده به یک مدیر کمک می کند تا در مواقع ضروری بیدار بماند، اما وی نباید در هنگام محرومیت از خواب رانندگی کند،حتی اگر با خوردن یک فنجان قهوه و یا قدم زدن زیر نور آفتاب، به طور موقت احساس سر حالی کند.
پژوهشگران بر اساس آخرین کشفیات درباره چرخه خواب، به نگرش جدیدی درباره نقش ویژه خواب در سلامت و عملکرد افراد دست یافته اند. برای مثال، شواهد روز افزونی وجود دارد که خواب به عملکرد ایمنی، تقویت حافظه، یادگیری و عملکرد اعضا کمک میکند. برخی از پژوهشگران در این باورند که شاید خواب، حلقه گمشده زنجیره سلامت، ایمنی و بهره وری باشد. یکی از آخرین پژوهش ها به دنبال یافتن ارتباط بهره وری با خواب و مزایای استراحت کوتاه مدتی است که پژوهشگران خواب آن را "چرت نیروبخش" می نامند(منظور 20دقیقه خواب نیمروزی است که قادر است مشکلات مرتبط با کمبودهای قبلی خواب را برطرف سازد).
چرت زدن در یک روز تعطیل لذتی کوچک اما فوق العاده آرام بخش است، گرچه این موضوع در مورد چرت زدن پشت میز اداره صدق نمی کند- به ویژه اگر یکی از همکارانتان سرزده وارد اتاق شود- اما گاهی خستگی مفرط، فرد را از پای در می آورد. آمار گیری در مورد وضعیت خواب در امریکا که توسط بنیاد ملی خواب در سال 2008 انجام گرفت، نشان داد که قریب به یک سوم بزرگ سالانی که حداقل 30 ساعت در هفته کار می کنند، بر سر کار خود به خواب رفته و یا به شدت احساس خواب آلودگی می کنند، رفتاری که کارفرمایان به شدت با آن برخورد می کنند. آیا کارفرمایان باید مسئله را کمتر جدی بگیرند؟ شاید در اقتصاد مبتنی بر دانش که بر پایه های ذهن های هوشیار استوار است، چند لحظه چشم بر هم گذاشتن می تواند برای کسب و کار مفید باشد.
گزارش منتشر شده توسط آکادمی ملی علوم در سال 2009 نشان داد که چرت زدن همراه با REM (یا خواب دیدن) باعث ارتقاء توانایی افراد در ترکیب اطلاعات ناپیوسته برای رسیدن به راحل های خلاقانه می شود، همچنین مطالعات بسیاری نشان داد که خوابیدن باعث ارتقای حافظه می شود. اگر پس از به خاطر سپردن یک فهرست لغات، چرتی بزنید نسبت به زمانی که بدون خوابیدن این کار انجام دهید، لغات را بهتر به خاطر خواهید آورد. حتی چرت های بسیار کوتاه شش دقیقه ای(بدون احتساب زمان به خواب رفتن که به هنگام خستگی زیاد به طور معمول 5دقیقه طول می کشد) تاثیر گذار هستند. من و همکارانم شواهدی به دست آوردیم که نشان می دهد پردازش مهم حافظه در زمان خواب و در طی مرحله هیپنگوژیک(hypnogogic) صورت می گیرد، زمانی که به نظر می رسد مغز، خاطرات مربوط به مشکلات حل نشده را به منظور انجام پردازش های بعدی شناسایی و مشخص می کند. همچنین پی برده ایم که چرت زدن می تواند به افراد در جداسازی بخش های مهم اطلاعات جدید از سایر جزئیات بی اهمیت کمک کند، و همچنین خواب دیدن باعث بهبود در کشف ارتباطات بین لغاتی که ارتباط کمی با هم دارند، می شود؛ دلیل محکمی که نشان می دهد چرت زدن باعث سرازیر شدن ایده های خلاقانه به ذهن می شود.
هنگامی که خواب آلود هستید، مطمئنا برخی از مهارت های خاص کاهش پیدا می کنند، مانند قدرت تمایز بصری که در تشخیص دادنآن چه می بینیم، نقش دارد، در طول روز کاهش پیدا می کند. سی دقیقه چرت زدن مانع از کاهش سوخت و ساز بدن شده و همچنین خوابیدن به مدت 60تا90دقیقه همراه با خواب دیدن، قدرت تشخیص بصری را افزایش می دهد. شواهد به دست آمده از آزمایش های دقیق و پیچیده و شرایط طبیعی نشان می دهد که خوابیدن به تقویت حافظه، یادگیری و قدرت ذهنی کمک می کند. به طور مثال، در مطالعه اخیری که در نیوزلند انجام شد، مشخص شد که اگر کارکنان شیفت شب برج مراقبت به طور برنامه ریزی شده، به مدت40دقیقه در طول شیفت خود بخوابند، در آزمایش های هوشیاری و عملکرد، نتایج بهتری کسب می کنند. مثال دیگر این که مشاور و استاد بازنشسته دانشکده بازرگانی هاروارد که در یکی از سفرهای هوایی خود با وی آشنا شدم اذعان کرد که چس از رایزنی های متعدد با مدیراناجرایی متوجه شد که کارآمدترین روش برای دسته بندی افکارش این است که پس از فراهم کردن قلم و کاغذ به خوای فرو رفته و منتظر شود تا راه حل به ذهنش خطور کند.
یک سازمان چگونه می تواند برنامه چرت زدن در محل کار را به اجرا درآورد؟ برخی سازمان ها اتاق چرت زدن دارند، برخی نیز مانند گوگل کابین های چرت زدن(nappods)دارند که مانع از رسیدن صدا و نور به فرد می شود. مسئولان گوگل می گویند این کابین ها جزئی از برنامه و سیاست انعطاف پذیر سازمان به شمار می روند، افراد هر طور که راحت هستند، کار می کنند. اگر این برنامه گران به نظر می رسد می توان برنامه خواب در محل کار را بدون خرج کردن حتی یک ریال نیز پیاده کرد. فقط کافیست اعلام کنید هرکس می خواهد می تواند یک چرت کوتاه بزند، چرا که خواب بازدهی افراد را افزایش می دهد. این برنامه را در یکی از بخش های خود به اجرا درآورده و نتیجه را مشاهده کنید. در کنار صرف میلیون ها دلار برای اجرای برنامه های افزایش عملکرد، انجام این آزمایش کوچک و ارزان ارزشش را دارد.
تازه های خواب
پیشرفت های روزافزون در علم خواب این فرصت را در اختیار ما قرار می دهند که هر چند وقت یکبار، بازبینی کلی در تمام زمینه ها از عادات فردی گرفته تا سیاست های کلان جامعه انجام دهیم. نمونه هایی از این پژوهش ها نشان داده است که حتی یک چرت کوتاه به ارتقاء حافظه و مهارت های حل مشکلات کمک می کند. بنابراین، با توجه به فواید بالقوه در افزایش عملکرد و کارایی، کارکنان خود را تشویق کنید تا در طول روز چند دقیقه ای چشم بر هم گذارند.
پیشرفت ها را با هم مرور می کنیم:
نیروی کار فردا هم اکنون به خواب نیاز دارد.
کسب و کار، نیازمند نیروی کار آموزش دیده است و بر خلاف تصور، مدارس در این زمینه خوب عمل نمی کنند.
شروع به کار مدارس به طور معمول از ساعت 7:20دقیقه است که رشد نورولوژیک و سلامت نوجوانان را به خطر می اندازد. سیستم تعادلی بدن نوجوانان متفاوت از بزرگسالان است و خواب در بیشتر آنها فاز تاخیری دارد، چرا که ملاتونین حدود ساعت 11شب ترشح می شود که یک ساعت دیرتر از بزرگسالان است. دانش آموزانی که سرانجام نیمه شب به خواب می روند و 6صبح بیدار می شوند، دچار کمبود خواب مزمن می شوند که توانایی آنان را برای یادگیری مختل می سازد و سبب می شود خود و دیگران را در جاده ها در معرض خطر قرار دهند. در ایالات متحده، پژوهشگران و مدافعان نظریه خواب کافی در حال بحث و گفتگو با مدارس، انجمن ها و مدرسان هستند تا با تغییر ساعت شروع به کار مدارس، دانش آموزان بتوانند بیشتر بخوابند.
سیستم های هشدار خواب آلودگی در خودرو
قرار است در آینده بسیار نزدیک خودروهای مجهزی به بازار عرضه شود که رانندگان خواب آلود را از خوابیدن پشت فرمان باز می دارند. برخی از آنها به دوربین هایی مجهزند که حرکات چشم رانندگان را پایش می کنند و یا با حسگرهایی فشار وارده به فرمان از سوی راننده را اندازه می گیرند و به هنگام بسته شدن پلک ها و یا کاهش فشار به فرمان، سیستم هشدار دهنده را فعال می کنند. در سال2005، کمپانی های فورد و ولوو اعلام کردند که در حال کار بر روی سیستمی با نام "Driver Alert"هستند. این سیستم شامل دوربینی است که فاصله بین خودرو و نشانگرهای سطح جاده را اندازه می گیرد و در صورت انحراف راننده از مسیر، سیستم به صدا در می آید و یک جمله هشدار دهنده بر روی داشبورد ظاهر می شود. اداره ملی ایمنی ترافیک بزرگراهای امریکا رویکرد دیگری را با ساخت بزرگراهای "هوشمند" در پیش گرفته است. این بزرگراه ها به حسگرهای ویژه ای مجهزند که به طور مداوم مسیر فرضی حرکت خودرو و سرعت آن را کنترل می کنند.
ترجمه:دکتر پیام طریقی و سوادا مارکاریان
منبع: مجله گزیده مدیریت