اهمیت نوازش

دکتر اریک برن در کتاب بازی‌ها، می نویسد:" دکتر اسپیتز متوجه شده است نوزادانی که پس از تولد برای مدت طولانی از آغوش محروم می گردند، رفته رفته دچار افت روحی غیر قابل جبرانی می شوند و چه بسا سر انجام با ناراحتی های روانی ناشی از آن از پای در آیند. در نتیجه این نکته به آن معناست که آنچه اسپیتز " محرومیت عاطفی" می نامد، ممکن است مهلک و کشنده باشد.

این ملاحظات به ظهور فرضیه گرسنگی محرک در نوزاد می انجامد و همچنین دال بر این است که مطلوب ترین محرک‌ها، آنهایی هستند که از راه " صمیمیت جسمی" میسر می شوند. "

از نظر اریک برن، در بزرگسالان هم نظیر چنین پدیده ای را می توان مشاهده کرد. وی می نویسد:" حتی

محرومیت‌های عاطفی و احساسی، موجد و محرک تغییراتی ارگانیک در بدن می شوند... بنابراین می توان یک زنجیره بیولوژیک فرض نمود که محرومیت‌های عاطفی و احساسی را، به فساد سلولی و

نهایتا مرگ پیوند می دهد... برای بقای ساختمان تن انسان،" گرسنگی محرک " و" گرسنگی غذا" اهمیت حیاتی دارند...

گرسنگی محرک نه تنها از لحاظ زیستی، بلکه از لحاظ روان شناختی و اجتماعی نیز از چندین جهت با  گرسنگی غذا هم سویی دارد. بطور خلاصه می توان گفت:   اگر نوازش نشوی، مخت می پکد. (کتاب بازی‌ها. نوشته اریک برن. ترجمه اسماعیل فصیح)

گرسنگی تماس که در اثر فقدان دراز مدت لمس روی می دهد، بسیار رنج آور و غیرقابل تحمل است. در دنیای پسا مدرن و پیشرفته، انسانها روزبروز بیشتر در تکنولوژی غرق می شوند و بسمت تنهایی می روند. و این موجب بروز انواع اختلالهای روان تنی ناشی از کمبود نوازش، در میان مردم شده است.

پوست انسان ضمن محافظت از بدن پیوسته با سیستم عصبی مرکزی یعنی مغز در ارتباط است و همواره پیامهای خوب و بد را به آنجا می فرستد وقتی بازویی را به نرمی نوازش می کنیم این پیام در قسمت پیشانی مغز به دوستی تعبیر می شود و با آزاد کردن اکسی توسین و افزایش سطح اندورفین، فرد احساس امنیت و صمیمیت می کند و کل این فرایند در بدن جاری و ساری شده و انسان را از تنشها و اضطرابها می رهاند.  (14)

در یک مقاله ، گزارشی از رفتار تیمهای ورزشی در حین مسابقه ارائه شده که نشان می دهد بازیکنان در  یک بازی، با بیش از بیست حالت ، همدیگر را نوازش می کنند و هر بازیکن دستکم دو ثانیه نوازش دریافت می کند! مشاهده شده که اثر این نوازشها در افزایش کار تیمی بسیار موثر بوده است.  (14)

در پژوهشی دیگر این یافته مورد تاکید قرار گرفته که عدم نوازش و تماس بدنی  طولانی مدت، باعث مرگ نوزادان می شود.. طبق این پژوهش تا همین صد سال پیش، نود ونه درصد نوزادان یتیم در آمریکا که در شیرخوارگاهها نگهداری می شدند، در اثر کاهش شدید وزن، تا قبل از رسیدن به هفت ماهگی، می مردند. وقتی این مشکل از جهات تغذیه و بهداشتی مورد بررسی قرار گرفت، با کمال تعجب فرقی با نوزادان معمولی مشاهده نگردید. مشخص شد آنها از بیماریهای عفونی و یا سوءتغذیه نمرده بودند. بلکه این بچه ها به یک دلیل کاملا متفاوت فوت کرده

بودند: فقدان نوازش یا گرسنگی لمس و تماس بدنی. وقتی که محیط نگهداری نوزادان تغییر کرد و بطور مرتب نوازش و تماس بدنی دریافت کردند، وضعیت وارونه شد و کاهش وزن متوقف گردید.(12)

تماس بدنی تاثیر حیاتی بر سلامت انسانها دارد بویژه در کودکان . امروزه در بخشهای ویژه نگهداری نوزادان نارس و بیماردر بیمارستانها، نوازش و ماساژ کودکان، جزء برنامه های روزانه است. معمولا این کار در سه نوبت و هر بار پانزده دقیقه انجام می شود.

طبق این پژوهش، حتی کسانی که داوطلبانه، به عنوان پدر بزرگ یا مادر بزرگ این بچه ها را نوازش می کردند، خودشان نیز شاهد بهبودی در وضعیت روانی و جسمانی خود بودند.

بنابر یک پژوهش، لمس بدنی از هشت هفتگی ، از طرف جنین احساس و دریافت می گردد. به عبارت دیگر در دوران بارداری جنین، قادر به پاسخگویی به احساس لمس است.(13)

حتی تصاویر اولتراسوند، دوقلوها را نشان می دهند که از چهارده هفتگی به لمس و مکیدن انگشت یا صورت یکدیگر می پردازند در هرحال نوزاد چه به موقع بدنیا آمده باشد و چه نارس بوده و زودتر،  در هر دو حالت برای برخورداری از یک روند رشد مناسب و طبیعی نیازمند لمس و نوازش است.

بر اساس این پژوهش، متغیرهای متعددی، مربوط به رشد نوزاد، در نظر گرفته شده و اثرات نوازش را در آنها، مورد بررسی قرار داده اند و تاثیر مثبت آن را اندازه گیری کرده اند. این متغیرها، شامل وزن گیری نوزاد ، زمان بستری بودن ، میزان دریافت اکسیژن،  پایداری ضربان قلب، پایداری درجه حرارت بدن، احساس ناراحتی کمتر، خواب خوب، تنش و اضطراب پایین، دستگاه ایمنی قویتر، مهارتهای اجتماعی بالاتر و زبان آموزی بهتر بوده اند. این تحقیق نشان می دهد که در همه این متغیرها لمس و نوازش اثرات مثبت و تقویتی دارد.(13)

این پژوهش که در سال ۲۰۱۴ انجام گرفته، مدعی است که تا کنون بیش از ششصد مقاله در باره اثرات نوازش بر نوزادن، منتشر شده که همگی این نتایج را تایید می کنند. نوزادان به مقدار معینی نوازش روزانه و تماس فیزیکی، نیازمندند تا همه ابعاد رشدی آنها اعم از جسمی، هیجانی، رفتاری، اجتماعی و روانی بطور هماهنگ و قابل قبول پیشرفت کند. به همین خاطر نظریه های مراقبت از نوزادان توصیه می کنند که مراکز درمانی، اتاقهای ویژه و جداگانه، برای نوزادن بستری، فراهم سازند تا تماس نوزاد با مادر و یا مراقب خود، پیوسته برقرار باشد.(13)

این پژوهشها برای انواع گوناگون تماس و نوازش انجام شده اند: مانند بغل کردن ساده، بغل کردن در حالتهای متفاوت، ماساژ دادن و( تماس پوست با پوست ( در حالت خاص صورت به صورت و موثر بودن همه انواع تماسها ثابت شده است. در این بین تماس پوست با پوست  (تماس صورت بصورت (نتایج قویتری داشته است، در اثر این تماسهای فیزیکی ،هورمونهای اندورفین اکسی توسین و سروتونین در بدن افزایش یافته و موجب بالارفتن سطح و کیفیت رشد نوزادان در همه ابعاد می شوند. از سویی که بسیار مهم هم است، اینکار یعنی نوازش، هیچ هزینه مالی برای سیستم درمان نداشته و عوارض جانبی نامطلوب و نامعلومی هم ندارد.

بنابر این پژوهش در برخی از بیماریها ، لازم است مادر بارها و بارها در بخشهای مراقبت ویژه کودک را نوازش دهد. حتی روزانه تا دوازده بار، و این کار باعث کاهش درد و افزایش مقاومت نوزاد،  در برابر بیماری می گردد. البته لازم به ذکر است که اگر مادر، به هر دلیلی در دسترس نبود، این نوازشها می توانند

از سوی پدر و یا سایر مراقبین تامین گردند. در ادامه ی این مقاله به انواع نوازشها و مزایای هر کدام با تفصیل بیشتری پرداخته شده است.

پایان قسمت 2 از 5

نویسنده: اسماعیل ابراهیمی، روانشناس بالینی