عيوب انكساري به مواردي گفته مي‌شود كه به دليل اشكال در سيستم اپتيكي چشم تصاوير به وضوح روي شبكيه متمركز نمي‌شوند و در نتيجه ديد فرد واضح نخواهد بود. انواع مختلف عيوب انكساري شامل نزديك‌بيني، دوربيني، آستيگماتيسم و پيرچشمي هستند.
نزديك بيني يا ميوپي
نزديك‌بيني مشكلي است كه حدود 3/1 جمعيت آن را تجربه كرده و به آن مبتلا مي‌باشند. افراد نزديك‌بين در خواندن تابلوهاي خيابان و ديدن اشياء فواصل دور مشكل دارند ولي در كارهاي نزديك مثل مطالعه مشكلي نداشته و اشياء نزديك را واضح مي‌بينند. وقتي كه طول كره چشم بزرگ‌تر از حالت عادي باشد و يا قدرت ديوپتريك قرنيه يا عدسي چشم بيشتر از حد طبيعي باشد تصوير اشياء و شعاع نوري وارده به چشم در جلوي شبكيه متمركز شده و بنابراين تصوير تار و ناواضح است.
معمولاً اين بيماري ارثي است هر چند به عوامل ديگري به جز ژن نيز بستگي دارد. معمولاً در دوران كودكي ظاهر مي‌شود و پس از ايجاد با رشد بدن و چشم كه منجر به افزايش طول چشم مي‌شود شدت آن افزايش يافته و شماره عينك بالاتر مي‌رود. معمولاً پس از مدتي پيشرفت نزديك‌بيني متوقف شده و شماره چشم بيشتر نمي‌شود. گاهي در بعضي افراد با افزايش سن و تا آخر عمر نزديك‌بيني شديد‌تر شده و افزايش شماره عينك هيچ‌گاه متوقف نمي‌شود. به اين وضعيت خزش نزديك‌بيني (myopic creep) گويند.
افراد نزديك بين معمولاً سردرد و احساس فشار در چشم‌داشته و ممكن است چشم‌هاي خود را براي ديدن واضح‌تر، خيره يا نيمه بسته نمايند. اين افراد ممكن است در هنگام رانندگي يا ورزش احساس خستگي كنند. اگر شما دچار اين علائم هستيد بايد تحت معاينه چشم قرار بگيريد و اگر با وجود استفاده از عينك اين علائم را داريد ممكن است نياز به تغيير شماره عينك داشته باشيد.
درمان :
- عينك و لنز تماسي
- جراحي رفراكتيو
- كارگذاري حلقه‌هاي مخصوص پلاستيكي در داخل قرنيه يا روش ICR
- كارگذاري لنزهاي داخل چشمي (phakic intra-ocular lens)
دوربيني يا هيپروپي
حدود 4/1 جمعيت دچار اين مشكل مي‌باشند. افراد دوربين اشياء دور را بهتر از اشياء نزديك مي‌بينند. كره چشم افراد دوربين معمولاً كوچك‌تر از افراد طبيعي است. اين مشكل وقتي بروز مي‌كند كه نور در پشت شبكيه متمركز مي‌شود.
افراد دچار دوربيني معمولاً مشكل ديد نزديك دارند و به عبارت بهتر فواصل دور را بهتر از نزديك مي‌بينند هر چند ممكن است هم در ديد دور و هم در ديد نزديك مشكل داشته باشند.
اين افراد گاهي سردرد يا احساس فشار و كشش در چشم داشته و يا به هنگام كار نزديك احساس خستگي مي‌كنند. اگر شما اين علائم را با وجود استفاده از عينك يا لنز تماسي داريد ممكن است شماره چشمتان تغيير كرده باشد.
درمان :
- عينك و لنز تماسي
- جراحي رفراكتيو
- كارگذاري لنز داخل چشمي
آستيگماتيسم
آستيگماتيسم يكي از شايع‌ترين مشكلات اپتيكي چشم است كه ممكن است همراه با دوربيني يا نزديك‌بيني باشد. علت آن نامنظمي و انحناء قرنيه است كه در اين صورت به آن آستيگماتيسم قرنيه‌اي مي‌گويند. گاهي نامنظمي شكل و انحناء عدسي باعث ايجاد آستيگماتيسم است كه به آن آستيگماتيسم لنتيكولار مي‌گويند.
آستيگماتيسم اصلاح نشده باعث سردرد يا احساس درد و كشش در چشم و اطراف آن شده و ديد تار و نامنظم در همه فواصل وجود خواهد داشت. كودكان بيشتر از بالغين دچار آستيگماتيسم اصلاح نشده هستند زيرا بسياري از آن‌ها شكايتي از تاري ديد نمي‌كنند كه اين مساله ممكن است باعث كاهش ديد در مدرسه و كاهش توانايي آن‌ها در درس و ورزش شود. گاهي آستيگماتيسم و اصولاً هر عيب انكساري قابل توجه اصلاح نشده مي‌تواند باعث بروز تنبلي چشم (آمبليوپي) در كودكان شود.
در آستيگماتيسم منظم محور انحناي قرنيه از همديگر حدود 90 درجه با همديگر فاصله دارند در حالي كه در آستيگماتيسم نامنظم اين فاصله كمتر يا بيشتر از 90 درجه بوده و نظمي ندارد. آستيگماتيسم منظم معمولاً به راحتي قابل اصلاح است ولي درمان آستيگماتيسم نامنظم بسته به ميزان و شدت نامنظمي و علت به وجود آورنده آن ممكن است مشكل و پيچيده باشد.
درمان:
در مواردي كه شديد نباشد به وسيله عينك و يا لنز تماسي قابل اصلاح است. لنزهاي سخت و لنزهاي نرم توريك نيز براي بيماران دچار آستيگماتيسم قابل استفاده است. اگر آستيگماتيسم شديد داريد بهتر است از لنزهاي سخت RGP استفاده نماييد. بسته به نوع و ميزان آستيگماتيسم ممكن است در اصلاح آن از جراحي‌هاي رفراكتيو نيز كمك گرفت.
پيرچشمي
در سنين ميانسالي و معمولاً در دهه چهارم عمر، اغلب مردم حتي افرادي كه قبلاً هيچ‌گونه مشكل چشمي نداشته‌اند دچار تاري ديد نزديك مي‌شوند. پيرچشمي به دليل از بين رفتن تدريجي خاصيت ارتجاعي عدسي چشم با گذشت زمان و در نتيجه كاهش قدرت تطابق ايجاد مي‌شود. اين مساله به دليل تغييرات پروتئين‌هاي عدسي چشم است كه با گذشت زمان باعث سختي عدسي و كاهش قدرت الاستيك آن مي‌شود.
در شروع پيرچشمي فرد متوجه مي‌شود براي ديدن كتاب يا روزنامه بايد آن‌ها را در فاصله‌اي دورتر نگه دارد تا قادر باشد آن را واضح ببيند.
درمان :
- عينك يا لنز
- لنزهاي تماسي مولتي فوكال يا چندكانوني
- جراحي به روش conductive keratoplasty
منبع : کتاب بیماریهای شایع چشم ، نویسنده : دکتر محمد پاکروان