تا قبل از شش ماهگی به نوزادان، حتی آب قند ندهید ، استفاده از آب قند یا آب نبات توسط مادران فقط بصورت یک سنت و عادت در آمده است. باید دانست آب قند برای نوزاد مایع ضروری و لازمی نیست و دادن آب قند به نوزاد سبب می شود او از خوردن شیر امتناع بورزد. قند در دستگاه هاضمه نوزاد تبدیل به آب و گاز کربنیک شده و باعث نفخ شکم نوزاد می شود. آب قند باعث ازدیاد نفخ و دل درد شدید او خواهد شد.

آب قند به دلیل شیرینی جلوی اشتهای نوزاد را می گیرد ، و کاهش مصرف شیر مادر برای کودکان منجر به سوء‌ تغذیه می شود و با عوارضی همچون کم خونی همراه خواهد بود.

مقدار آب قندی که به نوزاد داده می شود معمولا به مقدار زیاد بوده و حجم زیاد آب قند معده کوچک نوزاد را پر خواهد کرد و دیگر جایی برای تغذیه صحیح و به اندازه نوزاد از شیر مادر نخواهد بود. البته باید بدانید افزودن شکر ، نبات ، عسل ، یا هر ماده شیرین دیگری همان حکم قند را برای نوزاد داشته و مشکلاتی که برای نوزاد پیش خواهد آورد تفاوتی با قند ندارد.

باید خاطر نشان کرد: تا قبل از شش ماهگی حتی دادن آب قند به نوزاد مجاز نمی باشد. همه کودکان از هنگام تولد تا 6 ماهگی تنها باید از شیر مادر خود استفاده کنند، زیرا دستگاه گوارش یا کلیه این کودکان توان جذب و هضم کافی را نداشته و سبب بروز عوارضی همچون اسهال، آلرژی و حساسیت های گوناگون در کودک می شود.

مجله پزشکی مادر

آینده نگری در انتخاب همسر در قبال سرنوشت کودکان
"دکتر سید ضیاء الدین مظهری" متخصص تغذیه و رژیم درمانی در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار مجله پزشکی مادر اظهار داشت : درصد بروز چاقی در فرزندان به دنیا آمده از پدر و مادر لاغر دارای اندام متناسب، در حدود 9 درصد می باشد. ولی این احتمال در صورت چاق بودن یکی از والدین بین 41 تا 50 درصد افزایش می یابد.

وی در ادامه سخناش خاطر نشان کرد: اگر هر دوی والدین چاق باشند، ریسک ابتلا به چاقی در کودکان آنها از 66 تا 80 درصد فراتر می رود.

وی همچنین افزود: نتیجه گیری واقع بینانه این است که از بهم پیوستن دو فرد چاق خودداری شود و یا اینکه در صورت اجتناب ناپذیر بودن این رویداد، توجه و دقت بیشتری به فرزندان حاصل از این ازدواج مبذول بشود. زیرا که احتمال ابتلا به چاقی در این گروه از کودکان در صورت عدم تحرک کافی و تغذیه نامتعادل، فراهم تر از سایر هم جنس و هم سال آنها می باشد و این موضوع در تمام دوره عمر آنها ادامه می یابد.

مجله پزشکی مادر

اگر والدین بدانند که می توانند هوش و ذکاوت کودکانشان را نیز همانند نیاز ِ جسمانی و عاطفی اش پرورش دهند مطمئنا دیگر معطل نمی کنند. سالها بشر و حتی بزرگان علم هم تصور می کردند که هوش امری ذاتی است و در طول زندگی فرد تغییر نمی کند. با وجود این که ژن ها نقش اصلی و تعیین کننده ای در هوش افراد دارند، اما امروز دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که تحریکات مغزی در کودک حتی از همان روزهای نخست تولد نقش بسیار مهمی در تقویت هوش آنها دارد.

حدود 50 درصد رشد هوشی فرد از زمان تولد تا 4 سالگی صورت می گیرد، کودک از زمان تولد تا 3 سالگی شانس به دست آوردن 30 امتیاز بیشتر آیکیو را دارد. مطالعات دانشمندان نشان داده که در سال های نخست زندگی ، وزن مغز زیاد می شود و تعداد سلول های مغزی افزایش می یابد. ارتباط های عصبی شکل می گیرد و عروق خونی مغز رشد کرده و خون رسانی به مغز بیشتر می شود. با رشد کورتکس مغز که محل تفکر و یادگیری مهارت هاست، شیارهای آن نیز عمیق تر می شوند و مسلما هر چه رشد محیط و تربیت مناسب تری برای رشد مغزی کودک آماده می شود. ارتباط های عصبی بیشتر ایجاد شده و مهارت های فکری و ذهنی نیز پیشرفت بیشتری خوهند کرد.

تغذیه کودک از همان دوران جنینی شروع می شود. تغذیه مناسب و کامل دوران بارداری و مصرف کافی موادی مانند کربوهیدرات ها (قند ها و نشاسته ها) و چربی های ضروری برای رشد مغز مانند اسیدهای چرب امگا3 و مواد معدنی مانند ید و آهن و ویتامین ها بویژه ویتامین سی، اسید فولیک، و ویتامین های گروه گروه بی به رشد و سلامت مغز جنین کمک می کند. تغذیه پس از به دنیا آمدن با شیر خوردن نوزاد ادامه می یابد. شیر مادر بهترین و کامل ترین غذای کودک است و بهترین و مغذی ترین مواد را به بدن کودک می رساند. اسیدهای چرب موجود در شیر مادر به راحتی جذب می شوند و در اختیار سلولهای مغزی قرار می گیرند. بنابراین اولین و بهترین غذای مغز کودک، شیر مادر است. شیر مادر که سبب ایمنی کودک در مقابل بیماری ها می شود، هم برای رشد ذهنی و مهارت های فکری اینده کودک مفید است.

بعد از دوران شیر دهی کودکان می توانند از غذاهای کمکی استفاده کنند. اما غذاهایی که باعث افزایش هوش کودکان می شود شامل مصرف ماهی است، زیرا ماهی منبع غنی از پروتئین و اسیدهای چرب چون امگا3 است. این مواد می توانند سیستم عصبی را تقریت کنند.

دومین ماده غذایی تخم مرغ است که بهتر است روز را با تهیه املت خوشمزه با تخم مرغ های تازه آغاز کنید . تخم مرغ ها منبع غنی از چولاین که باعث گسترش فعالیت مغزی و حافظه می شود.

توت فرنگی نیز می تواند بعث افزایش هوش شده، با مخلوط کردن این میوه ها با ماست، یک دسر خوشمزه برای کودکان تهیه کنید. این میوه ها سرشار از آنتی اکسیدان هستند که ادراک، حافظه و ارتباط ذهنی را در کودک تقویت کرده و باعث رشد فکری و قدرت تمرکز میشود.

چهارمین ماده غذایی برای کودکان حبوبات است. حبوباتی همچون لوبیا چیتی،لوبیا قرمز، عدس، لپه، وسایر حبوبات منبع غنی از اسیدهای چرب امگا3 هستند که باعث خون سازی در رگ ها و تقویت سلول های عصبی می شوند، می توانید از این حبوبات در سالاد، سوپ و یا آش های مختلف استفاده کنید.

فراموش نکنید صرف صبحانه و میان وعده های سالم در طول روز برای کودک قدرت یادگیری و تمرکز را افزایش خواهد داد.

خیلی از افراد تصور می کنند که بازی کودکان صرفا راهی برای سرگم کردن آنهاست، اما واقیعت آن است که بازی کودک نوعی ورزش و تمرین برای مغز او به شمار می رود. برخی بازی های کامپیوتری نیز جنبه آموزشی دارد و سبب تقویت حافظه و مهارت های فکری می شوند. بنابراین والدین با شناخت این نوع بازی ها می توانند انها را در اختیار کودکان قرار دهند.

البته خانواده ها باید توجه داشته باشند که نشستن طولانی مدت پای تلویزیون، مانع درست فکر کردن کودکان و عدم تکامل مغز می شود. اگر چه بسیاری از والدین عقیده دارند که تلویزیون ارزش آموزشی دارد یا کودک را آرام می کند، اما تماشای آن سبب بروز اختلالات توجه و خیال پردازی در کودک خواهد شد.

منبع : مجله پزشکی مادر 

به گزارش خبرنگار مجله پزشکی مادر ، " دکتر سید ضیاءالدین مظهری" متخصص تغذیه و رژیم درمانی گفت: تغذیه با شیر مادر بخصوص در ماههای اولیه زندگی ضروری است. عوامل منحصر به فردی که در شیر مادر وجود دارند قادرند تغییرات دائمی در سیستمهای فیزیو لوژیکی و اندامهای نوزادان ایجاد کنند و آنها را در برابر ابتلا به بسیاری از بیماریها از جمله چاقی مصون سازند.
وی همچنین خاطر نشان کرد: شروع تغذیه تکمیلی باید به موقع و طبق برنامه باشد و شیر دهی تا پایان دو سالگی می تواند ادامه یابد.

حذف این باور غلط از ذهن مادران به خصوص آنهایی که سلامتی و زیبایی کودک خود را با چاقی او مربوط می دانند لازم است. این مادران عموما با توسل به انواع داروهای اشتها آور ، مکمل ها و جوشانده های مختلف ، تلاش می کنند تا کودک خود را چاق کنند. این عمل به خصوص در مورد نوزادانی که زمینه ژنتیکی ابتلا به چاقی را دارا می باشند، بسیار دردسر ساز می شود.

این متخصص تغذیه در ادامه سخنانش افزود: همه ما در مسیر حرکت خود در زندگی به سوی کمال، از دوران رویانی، جنینی، نوزادی، نوپایی، کودکی، نوجوانی و جوانی نیازمند دریافت غذا و تغذیه هستیم که باید با سن ، جنس ، قد ، وزن ، وضعیت فیزیولوژیکی ، نوع فعالیت و محیط زندگی مان متناسب باشد.

وی با بیان جزئیات بیشتر افزود: تنوع تغذیه روزمره در هر برهه ای از زمان باید طوری باشد که بتواند انرژی لازم برای فعالیتهای حیاتی ارادی و غیر ارادی ما را تامین کند.

وی در پایان خاطر نشان کرد: توجه داشته باشید نه تنها مقدار نیازها در دوره های مختلف زندگی افراد با یکدیگر تفاوت دارد، حتی سطح نیاز افراد هم بسته به سن ، جنس و حتی محل زندگی با یکدیگر کاملا فرق دارد.

صبحانه

از آنجایی كه فاصله بین شام تا صبحانه بین 10 تا 12 ساعت متغیر است، بنابراین صبحانه برای كودكان مخصوصاً دانش آموزان بسیار مهم است. طفره رفتن از خوردن صبحانه، مخصوصاً به دلیل اضطراب ناشی از امتحان، یكی از مشكلات شما، والدین است اما با تهیه صبحانه ای اشتها برانگیز موفق خواهید شد.

مواد غذایی كه می توانید با آنها صبحانه ای كامل و اشتها آور فراهم كنید، شامل:

- نان روغنی: یكی از نان های خوشمزه و انرژی زا است. خوردن مقدار كمی از آن، حداقل تا 40 دقیقه، انرژی مورد نیاز بدن را كاملاً تامین می كند. بنابراین چند نكته نان روغنی به همراه پنیر و گردو، صبحانه ای مقوی و مفید است.

- یك لیوان شیر (بهتر است گرم باشد، كه البته معمولاً بچه ها آن را دوست ندارند!) به همراه دو قاشق عسل یا چند حلقه موز.

- سیب و جوانه گندم به تنهایی صبحانه كاملی است. برای جلوگیری از ایجاد حالت تهوع، بهتر است چند تكه نان و پنیر و گردو نیز مصرف شود.

- یك كاسه عدسی (لوبیا توصیه نمی شود) به همراه كمی كره در آن، صبحانه مفیدی است.

- سرشیر یا خامه یا عسل به همراه كمی چای یا یك لیوان شیر.

- نان و پنیر به همراه خیار یا گوجه فرنگی و یك استكان چای شیرین، صبحانه ای مفید و انرژی زاست.

- تخم مرغ، منبع كاملی از پروتئین و سایر مواد مورد نیاز بدن است و به هر شكل كه مصرف شود( آب پز، نیمرو، پخته) مفید است و تا مدتی طولانی كودكان را سیر نگه می دارد.

- از خوردن غذاهای پرحجم به عنوان صبحانه، مثل قورمه سبزی یا قیمه باقیمانده از شب قبل، آبگوشت و... بپرهیزید. این غذاها، حجم معده را افزایش داده و احساس سنگینی و خواب آلودگی ایجاد می كنند و در روزهای امتحان اصلا توصیه نمی شوند.

به طور كلی صبحانه ای مفید و مغذی است كه در عین كم حجم بودن، غنی بوده و حداقل 2 تا 3 ساعت كودك را سیر نگه دارد و مهم تر این كه انرژی موردنیاز او را تأمین كند.

خوردن صبحانه را فراموش نكنید. معده خالی اجازه تفكر در جلسه امتحان را از انسان می گیرد.

میان وعده

به دلیل این كه اكثر مدارس، ساعت های درسی را در روزهای نزدیك به امتحان با برگزاری كلاس های تقویتی افزایش می دهند، از این رو حتماً نیاز است تا برای زنگ تفریح، مخصوصاً ساعت های پایانی، خوراكی های مغذی به بچه ها داده شود ولی این خوراكی ها نباید اشتهای كودكان را برای ناهار از بین ببرند. بنابراین بهترین خوراكی های زنگ های تفریح، انواع میوه، ساندویچ های بسیار كوچك( به غیر از سوسیس و كالباس) و تنقلاتی مثل انواع آجیل خام است.

ناهار

اگر فرزند شما بعضی غذاها را دوست ندارد، اما برای او مفید است، سعی كنید آن غذا را با چاشنی های مفید، خوشمزه كنید.

- انواع غذاهای دریایی مخصوصاً ماهی، انتخاب بسیار خوبی برای ناهار، خصوصاً در زمان امتحانات است." فسفر" موجود در ماهی بهترین ماده مغذی برای " مغز" است. اما متأسفانه اغلب بچه ها، ماهی دوست ندارند و علت آن " بوی" ماهی است. از این رو، ماهی را طوری بپزید كه بوی آن از بین برود.

- غذاهای سبزی دار، مثل انواع خورشت( كرفس، قورمه سبزی، نعنا، جعفری و...) خوراك مرغ به همراه هویج، كلم و... غذاهای مفید و عالی برای كودكان هستند.

- از پختن غذاهای پرحجم مثل آبگوشت در دوران امتحانات بپرهیزید. این قبیل غذاها، حجم معده را افزوده و احساس خواب، سستی و نفخ شدید را ایجاد می كنند. این قبیل غذاها، حداقل 4 تا 5 ساعت زمان لازم دارند تا كمی هضم شوند .

- در دوران امتحان، از فرزند خود بخواهید تا غذاهای مورد علاقه اش را به شما بگوید. شما نیز تا حد امكان همان غذاها را تهیه كنید. این مسأله اشتهای فرزندتان را برانگیخته و او با اشتیاق غذا میل می كند و همین امر نتایج مثبتی به دنبال خواهد داشت.

- سالاد، سبزی خوردن، ماست و ... مواد غذایی خوبی برای تحریك اشتها هستند. آنها را فراموش نكنید.

عصرانه

پس از صرف ناهار و اندكی استراحت، كودكان و حتی بزرگسالان، نیاز به تجدید نیرو دارند. این مسأله مخصوصاً در بچه ها و در دوران امتحان، نمود بیشتری دارد." مغز" به عنوان فرمانده بدن، هر چند ساعت یك بار نیاز به تجدید قوا دارد و این زمانی مهم تر جلوه می كند كه از مغز كار بیشتری طلب كنیم. اما یك عصرانه خوب چیست و چه ویژگی هایی دارد.

- از بین خوراكی ها، آنهایی را كه مفیدترند، در راس برنامه عصرانه قرار بدهید.

- خرید خوراكی های مفیدی چون انواع آجیل های خام، انواع میوه( مخصوصاً آنهایی را كه فرزندتان بیشتر دوست دارد)، شیر با طعم های مختلف( اگر در منزل شیر با میوه ها مخلوط شود بهتر است) و... را فراموش نكنید.

- نان و پنیر و گردو، كره و عسل، كیك ساده عصرانه به همراه چای، شیر با آبمیوه( ترجیحاً در منزل تهیه شود) عصرانه مفیدی است.

توجه كنید؛ از آنجایی كه اوج ساعت های مفید درس خواندن و مرور مطالب برای امتحان روز بعد، بین ساعت 5 عصر تا 9 شب است، بنابراین در این فاصله، هر یك ساعت تا یك ساعت و نیم، یك بار خوراكی مفیدی به فرزندتان بدهید.(بهترین ساعت برای عصرانه، پس از استراحت فرزندتان و قبل از شروع مطالعه و همچنین در میان ساعت های مطالعه است)

شام

اگر چه پزشكان، عقیده به حذف شام از برنامه غذایی خانواده ( مخصوصاً برای خانواده هایی كه استعداد چاقی دارند) دارند، اما در زمان امتحان، كمی باید این رژیم تغییر كند. اگر قبلاً شام بسیار سبكی تهیه می دیدید، بهتر است این یكی، دو هفته برنامه را كمی تغییر دهید.

- اگر فرزندتان عصرانه كافی خورده و میلی به شام ندارد، به او اصرار نكنید. شاید پرخوری، باعث ناراحتی او شده ودر اثر ناراحتی ناشی از پرخوری فردا نتواند سرجلسه حاضر شود.

- برای تهیه شام، از فرزندتان كمك بخواهید و غذایی را كه او دوست دارد تهیه كنید.

- جگر، دل و قلوه، یك كاسه سوپ و غذاهایی از این دست، اگر چه كم حجم اند، اما مفید و مقوی اند.

- نگذارید فرزندتان به جای شام از تنقلات بی فایده مثل چیپس و پفك، شكلات و ... استفاده كند.

- برنامه غذایی برای وعده شام را زیاد تغییر ندهید، بلكه بكوشید تا از غذاهای مقوی و كم حجم استفاده كنید.

مجله پزشکی مادر

عضو مرکز تحقیقات نوزادان دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: کمبود روی در بدن کودکان موجب اختلال در رشد و کوتاهی قد می شود.
دکتر احمد شاه فرهت اظهار داشت: كمبود روی یكي از مشكلات تغذیه ای شایع در كشور به شمار می رود و تمام گروه های سنی از جمله كودكان زیر شش سال، نوجوانان دختر و پسر ۲۰ تا ۱۴ ساله و همچنین زنان باردار از كمبود «روی» رنج می برند. وي افزود: كمبود روی علاوه بر كاهش سرعت رشد در كودكان با تغییراتی در حس بویایی و چشایی همراه است و سبب بی اشتهایی و كاهش وزن می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد مقدار مناسب و مطلوب روی در بدن را  1.5 تا 2.5 گرم دانست و افزود: جگر و انواع گوشت ها به ویژه گوشت قرمز و سفید، تخم مرغ، لوبیا و عدس، غلات سبوس دار، شیر و مواد لبنی و انواع مغزها نظیر بادام زمینی، گردو  و فندق از منابع غنی روی به شمار می روند .
وی افزود: با وجود آن‌كه كمبود روی یكی از مشكلات شایع تغذیه‌ای در ایران به شمار می رود  اما مصرف مكمل‌های حاوی روی بدون تجویز پزشك توصیه نمی‌شود و بهتر است قبل از هر اقدامی برای درمان به ویژه برای کودکان با پزشکان متخصص مشورت شود .

منبع: وب دا

سيستم بينايي در بدو تولد يك سيستم تكامل نيافته است و تكامل آن در طول سال اول زندگي رخ مي دهد. از اين رو، توجه والدين و پزشكان به مشكلات احتمالي در طول سال اول نقشي بسيار تعيين كننده در تكامل بينايي كودك و جلوگيري از مشكلات ناشي از اختلال در بينايي نظير مشكلات يادگيري خواهد داشت.

سه ماه اول

نوزادان معمولا قبل از هر چيز "حركت" را مي بينند. نوزاداني كه به موقع بدنيا آمده باشند (هفته 38 تا 42 حاملگي) بايد بتوانند تغييرات صورت مادر نظير خنده، اخم، ... را در هفته اول بعد از تولد ببينند. در اين زمان درك رنگ هنوز كاملا تكامل نيافته و درك عمق نيز در طول سال اول به موازات هماهنگ شدن حركت چشم ها ايجاد مي شود. هماهنگي عضلات چشم در نوزادان تازه متولد شده و شيرخواران بسيار ناقص است. چشم نوزادان اغلب به بيرون يا داخل منحرف شده و حركت چشم ها با هم هماهنگ نيست. اين وضعيت استرابيسم يا انحراف چشم خوانده مي شود. اگر استرابيسم تا 3 يا 4 ماهگي خودبخود بر طرف نشود بهتر است نوزاد توسط يك چشم پزشك معاينه شود.

اولين علائم مشكلات چشم و بينايي

در بعضي موارد لازم است نوزاد قبل از 3-4 ماهگي مورد معاينه قرار گيرد. اين موارد عبارتند از: انحراف شديد چشم ها، عدم حركت چشم قبل از 3 ماهگي، انحراف هر دو چشم به داخل، ثابت ماندن يك چشم در زمان حركت چشم ديگر و يا تفاوت فاحش بين حركات دو چشم.

تشخيص زودرس استرابيسم بسيار مهم است زيرا تنبلي چشم يا آمبليوپي حاصل استرابيسم درمان نشده است. اگر يك چشم كودك نتواند بر اثر استرابيسم خوب ببيند هماهنگي چشم ها بر هم مي خورد. همچنين اگر مغز تصويري از يكي از چشم ها دريافت نكند در طول زمان علائم ارسالي از چشم مبتلا را ناديده مي گيرد و نهايتاً فرد دچار تنبلي چشم و متعاقب آن كاهش شديد ديد مي شود.

مشكلات بينايي در نوزادان نارس

تكامل بينايي در نوزادان نارس كمي بيشتر از نوزاداني كه به موقع بدنيا آمده باشند طول مي كشد. احتمال ايجاد استرابيسم و آمبليوپي در نوزاداني كه قبل از هفته 35 حاملگي بدنيا آمده باشند 30% بيشتر است. هر چه نوزاد زودتر از زمان طبيعي بدنيا بيايد اين احتمال افزايش مي يابد.

نوزاد بايد كاملا به نور روشن (مثلا لامپ) و يا  آويز هايي كه معمولا بالاي سر نوزادان آويزان مي كنند توجه كند. اگر در 3 ماهگي جسم را جلو چشم نوزاد بگيريد و آن را از يك سمت آهسته به سمت ديگر ببريد و نوزاد قادر به دنبال كردن آن با چشم نباشد بهتر است مورد معاينه قرار گيرد. البته در بعضي موارد تكامل بينايي ديرتر رخ مي دهد كه به آن تأخير در تكامل بينايي مي گويند.

حركات نامنظم چشم

اختلالي بنام نيستاگموس ممكن است در نوزادي رخ دهد. در اين اختلال چشم ها حركاتي به چپ و راست، حركات دوراني و يا حركات نامنظمي دارند. علت اين اختلال ممكن است ضعف بينايي، وجود نقص در مسير عصبي از چشم به مغز و يا آلبينيسم (كمبود رنگدانه ها) باشد. نيستاگموس ممكن است ارثي هم باشد. نوزاداني كه نيستاگموس دارند ممكن است ديد طبيعي و يا ضعيف داشته باشند. اگر نيستاگموس تا بعد از 3 ماهگي باقي بماند نوزاد بايد مورد معاينه قرار گيرد.

در مجموع بايد گفت كه 3 تا 4 ماه اول زندگي زمان بسيار مهمي از نظر تكامل بينايي است و توجه والدين و مراجعه به موقع به چشم پزشك نقش تعيين كننده اي در بينايي كودك خواهد داشت.

4 تا 6 ماهگي

در اين سن نوزاد بايد دستش را به طرف اسباب بازي كه جلوي او مي گيريد دراز كند و يا دستش را به آن بزند. در ابتدا ممكن است دست نوزاد بطور  اتفاقي به جسمي كه جلويش گرفته ايد بخورد ولي در طول زمان با رشد بينايي، درك عمق و درك بيشتر نوزاد اين كار ارادي تر مي شود.

6 تا 8 ماهگي

از 6 تا 8 ماهگي نوزاد شروع به غلت زدن و احتمالا چهار دست و پا راه رفتن مي كند. در اين مرحله مي توانيد يك اسباب بازي را طوري جلو كودك قرار دهيد كه مجبور باشد براي رسيدن به آن غلت بزند و يا كمي از جاي خود جلوتر بيايد. اين كار به تقويت بينايي نوزاد كمك مي كند.

8 تا 12 ماهگي

بين 8 تا 12 ماهگي نوزاد شما ممكن است چهار دست و پا حركت كند و يا راه برود. سعي كنيد به جاي راه افتادن زودتر، كودك خود را به حركت چهار دست و پا تشويق كنيد زيرا باعث ايجاد هماهنگي ميان حركات دست و چشم مي شود. در اين سنين بويژه وقتي كودك روي مبل يا تخت و يا نزديك پله است بايد بسيار مواظب وي بود زيرا ديد كودك در اين مرحله هنوز فاقد درك عمق كافي است و در نتيجه پستي و بلندي ها را بخوبي درك نمي كند. به عبارت ديگر كودك در اين سن متوجه نيست كه لبه تخت در جايي تمام مي شود و زمين پايين تر از آن قرار گرفته است بنابراين احتمال سقوط كودك از تخت و پله وجود دارد.

منبع: وب سایت بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور

اصطلاح ناتوانی رشدی  که در سالهای اخیر بیش از گذشته استفاده می شود به عنوان پک اختلال ذهنی ، جسمی که یک یا چند فعالیت اصلی فرد را قبل از 18 سالگی محدود می سازد ، تعریف شده است.

نقصان در مهارتهای مهم زندگی اغلب در حیطه هايي همچون ، حل مساله ، تصمیم گیری ، تعامل با دیگران ، تعيين اهداف و کسب موفقیت در کودکان دارای ناتوانی دیده می شود.

از سندرم داون ، اوتيسم ، سندرم Toureete ، صرع ، اسپينا بيفيدا ، ديستروفی عضلانی ، فلج مغزی ، سيستيک فايبروزيس ، کم توانی ذهنی و اختلال بینایی ، شنوايي و جسمی میتوان به عنوان شایع ترین ناتوانی های رشدی می توان نام برد.
برای آشنايی بیشتر با هریک از این موارد و قبل از آنکه به توصیه های کاربردی بپردازیم لازم است تا به صورتی بسیار مختصر درمورد آنها توضیح داده شود.

سندرم داون
وضعیت بسیار شایع و قابل تشخیصی است که به کم توانی ذهنی وابسته است و به علت ناهنجاری کروموزمی رخ می دهد. یک کودک مبتلا به سندرم داون دارای ویژگی هايي همچون ، تون عضلانی ضعیف ، چشم های اریب ، دست های کوتاه و پهن ، گردن کوتاه ، سر کوچک ، ناراحتی های قلبی ، مشکلات در مجاری گوارشی و تناسلی و زبان بزرگ می باشد. سطح کم توانی ذهنی می تواند در دامنه ای از ملایم تا شدید را قرار گیرد که بیشترین عملکرد را فرد در سطح ملایم تا متوسط دارد.

اوتيسم
سندرمی است که علت آن را اختلال عملکرد جسمی در درون لایه های مغز یا سیستم اعصاب مرکزی می دانند. در پسر ها چهار برابر دخترها رخ می دهد . علامت هایی چون فقدان لبخند اجتماعی ، تماس چشمی غیر طبیعی ، مشکل در برقراری ارتباط ، مشکل در ساماندهی روابط خانوادگی ، حرکات تکراری ، کم توانی ذهنی یا کم هوشی مشاهده می شود.

سندرم Tourette
پک اختلال عصبی است که با حرکات ناخواسته و غیر ارادی (Ticks) ، سریع و ناگهانی یا صدا سازی هایی که به شیوه ای تکرار شونده رخ می دهند ؛ مشخص شده است. تغييرات متناوب در تعداد ، تکرار ، شدت ، نوع و محل تيک ها وجود دارد. علامت ها می توانند برای هفته ها و یا ماهها مخفی بمانند.

صرع
بروز یک حالت جسمی است وقتی که یک تغییر ناگهانی و کوچک در نحوه کارکرد مغز نسبت به حرکات یا اعمال فرد در زمانی کوتاه ، بو جود می آید. این تغييرات فیزیکی حمله ناگهانی صرعی نامیده می شوند و با توجه به شدت ، اندازه و تاثیر روی مغز متنوع اند . صرع می تواند همراه با عقب ماندگی ذهنی یا بدون آن باشد.

اسپنا بیفیدا
به معنای ستون مهره شکاف خورده یا باز است به شکلی که درون ستون به صورت کامل بسته نشده است. این عارضه در اندازه شدت آن می تواند متنوع باشد. در شکل خیلی شدید آن می توان ضعف عضلانی و یا فلجی را پائین تراز ناحیه ای که ستون مهره ها کاملا بسته نشده است ، از دست دادن حس در آن ناحیه ، از دست دادن کنترل مثانه و روده و عدم توانایی در ساخت مایع مغزی را نام برد. در عملکرد شناختی متفاوتند.

دیستروفی عضلانی
به گروهی از بیماری های ژنتیکی گفته می شود که با ضعف پیش رونده و تحلیل برنده سیستم اسکلتی و یا عضلات ارادی که حرکات ر ا کنترل می کنند ، همراه است. عضلات اعضای اصلی بدن هم می توانند درگیر شوند . فرد ممکن است مشکلات تنفسی هم داشته باشد.

فلج مغزی
عارضه ای است بعلت ضایعه مغزی که قبل ، حین و یا اندکی پس از تولد رخ می دهد. این وضعیت با عدم توانایی در کنترل کامل حرکات مشخص می شود. ممکن است شامل اسپاسم ها ، حرکات غیر ارادی ، مشکلات تون عضلانی ، راه رفتن بی ثبات و متزلزل ، حملات ناگهانی ، اختلالات بینایی ، شنوایی ، گفتار و کم توانی ذهنی همراه باشد.

سیستیک فایبروزیس
یک اختلال ژنتیکی است که باعث می شود تا در اعضايي از بدن همچون ریه ها و لوزالمعده ، مخاطی به شکلی غیر طبیعی لزج ، انبوه و تیره تولید شود . علامت های آن شامل سرفه های دائمی ، خس خس کردن یا ذات الريه ، ناتوانی در کسب وزن مناسب علیرغم داشتن اشتهای فراوان می باشد. در میزان شدت متنوع است و اغلب به کوتاه شدن دوره زنگی فرد منجر می شود.

کم توانی ذهنی
شامل افرادی است که در دامنه ای پايين تر از حد طبیعی رشد می کنند و مشکلاتی را در یادگیری و تطابق اجتماعی تجربه می کنند. گستره این اختلال می تواند دامنه ای بین ملایم ، متوسط ، شدید و عمیق را دربر گیرد. کودکان دارای کم توانی ذهنی می توانند به دوره بزرگسالی هم وارد شوند برخلاف دیدگاهی که آنان را " کودکانی ابدی " می پندارند.

اختلالات بینایی ، شنوایی و جسمی
در دامنه وسیعی دیده می شوند که می توانند به تنهایی به عنوان یک ناتوانی و یا با هریک از مواردی که قبلا در مورد آنها صحبت کردیم و یا با سایر مواردی که در اینجا ذکر نشدند ، همراه باشند.

نحوه مراقبت از اين كودكان
حال که با مواردی از ناتوانی رشدی آشنا شدیم ، بد نیست تا به چند نکته اساسی و کاربردی به هنگام کارکردن و یا مراقبت از این کودکان نیز بپردازیم. لازم به ذکر است که هر کدام از مواردی که در زیر بدان ها اشاره شده است بر مبنای دیدگاه عادی سازی ، تساوی فرصت ها برای افراد دارای ناتوانی و آموزش فراگیر و در یک سخن " پک جامعه برای همه " است . همه والدین و یا درمانگران باید به این نکات باید توجه نمایند.

- همیشه سعی کنیم محیطی را ، بوجود بیاوریم که در آن همه بچه ها احساس پذیرش و امنیت کنند. با این کار موجبات آرامش و درمان پذیری را برای کودک فراهم نموده ایم.

- با پذیرش افراد دارای ناتوانی به عنوان کسانیکه نیازها , خواسته ها ، و مسائلی مانند سایر بچه ها دارند ، آنها را وارد جامعه کنیم.

- به کودکان دارای ناتوانی طوری کمک کنیم که خود کارهایشان را انجام دهند تا به استقلال بیشتر آنها منجر شود. این کار به افزایش حضور آنان در جامعه به عنوان کودکانی شبیه به سایر بچه ها منجر خواهد شد.

- به آنها در تنظیم اهداف و معیار هایی برای کسب رضایت شخصی و دستیابی به موفقیت کمک کنیم.

- فعالیت ها را حول رفتارهایی که در آن محدوده سنی طبیعی هستند ، متمرکز کنیم.

- اجازه ندهیم که کودکان دارای ناتوانی مرکز توجه و یا برقراری امتیاز ویژه ای قرار گیرند.

- در مورد ناتوانی کودکان با نیت یادگیری بیشتر در زمینه توانایی های آنان نه ناتوانی شان ، بیاموزیم.

- با سایر والدین این گونه کودکان صحبت کنیم . اغلب آنها می توانند نکات ریز و اضافی در مورد توانايي کودکانشان بیان کنند.

- از کودکان دارای ناتوانی برای انجام امور مختلف براساس توانايي شان نه ناتوانی شان استفاده کنید.

- در همه فعالیت ها مشارکت کامل همه را بخواهید.

- محکم باشید و از تکنیک های تطابق رفتاری به هنگام نیاز استفاده کنید البته به سرعت هم تشویق کنید.

- ممکن است برای جلوگیری از تحریکات اضافی نیاز به جایگزینی متناوب فعالیتهای آرام کننده و عملی در زمان مناسب داشته باشید.

- گاهی فعالیت ها را متوقف کنید و خواسته های آنان را نشان دهید.

- بر روی فعالیت هایی که تعاون و همکاری را تقویت می کند ، تمرکز کنید تا آن که به فکر مسابقه باشید.

- لازم است محیط فیزیکی را ارزیابی کنید و تطابق های مورد نیاز را به عمل آورید.

- فعالیت های جسمی را تشویق کنید اما بگذارید که از روشهای مختلفی استفاده شود.

- در مورد نیاز ها از او سوال کنید بیشتر از آنکه خودتان نیاز ها را تشخیص دهید.

- در مورد استفاده از داروها و عوارض آنها حتما آگاهی لازم را کسب کنید.

- از سایر کودکان در منزل ، مجتمع آپارتمانی و یا مدرسه بخواهید که با کودکان دارای ناتوانی همکاری و تعاون داشته باشند.

بخاطر داشته باشید که هر فردی دارای سنی تقویمی ؛ سنی عاطفی ، سنی اجتماعی و سطحی از فعالیت جسمی است. افراد ممکن است عملکردهای متفاوتی در درون این دسته بندی ها داشته باشند. به عبارت دیگر کودک را تنها با خودش و پیشرفتی که نسبت به روزها یا ماههای قبل پیدا کرده است ، مقایسه کنید.

دکتر محمد کمالی ، استاد یار دانشگاه علوم توانبخشی دانشگاه تهران

1- نوزاد از بدو تولد تا شش ماهگی بطور انحصاری از شیر مادر تغذیه شود . شیر در روزهای اول کم است که آغوز نامیده میشود و برای نوزاد کافی است . به تدریج که نیاز نوزاد بیشتر می شود مقدار شیر هم زیادتر می شود .

2- از آب جوشیده ، آب قند و گلوکز ، شیشه و پستانک استفاده نشود .

3- شیردهی بر اساس میل و نیاز نوزاد در شرایط مناسب باشد .

4- قبل از هر شیردهی دستهای خود را بشویید .

5-  15 تا 20 دقیقه بعد از شیر خوردن آروغ نوزاد را بگیرید . در صورتیکه نوزاد زیر سینه به خواب برود احتیاج به بیدار کردن و گرفتن آروغ ندارد ، او را به روی پهلوی راست بخوابانید که در صورت استفراغ، شیر به ریه برنگردد و از عوارض آن جلوگیری شود ، مدتی که گذشت او را به روی پهلوی چپ بخوابانید.

6- جهت جلوگیری از ترک و زخم سینه در موقع شیردهی تمامی هاله سینه ( قسمت قهوه ای رنگ) داخل دهان نوزاد باشد یعنی چانه نوزاد روی سینه مادر باشد و پس از پایان شیردهی در صورت زخم بودن سینه مقداری از شیر خود را به سینه بمالید.

7- از قرار دادن نوزاد در نزدیکی پنجره و بخاری اجتناب شود .

8- از گرم نگه داشتن بیش از حد نوزاد با لباس خودداری شود و لباس طوری پوشانیده شود که نوزاد عرق نکند . بهترین دمای بدن نوزاد در زیر بغل 36.5 می باشد. بهترین دمای اطاق برای نوزاد 24 الی 25 درجه وبهترین درجه رطوبت 40 الی 45  می باشد. دمای اطاق برای نوزاد زیر دو کیلوگرم 26 الی 27 درجه می باشد.

9- از تشک و کیسه خواب پشم شیشه(الیاف صنعتی) بعلت گرم کردن بیش از حد نوزاد و حساسیت زا بودن کمتر استفاده شود.

10- از گذاشتن بالش زیر سر نوزاد و شیرخوار خودداری شود .

11- در اطاق و هوای مناسب نوزاد احتیاج به کلاه و جوراب و لباس سراسری ندارد .

12- تا زمانیکه بند ناف وجود دارد از حمام کردن نوزاد خودداری کنید . بعد از افتادن بند ناف، نوزادهفته ای دو بار در اطاق  حمام شود . در صورت استفاده از حمام درب حمام نیمه باز باشد تا از گرمازدگی نوزاد جلوگیری شود.

13- هیچ نوع ماده ضد عفونی کننده از قبیل الکل سفید ، بتادین و ....برای ناف استفاده نشود و از قرار دادن ناف درون پوشک خودداری کنید و از ناف بند استفاده نشده و با آب خیس نشود.

14- اطاق نوزاد بایستی روشن باشد ولی استفاده از نور آفتاب مستقیم مضر است.

15- به منظور سلامتی نوزادان و شیرخواران از دود کردن اسپند،استفاده از پودرهای آرایشی،عطر،ادکلن،سیگار وگلهای معطر مخصوصا"گل مریم اجتناب فرمائید.

16- بزاق شیرخواران از 3 ماهگی جاری میشودوحدودا"یکسالگی میتوانند آب دهان را قورت دهند.

17- عطسه و گرفتگی بینی در روزهای اول طبیعی است و علامت سرماخوردگی نیست . مدفوع نوزادی که شیر مادر می خورد آبکی و بلغمی و تعداد دفعات آن نسبتاً زیاد است ( شبیه مدفوع اسهالی ) ولی چنانچه حال عمومی نوزاد خوب و وزن گیری مناسب باشد اسهال نمی باشد .

18- جهت جلوگیری از خشکی و سوختگی پوست بدن از روغن بادام شیرین یا وازلین استفاده شود و به هیچ عنوان از پودر استفاده نشود .

19- برای تمیز کردن بینی نوزاد از یک قطره کلرور سدیم ( آب نمک ) استفاده شود و موقع ریختن قطره نوزاد به پهلو خوابانده شود .

20- در هنگام پریدن شیر در حلق نوزاد آرامش خود را حفظ کرده و یک تا دو ضربه به کف پای نوزاد زده تا گریه کند و شیر از دهان نوزاد خارج شود .

21- هر چه نوزاد ملاقاتی کمتر داشته باشد سالمتر است خصوصا" افرادی که سرفه و عطسه میکنند ، سیگاری هستند یا راهنمائی نادرست می کنند .

22- اگر نوزاد در روزهای 3 و 4 تولد زرد شد حتماً به پزشک مراجعه کنید .

23- مادران شیرده از خوردن بیش از دو لیوان شیر در روز ، پیاز ، سیر ، شکلات ، کاکائو ، نسکافه ، خیار سبز و خیار شور خودداری کنند .

توجه :
الف) ازمصرف شربت های مولتی ویتامین گران قیمت برای شیرخواران و اطفال به علت هزینه زیاد و ارزش درمانی کم اجتناب شود .

ب) به شیرخواران زیر یکسال عسل – سفیده تخم مرغ – غذای ترش – شیرین و ادویه دار و شیر پاستوریزه داده نشود .

پ) استفاده از لاک به علت داشتن سرب و ارسنیک وپاک کردن آن با استن که در تماس با پوست جذب میشود برای اطفال مضر میباشد.

ت) به منظور وزن گیری بهتر اطفال و شیر خواران از دادن موز – خیار سبز – چای بیسکوئیت – پفک - چیپس - شکلات – آدامس – آجیل – پسته – هویج اصفهان(به علت آبیاری با آب زاینده رود) – سوسیس – کالباس – نوشابه – ساندیس – شیر کاکائو – بستنی – یخمک – لواشک و مشابه آن خودداری شود .

ث) غذای توصیه شده برای کودکان دو سال به بالا شیر نصف لیوان روزی دو تا سه مرتبه  – میوه روزی یک مرتبه – یک روز در میان یک عدد تخم مرغ – غذای سفره ( روزانه ) ، در صورتیکه یک مرتبه غذای پختنی باشد برای دفعه بعد نگهداری شود – عصرانه نان ، پنیر ، گردو ،کره و مربا و امثال آن.

دکتر ایرج حق شناس – متخصص اطفال و فوق تخصص نوزادان

یکی دیگر از اختلالات تغذیه ای در کودکان بی اشتهایی آنهاست که نگرانی های بسیاری را در والدین ایجاد می کند.
برخی از دلایل بی اشتهایی کودکان عبارتند :

- بی اشتهایی عصبی (anorexic )
- رژیم غذایی یکنواخت
- فقدان مواد مغذی مثل روی
- کودکان بیمار معمولا" کم اشتها هستند.
- خستگی کودک می تواند از مهمترین عامل از بین بردن اشتهای او باشد.
- بیماریهایی مثل اسهال ،سرخک ،انگل های روده ای ،سوءتغذیه مزمن ،زخم های دهانی(مثلا" به علت دندان در آوردن) ، اضطراب
- روشهای نادرست مادر در تغذیه کودکش که موجب لجبازی و خودداری کودک از خوردن می شود مانند روش پاداش ، تهدید کردن ، التماس ،انحراف فکر، اجبار و کودک سالاری که هیچکدام از این روشها صحیح نمی باشد و فقط منجر به عدم دریافت کافی غذا توسط کودک می گردد.

علل جسمی و روحی بی اشتهایی کودکان
یکی از علل بی اشتهایی کودکان کمبود ویتامین هایی چون گروه B و C محلول در آب است به همین سبب به والدین توصیه می شود که در کنار تغذیه کودکشان حتما" از آب میوه استفاده کنند.
عدم دریافت برخی ویتامین ها و مواد معدنی مثل آهن و روی منجر به بی اشتهایی در کودکان می گردد همچنین در خانواده هایی که مدام تنش و جنجال وجود دارد حتی در شرایط جسمانی مناسب اما فاقد شرایط روحی خوب بی اشتهایی در کودکان امری مسلم است.اگربی اشتهایی در دوران کودکی توجه نشود این مشکل در بزرگسالی نیز ادامه پیدا می کند.

راهکارهای رفع بی اشتهایی در کودکان
1- شادابی و نشاط موقع صرف غذا
2- عدم تنبیه و تهدید و حتی تشویق کودکان مثلا" اگر غذا بخوری تو را به پارک می برم و یا برایت بستنی می خرم و اگر غذا نخوری دیگر تورا دوست ندارم .
3- عدم التماس مادران ، پرت کردن حواس کودک ، رشوه دادن ، اعمال زور و استفاده از داروهای تقویت کننده ، گروهی از مادران ملتمسانه به کودک می گویند که این لقمه را به خاطر من یا پدر بخور و یا با تماشای کارتون حواس کودک را پرت می کنند.
4- فراهم کردن شرایطی که کودک هنگامی که گرسنه می شود خودش به طرف غذا بیاید.
5- رنگ مواد غذایی می تواند در اشتهای کودک و علاقه او به غذا تاثیر بگذارد.
6- رعایت نظم در غذا دادن به کودک ،عدم اضطراب والدین و پُرنکردن بیش از حد ظرف غذای کودک
7- رعایت تنوع در مواد غذایی ، عدم مصرف بیش از حد مایعات
8- دخالت دادن کودک در تهیه غذا برای کم کردن حساسیت کودک
9- عدم صحبت در رابطه با غذا خوردن کودک با دیگران در حضور او
10- موقع صرف غذا تلویزیون را خاموش کرده و وسایل بازی او را جمع کرده و برای طول مدت غذاخوردن کودک حد و مرزی تعیین کنید.
11- موقع غذاخوردن کودک به او ابراز محبت کنید و او را با هم سن و سالهای خودش مقایسه نکنید
12- اجازه دهید کودک از هر راهی که مایل است غذا بخورد و در کنار او نشسته و در مورد غذا با او صحبت کرده و برای ناهار یا شام روز بعد از او نظر بخواهید.
13- والدین توجه داشته باشند که هرگز جلوی کودک خود به دیگران نگویند که او غذایی را دوست ندارد . این گفتار موجب می شود که کودک این رفتار خود را به عنوان رفتار تثبیت شده خود بپذیرد و از آن به عنوان وسیله ای برای جلب توجه دیگران استفاده نماید.

حسین حاجیان فر- کارشناس ارشد تغذیه