آيا هرگز برايتان پيش آمده است كه هنگام خيره شدن به يك زمينه صاف (مثلاً يك كاغذ سفيد يا آسمان آبي) متوجه ذرات كوچك غبار مانندي شويد كه جلوي چشمتان بالا و پايين مي‌روند و هرچه پلك مي‌زنيد باز هم مثل يك سايه كوچك در جلوي چشمتان قرار دارند؟ اين سايه‌هاي مزاحم را اصطلاحاً مگس پران مي‌گويند. معمولاً با حركت دادن چشم مگس‌پران هم حركت مي‌كند اما چون جهت حركت آن در خلاف جهت حركت چشم مي‌باشد نمي‌توان آن را با چشم تعقيب كرد.

مگس‌پران چيست؟

مگس‌پران در حقيقت سايه كدورت‌هاي موجود در مايع زجاجيه است كه روي شبكيه مي‌افتد و به صورت يك سايه تيره ديده مي‌شود. اين كدورت‌ها ممكن است ناشي از چسبندگي و ضخيم شدن رشته‌هاي زجاجيه، جمع شدن سلول‌هاي التهابي در زجاجيه و يا خونريزي در داخل چشم باشد.

زجاجيه چيست؟

زجاجيه مايع ژله مانندي است شبيه سفيده تخم مرغ خام كه بخش اعظم داخل كره چشم (از پشت عدسي تا روي شبكيه) را پر كرده است و به حفظ ساختمان كروي چشم كمك مي‌كند و شبكيه را در جاي خودش نگه مي‌دارد. ساختمان زجاجيه از يك شبكه اسفنجي متشكل از رشته‌هاي خيلي ظريف ايجاد شده كه مقادير فراوان آب و مواد محلول را در خود جاي داده و به آن حالت ژله‌اي بخشيده است. رشته‌هاي موجود در زجاجيه در قسمت‌هاي خارجي‌تر زجاجيه متراكم‌ترند و اتصالات نسبتاً محكمي به لايه‌هاي داخلي شبكيه دارند.

چرا مگس‌پران ايجاد مي‌شود؟

مگس‌پران عارضه بسيار شايعي است و با گذشت سن شيوع آن افزايش مي‌يابد به طوريكه بيش از 70- 60% افراد بالاي 60 سال مگس‌پران را تجربه كرده‌اند.

رشته‌هاي موجود در زجاجيه در بچه‌ها و افراد جوان معمولاً بسيار ظريف است و ديده نمي‌شود اما با بالا رفتن سن اين رشته‌ها ضخيم‌تر مي‌شوند و در بعضي جاها به هم مي‌چسبند و باعث ايجاد كدورت مي‌شوند كه سايه اين كدورت بر روي شبكيه به صورت مگس‌پران احساس مي‌شود. به علاوه در بسياري از افراد مسن بخشي از رشته‌هاي محيطي زجاجيه كه به شبكيه متصل بوده و از جاي خود كنده مي‌شود و به داخل بخش‌هاي مركزي زجاجيه مي‌افتد. اين حالت كه آن را (جداشدگي خلفي زجاجيه) مي‌نامند شايعترين علت ايجاد مگس‌پران است. گاهي اوقات هم وجود التهاب داخل چشمي (يووئيت) سبب تجمع سلول‌هاي التهابي در زجاجيه مي‌شود كه باعث ايجاد مگس‌پران مي‌شود. يك علت ديگر مگس‌پران وجود خونريزي در داخل زجاجيه است؛ مثلاً در افراد مبتلا به ديابت ممكن است خونريزي خفيف چشمي ابتدا به صورت يك مگس‌پران ديده شود.

مگس‌پران در چه افرادي شايع‌تر است؟

- افراد بالاي 60 سال

- افراد نزديك بين

- افرادي كه سابقه جراحي چشمي (بخصوص جراحي آب مرواريد) دارند.

- افرادي كه سابقه التهاب داخل چشمي (يووئيت) دارند.

جرقه چيست؟

در چشم پزشكي جرقه به معناي احساس وجود نور در ميدان بينايي است وقتي كه در حقيقت محرك نوري وجود ندارد. جرقه ممكن است به صورت خطوط درخشان صاعقه مانند يا به صورت اجسام ريز درخشنده به نظر برسد. جرقه ممكن است فقط در يك نقطه خاص ميدان بينايي ديده شود و يا به صورت نقاط ريز متعدد در بخشي از ميدان بينايي درآيد. احساس ديدن جرقه معولاً فقط چند ثانيه طول مي‌كشد اما غالباً تكرار مي شود. معمولاً در محيط‌هاي تاريك جرقه ها بيشتر تظاهر مي‌كنند. به علاوه حركات ناگهاني سر يا چشم‌ها ممكن است باعث ديدن جرقه شود.

چرا جرقه ايجاد مي‌شود؟

همانطور كه قبلاً گفته شد با افزايش سن رشته‌هاي زجاجيه ضخيم تر مي‌شوند و به هم چسبندگي پيدا مي‌كنند. اين چسبندگي رشته‌هاي زجاجيه ممكن است باعث كشيده شدن پرده شبكيه گردد از آنجا كه پاسخ سلول هاي شبكيه به محرك ها بصورت درك نور است هر عاملي كه سلول هاي شبكيه را تحريك كند در مغز به عنوان نور تفسير مي شود. به همين علت وقتي شبكيه تحت كشش قرار گيرد جرقه‌هاي نوري ديده مي‌شود.

آيا مگس‌پران و جرقه خطرناك است؟

بسياري از افراد مدت ها مگس‌پران داشته اند و هيچ مشكل خاصي پيدا نكرده اند. مگس پراني كه سال هاي سال وجود داشته و تغيير خاصي پيدا نكرده است معمولاً خطري ندارد اما بروز مگس پران جديد مي تواند ناشي از مشكلات جدي چشمي باشد. البته همانطور كه گفته شد شايعترين علت بروز مگس پران جديد (جداشدگي زجاجيه خلفي) است كه به خودي خود خطري ندارد اما گاهي اوقات در حين جدا شدن زجاجيه بخشي از شبكيه نيز همراه با آن كنده مي‌شود و باعث ايجاد سوراخ يا پارگي در پرده شبكيه مي‌شود كه مي تواند سبب جدا شدن پرده شبكيه و مشكلات شديد بينايي شود.

به‌طوريكه قبلاً ذكر شد وجود جرقه معمولاً ناشي از كشش و تحريك شبكيه است، بنابراين در افرادي كه اخيراً دچار جرقه شده‌اند احتمال ايجاد پارگي در پرده شبكيه وجود دارد.

تشخيص علت ايجاد جرقه و مگس‌پران بدون معاينه دقيق چشم پزشكي امكان‌پذير نيست بنابراين لازم است تمام افرادي كه دچار جرقه هستند و يا مگس‌پران جديد پيدا كرده‌اند حتماً توسط چشم‌پزشك معاينه شوند. براي انجام معاينه ابتدا مردمك با استفاده از قطره‌هاي مخصوص باز مي‌شود و سپس با استفاده از لنزها و وسايل مخصوص زجاجيه و شبكيه معاينه مي‌شود. در صورتي كه در معاينه هيچ مشكلي به جزء (جداشدگي زجاجيه خلفي) وجود نداشته باشد و شبكيه سالم باشد معمولاً خطري وجود ندارد و اقدام خاصي لازم نيست اما در مواردي كه آسيبي به پرده شبكيه وارد شده باشد يا خونريزي يا التهاب داخل چشمي وجود داشته باشد بايد درمان انجام شود.

گاهي با يك نوبت معاينه نمي‌توان علت دقيق مگس‌پران را تشخيص داد. در اين حالت معمولاً لازم است معاينه در فواصل 2-3 هفته يك بار تكرار شود تا زماني كه مطمئن شويم علت خطرناكي وجود ندارد.

يك نكته مهم آن است كه جرقه حتي اگر با پارگي شبكيه همراه باشد معمولاً پس از چند روز تا چند هفته خود به خود از بين مي رود؛ مگس پران هم حتي در صورت همراهي با پارگي شبكيه پس از چند هفته كوچك مي شود. بنابراين در افرادي كه جرقه يا مگس پران جديد ايجاد شده حتي اگر خود به خود خوب شده باشد لازم است معاينه كامل چشم انجام شود.

آيا جرقه و يا مگس‌پران قابل درمان است؟

همانطور كه قبلاً گفته شد مگس‌پران معمولاً علت خطرناكي ندارد و نيازي به درمان ندارد. در اكثر موارد پس از چند هفته تا چند ماه مگس پران به تدريج كوچك مي شود و فرد نيز عادت مي كند كه آن را نديده بگيرد. اما در مواردي كه مگس پران با سوراخ يا پارگي پرده شبكيه همراه باشد ممكن است نياز به اقدامات درماني مثل ليزر يا عمل جراحي براي جلوگيري از پارگي پرده شبكيه وجود داشته باشد.

جرقه نيز در صورتي كه علت خطرناكي نداشته باشد پس از چند روز تا چند هفته برطرف مي‌شود و نياز به درمان ندارد.

علل غير چشمي جرقه

افرادي كه ميگرن دارند اغلب نوع ديگري از جرقه را تجربه مي‌كنند. اين جرقه‌ها به صورت خطوط زيگزاگي لرزان يا نقاط بزرگ شونده ديده مي‌شود. معمولاً اين جرقه‌ها ابتدا در وسط ميدان بينايي ظاهر مي‌گردد (يعني روبروي فرد ديده مي‌شود) و در عرض 15 تا 20 دقيقه به تدريج به كناره‌هاي ميدان بينايي كشيده شده، كم‌كم محو مي‌گردد. پس از آن سر درد شروع مي‌شود كه معمولاً يك طرفه و ضربان‌دار است. البته در بعضي از افراد فقط جرقه تظاهر مي‌كند و سردرد اتفاق نمي‌افتد. اين حالت را "ميگرن چشمي" مي‌گويند. يك نكته مهم آن است كه جرقه ناشي از ميگرن همزمان در هر دو چشم ديده مي‌شود اما جرقه ناشي از مشكلات چشمي فقط در چشم مبتلا تظاهر مي‌كند.

يك علت ديگر جرقه برخورد ضربه ناگهاني به سر است. (احتمالاً به همين دليل) برخورد هر ضربه ناگهاني به سر ممكن است باعث شود كه فرد تا چند ثانيه جرقه‌هاي درخشان كوچك ببيند يا اصطلاحاً (برق از چشمش بپرد.)

كلام آخر

همانطور كه گفته شد مگس‌پران‌هاي قديمي كه سال‌ها وجود داشته و تغيير خاصي پيدا نكرده است معمولاً بي‌خطر است. اما در موارد زير لازم است حتماً به چشم پزشك مراجعه كنيد:

- مگس‌پراني كه جديداً ايجاد شده است (حتي اگر پس از چند هفته خود به خود برطرف شده باشد)

- مگس‌پران قديمي كه جديداً بزرگتر شده يا تغيير ديگري پيدا كرده است.

- مگس‌پران همراه با جرقه (حتي اگر پس از چند روز جرقه خود به خود برطرف شده باشد)

- مگس‌پران همراه با كم شدن يا تاري ديد يا احساس وجود پرده در جلوي چشم (اين علامت بسيار مهم است و ممكن است ناشي از كنده شدن بخشي از شبكيه باشد كه به درمان فوري نياز دارد)

- ديدن جرقه حتي اگر با هيچ مشكل چشمي ديگري همراه نباشد و پس از چند روز خودبه‌خود بهبود پيدا كرده باشد.

منبع : بیمارستان چشم پزشکی نور

علل ناشايع سردرد همراه با علائم چشمي

تومورهاي مغزي: تومورهاي مغزي اغلب با افزايش فشار داخل جمجمه باعث ايجاد سردرد نسبتاً شديد دائمي مي شوند كه صبح‌ها بدتر است. اين سردرد با حركاتي نظير خم شدن، زور زدن، حبس كردن نفس، سرفه و حركت دادن سر بدتر مي شود. سردرد ناشي از تومورهاي مغزي معمولاً با استفراغ (گاهي بدون حالت تهوع) همراه است. علائم ناشي از تومورهاي مغزي عبارتند از:

- فلج اعصاب چشم كه باعث انحراف چشم و دوبيني مي گردد

- ورم سرعصب بينايي (كه در معاينه چشم پزشكي قابل مشاهده است)

- محو شدن گذراي ديد

- تار شدن بخشي از ميدان بينايي در يك يا هر دو چشم (در اين حالت بررسي ميدان بينايي مي‌تواند به مشخص شدن محل تومور كمك كند)

- ندرتاً ايجاد توهمات بينايي

- ايجاد نابينايي در يك يا هر دو چشم (در موارد تومورهاي پيشرفته)

خونريزي مغزي: خونريزي داخل جمجمه علاوه بر ايجاد سردرد شديد ممكن است با فلج عضلات چشم، دوبيني يا خونريزي در شبكيه و زجاجيه همراه باشد. به علاوه گاهي اوقات سكته‌هاي مغزي باعث ايجاد نقائصي در ميدان بينايي مي‌شوند كه با بررسي ميدان بينايي قابل تشخيص است.

مننژيت: مننژيت يا التهاب پرده‌هاي مغزي نيز علاوه بر ايجاد سردرد مي‌تواند باعث فلج عضلات چشمي و ايجاد انحراف چشم و دوبيني شود. به علاوه مننژيت گاهي باعث ترس از نور و درد در موقع حركات چشم مي‌گردد.

سردردهاي ناشي از بيماري‌هاي چشمي

همانطور كه قبلاً ذكر شد بر خلاف تصور عموم مردم، عيوب انكساري معمولاً باعث ايجاد سردرد نمي‌شود؛ اما گروهي ديگر از بيماري‌هاي چشمي مي‌توانند باعث بروز سردرد و بخصوص درد اطراف چشم شوند.

خشكي چشم

خشكي چشم يكي از علت‌هاي بسيار شايع احساس درد و ناراحتي در اطراف چشم‌ها است كه معمولاً صبح‌ها بهتر است و در اواخر روز بدتر مي‌شود. به علاوه انجام كارهاي چشمي مثل مطالعه يا كار با كامپيوتر مي‌تواند باعث بدتر شدن درد و ناراحتي در مبتلايان به اين بيماري شود.

 بيماري‌هاي قرنيه

قرنيه بافت بسيار حساسي است كه تعداد زيادي اعصاب حسي در آن وجود دارد و به همين علت به درد و تحريك واكنش زيادي نشان مي‌دهد. (حتماً تجربه كرده‌ايد كه حتي ورود يك ذره بسيار ريز گرد و غبار به داخل چشم چقدر باعث درد و ناراحتي مي‌شود، در حاليكه با يك قلوه سنگ! در داخل كفشتان ممكن است چند ساعت پياده روي كنيد و عين خيالتان نباشد). طبيعي است كه تحريكات وارد شده به اين بافت حساس مي تواند درد شديدي در چشم و اطراف چشم و گاهي در تمام سر ايجاد كند.

مثلاً ورود هر نوع جسم خارجي به داخل چشم- چه مستقيماً به قرنيه بچسبد و چه در پشت پلك گير بيفتد و باعث خراشيده شدن قرنيه شود- علاوه برايجاد درد و قرمزي و اشكريزش معمولاً باعث سردرد نيز مي‌شود. همچنين در افرادي كه به علت جوشكاري يا نگاه كردن طولاني مدت به برف (مثلاً در ورزش اسكي) دچار برق‌زدگي چشم‌ها مي‌شوند نيز پوشش خارجي (اپي‌تليوم) قرنيه آسيب مي‌بيند و فرد علاوه بر اشكريزش و درد چشم‌ها دچار سردرد شديد مي‌شود. (اين نوع سردرد را جوشكاران محترمي كه استفاده از عينك مناسب را مايه كسر‌شأن خود مي‌دانند خيلي زياد تجربه مي‌كنند)

از ديگر بيماري‌هاي قرنيه كه باعث ايجاد سردرد مي‌شود زخم قرنيه است. همچنين التهاب قرنيه يا كراتيت نيز مي‌تواند باعث سردرد گردد.

يكي از بيماري‌هاي قرنيه كه عمدتاً باعث سردرد صبحگاهي مكرر مي‌شود خراش راجعه قرنيه (Recurrent Corneal Erosion) است. در اين بيماري اپيتليوم قرنيه چسبندگي سستي به بافت‌هاي زيرين دارد و مستعد كنده شدن است. در اين حالت خيلي اوقات وقتي فرد مبتلا به هنگام صبح چشم‌هايش را باز مي‌كند بخشي از اپيتليوم قرنيه كنده مي‌شود و علاوه بر سوزش و اشكريزش و درد چشم، سردرد نيز در همان سمت ايجاد مي‌شود.

گلوكوم حاد زاويه بسته

اين بيماري باعث ايجاد تاري ديد، درد چشم و اشكريزش و سردرد شديد مي‌شود. تشخيص اين بيماري با معاينه كامل چشمي (شامل اندازه‌گيري فشار داخل چشم و بررسي ساختمان زاويه اتاق قدامي) امكانپذير است. تشخيص اين بيماري اهميت زيادي دارد چون مي‌تواند منجر به كاهش ديد دائمي شود.

التهاب داخل چشمی (Uveitis)

التهاب داخل چشمي (يوئيت) مي‌تواند علاوه بر درد چشم، سردرد نيز ايجاد كند. البته در مواردي كه يوئيت قسمت‌هاي قدامي چشم مثلاً عنبيه را درگير كرده باشد احتمال ايجاد سردرد بيشتر است.

التهاب صلبيه (Scleritis)

التهاب صلبيه مي‌تواند باعث درد شديد چشم و سردرد شود. نكته قابل توجه آن است كه اگر التهاب صلبيه در بخش‌هاي خلفي كرده چشم اتفاق بيفتد ممكن است در ظاهر چشم تغيير خاصي ايجاد نكند اما باعث ايجاد سردرد شديد در ناحيه پشت چشم شود. تشخيص اين بيماري از دو جهت مهم است: اول آنكه اين بيماري در خيلي از موارد با بيماري‌هاي جدي‌تر همراه است كه در صورت عدم درمان مناسب مي‌تواند حتي حيات فرد را تهديد كند. دوم آنكه اين بيماري مي‌تواند منجر به آسيب جدي حتي سوراخ شدن چشم گردد.

بيماري‌هاي حدقه چشم

وجود التهاب يا تومور در ناحيه پشت چشم و در داخل حدقه چشم مي‌تواند باعث بروز سردرد شود.

التهاب عصب بينايي

التهاب عصب بينايي علاوه بر آنكه باعث تاري ديد مي‌شود مي تواند با درد چشم و سردرد (بويژه در ناحيه پشت چشم) همراه باشد. در افراد مبتلا به التهاب عصب بينايي معمولاً حركت دادن چشم باعث بدتر شدن درد مي‌گردد.

زوناي چشمي

اين عارضه يك بيماري ويروسي است كه بر اثر فعال شدن ويروس آبله مرغان در اعصاب حسي چشم اتفاق مي‌افتد. علامت مشخصه زونا بروز ثبورات ريز پوستي بصورت آبدانه‌هاي كوچك در يك زمينه ارغواني و بنفش است كه با درد شديد همراه است. معمولاً درد يكي دو روز قبل از ظاهر شدن ثبورات جلدي شروع مي‌شود و تا مدتي پس از بروز دانه‌ها ادامه پيدا مي‌كند. البته در بعضي افراد ممكن است درد ناشي از زونا حالت مزمن پيدا كند و تا ماه‌ها پس از بيماري فرد احساس درد داشته باشد در صورتيكه زوناي چشمي علاوه بر درگيري پوست اطراف چشم، بافت‌هاي داخل چشم را نيز درگير كرده باشد التهاب داخل چشمي (يووئيت) نيز باعث بدتر شدن سردرد فرد مبتلا مي‌گردد.

حالات متفرقه

دردهاي صورت: گاهي اوقات دردهاي ناحيه صورت ممكن است با درد چشم اشتباه شود. مثلاً درگيري اعصاب حسي صورت، بيماري هاي سينوس ها و ناراحتي دندان ها و فك فوقاني گاهي ممكن است با درد چشم اشتباه شود.

دردهاي تير كشنده: گاهي فرد احساس مي‌كند كه چشمش تير مي كشد. اين حالت معمولاً چند ثانيه طول مي كشد و به سرعت از بين مي‌رود. اگر اين حالت زياد تكرار نشود و مدت آن كوتاه باشد معمولاً علت خاصي نداشته و نياز به بررسي و درمان ندارد؛ اما در صورتي كه اين حالت مرتباً تكرار شود يا با مشكلات چشمي يا عوارض عصبي ديگري همراه باشد ممكن است ناشي از تحت فشار قرار گرفتن اعصاب حسي توسط توده‌هاي عروقي يا تومورها باشد كه در اين حالت بررسي براي يافتن علت عاضه و درصورت امكان درمان آن ضروري است.

نور هراسي (Photophobia): نور هراسي يا ترس از نور نوعي احساس مرتبط با درد است كه در برخي از حالت‌هاي چشمي رخ مي دهد. در اين حالت فرد احساس مي‌كند كه با نگاه كردن به نور دچار درد مي‌شود به همين دليل تمايل دارد كه پلك‌ها را در حالت نيمه بسته نگه دارد و در محيط نيمه تاريك قرار بگيرد. شايعترين علت‌هاي نور هراسي بيماري‌هاي قرنيه و التهاب‌هاي داخل چشمي (يووئيت) است. گاهي بيماري‌هاي ديگر مثل ميگرن، مننژيت و و خونريزي داخل جمجمه نيز مي‌توانند نور هراسي ايجد كنند.

سردردهاي ناشي از آفتاب: وقتي كسي در معرض نور شديد آفتاب قرار گيرد مردمك چشم‌ها تنگ مي‌شود و فرد ناخودآگاه پلك‌ها را تا جايي كه امكان دارد تنگ مي‌كند تا مقدار نور ورودي به چشم را محدود كند. انقباض مداوم مردمك و عضلات پلك مي‌تواند باعث ايجاد سردرد (بخصوص در ناحيه پيشاني) شود. اگر هميشه پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب دچار سردرد مي شويد شايد استفاده از عينك آفتابي و كلاه لبه دار بتواند به رفع سردردتان كمك كند.

سردرد ناشي از قطره‌هاي چشمي: بطور كلي مصرف قطره‌هاي چشمي مي‌تواند باعث سوزش و ناراحتي خفيف در اطراف چشم‌ها شود؛ اما قطره پيلوكارپين كه در برخي از بيماران مبتلا به گلوكوم مورد استفاده قرار مي‌گيرد مي‌تواند باعث ايجاد درد در ناحيه جلوي سر و بخصوص درد ابروها شود. البته معمولاً پس از چند بار مصرف قطره شدت درد كمتر مي‌شود و فرد با دارو سازگار مي‌شود. اما به هر حال در صورت ايجاد سردرد مقاوم يا درد مقاوم ابرو لازم است اين قطره قطع و يا با داروي ديگري جايگزين شود.

 منبع : وب سایت بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور

 

 

آمبليوپي يا تنبلي چشم يك مشكل چشمي است كه حدود 2 تا 3 درصد افراد جامعه گرفتار آن هستند و اگر به موقع درمان نشود باعث اثرات جدي بر زندگي آن‌ها مي‌شود. در اين بيماري، معمولاً در يك چشم كه به آن چشم تنبل يا آمبليوپ مي‌گويند، ديد مركزي به خوبي تكامل نمي‌يابد.

آمبليوپي معمولاً در دوران شيرخوارگي شروع مي‌شود. در اين زمان ارتباط چشم و مغز به خوبي تكامل نيافته و يك چشم تنبل شده و چشم ديگر غالب مي‌شود. گاهي آمبليوپي به حدي شديد است كه منجر به نابينايي چشم مي‌شود.

استرابيسم معمولاً با آمبليوپي همراه است.

در صورت عدم درمان آمبليوپي، كاهش ديد تا آخر عمر باقي خواهد ماند. اگر چه چشم آمبليوپ ظاهراً طبيعي است و توانايي ديدن را دارد ولي مغز اين چشم را خاموش مي‌بيند و تنها چشم بهتر را براي ديدن انتخاب مي‌كند.

علائم و نشانه‌ها

آمبليوپي، عموماً قبل از سن 6 سالگي ايجاد مي‌شود. علائم معمولاً توسط پزشك يا والدين يا به هنگام معاينه در مدرسه كشف مي‌گردد. اگر طفل، چشم خود را جمع كند و يا در نور، يك چشم خود را ببندد ممكن است دچار آمبليوپي باشد. علائم ديگر شامل ديد كم، خستگي و احساس فشار چشم‌ها و سردرد مي‌باشد.

چه چيزي باعث آمبليوپي مي‌شود؟

آمبليوپي ممكن است در اثر عيوب انكساري (نزديك‌بيني، دوربيني و آستيگماتيسم) اصلاح نشده (به ويژه اگر اختلاف قابل توجه بين شماره دو چشم وجود داشته باشد)، استرابيسم (انحراف چشم‌ها)، كدورت قرنيه يا عدسي به طور مادرزادي و يا ناشي از ضربه ايجاد شود. بسيار مهم است كه درمان آمبليوپي قبل از اين كه مغز عادت كند كه به كلي ديد چشم آمبليوپ را ناديده بگيرد، شروع شود.

درمان آمبليوپي

درمان شامل اصلاح كامل عيب انكساري، بستن چشم سالم و يا استفاده از قطره آتروپين و گاهي جراحي استرابيسم، كدورت‌هاي قرنيه و يا عدسي است.

اگر آمبليوپي به دليل عيب انكساري اصلاح نشده باشد بايد ابتدا قبل از هر چيز اين عيوب با عينك و يا لنز تماسي اصلاح شود ممكن است به طور همزمان با آن بستن چشم نيز لازم باشد.

بستن و يا چكاندن قطره آتروپين در چشم سالم كمك به افزايش ديد چشم آمبليوپ كرده و مغز را مجبور به دريافت اطلاعات از چشم آمبليوپ مي‌كند. اين كار باعث مي‌شود هر دو چشم بتوانند به صورت يك تيم عمل كنند.

بسياري اوقات درمان به شكل بستن چشم سالم است تا چشم آمبليوپ با فعاليت بيش‌تر، ديد بهتري پيدا كند. خيلي اوقات كودكان از بستن چشم سرباز زده و مقاومت مي‌كنند. در اين صورت مي‌توان با خوش شكل كردن پوشش و يا اتصال آن به دسته عينك، كودك را به استفاده از آن ترغيب كرد. بستن چشم معمولاً چند ساعت در روز است و براي هفته‌ها يا ماه‌ها ادامه مي‌يابد.

در بعضي موارد به جاي بستن چشم مي‌توان از چكاندن قطره آتروپين در چشم سالم سود برد. هر روز يك قطره آتروپين در چشم سالم چكانده مي‌شود كه معمولاً والدين قادر به انجام آن خواهند بود. آتروپين باعث تاري موقت ديد نزديك چشم سالم شده و كودك را مجبور به استفاده بيشتر از چشم آمبليوپ كرده و باعث قوي‌تر شدن آن مي‌شود. مزيت اين روش در آن است كه نياز به همكاري كودك براي بستن چشم ندارد.

اخيراً در يك مطالعه مشخص شده كه اثر آتروپين بسيار خوب و قابل مقايسه با بستن چشم است و برخي افراد كه نسبت به اثر اين روش مشكوك بودند امروزه گاهي آن را قبل از بستن چشم تجويز مي‌كنند.

البته بايد بدانيم كه گاهي ممكن است مصرف آتروپين همراه با عوارضي مثل حساسيت به نور (زيرا باعث اتساع مردمك مي‌شود)، برافروختگي صورت، طپش قلب و اختلال موقتي تطابق شود و از اين جهات بايد مراقب بود.

گاهي در كودكاني كه استرابيسم، كاتاراكت (آب مرواريد) و يا كدورت قرنيه دارند علاوه بر بستن چشم و استفاده از قطره آتروپين جراحي نيز انجام مي‌شود.

تا چه سني درمان آمبليوپي موثر است؟

در گذشته تصور بر اين بود كه درمان آمبليوپي تنها تا سنين 7 تا 9 سالگي موثر است. اخيراً در يك مطالعه بزرگ مشخص شده كه درمان آمبليوپي مي‌تواند تا سن 17 الي 19 سالگي نيز موثر باشد و بهتر است تا اين سنين درمان مورد امتحان و آزمايش قرار گيرد.

آمبليوپي خودبه‌خود بهبود نمي‌يابد و در صورت عدم درمان به موقع، باعث كاهش ديد دائم و از بين رفتن ديد عمق مي‌شود. اگر در آينده مشكلي براي چشم سالم فرد پيش بيايد وي وابسته به چشم آمبليوپ خواهد شد بنابراين آمبليوپي بايد هرچه سريع‌تر تحت درمان قرار گيرد و هر چه درمان سريع‌تر برقرار گردد نتيجه كار و ديد نهايي بهتر خواهد بود.

منبع : کتاب بیماریهای شایع چشم ، دکتر محمد پاکروان

 

اگر مكرراً دچار سردرد شويد حتماً دوستان و اطرافيان به شما توصيه مي‌كنند كه براي معاينه چشم و كنترل شماره عينك به چشم پزشك مراجعه كنيد. اما آيا واقعاً مشكلات چشمي مي‌توانند باعث ايجاد سردرد شوند؟

يك عقيده عمومي شايع ولي نادرست اين است كه خستگي چشم ناشي از عيوب‌انكساري يا انحراف چشم مخفي از علل شايع سردرد است. گرچه عيوب انكساري و انحراف چشم مخفي بايد در صورت وجود تصحيح شوند و گاهي تصحيح آن‌ها به بهبود سردرد كمك مي‌كند، اما در اغلب موارد سردرد ربطي به شماره عينك فرد ندارد. البته برخي از بيماري‌هاي چشمي مي‌توانند سردرد ايجاد كنند و برخي از انواع سردرد نيز با علائم چشمي همراه هستند، اما در اكثر افراد مبتلا به سردرد نتيجه معاينه چشم كاملاً طبيعي است.

به هر حال اگر به علت ابتلا به سردرد درصدد مراجعه به پزشك هستيد بهتر است به خصوصيات سردرد خود دقت كنيد، چون اين خصوصيات مي‌توانند در جهت يافتن علت بيماري به پزشك كمك كنند:

- نوع و شدت سردرد: آيا درد خفيف است يا شديد؟ آيا درد حالت ضربان‌دار دارد؟ شبيه برق گرفتگي است؟ با احساس سنگيني سر توأم است؟

- زمان درد: آيا درد در زمان خاصي از روز بدتر يا بهتر مي شود؟

- محل درد: آيا سردرد بصورت منتشر در تمام سر احساس مي شود يا آنكه فقط در منطقه خاصي (مثلاً پيشاني يا پشت چشم‌ها) متمركز است. آيا سردرد دو طرفه است يا فقط در يك طرف سر احساس مي شود؟

- مشكلات همراه: آيا در زمان بروز سردرد مشكلات ديگري هم ايجاد مي‌شود؟ مثلاً آيا تغييري در بينايي شما بوجود مي‌آيد؟ آيا لكه‌هاي تيره يا جرقه‌هاي روشن مي‌بينيد؟ احساس تهوع و استفراغ، سرگيجه، اشكريزش يا افتادگي پلك در زمان سردرد وجود دارد؟

- عوامل تشديد كننده: آيا اقدام خاصي (مثلاً خم شدن، سرفه كردن) باعث بدتر شدن يا ايجاد سردرد مي‌شود؟ آيا مصرف غذاي خاصي با ايجاد سردرد همراه است؟ آيا عوامل خاصي مثلاً نور شديد، بوهاي خاص يا عوامل ديگر باعث شروع سردرد مي‌شود؟

- الگوي كلي درد: سردرد معمولاً كي شروع مي‌شود؟ حاد است يا مزمن؟ آيا جديداً تغييري در الگوي خاص سردرد ايجاد شده است؟

- سابقه خانوادگي: آيا در نزديكان شما كسي مبتلا به سردرد مي باشد؟

علاوه بر بررسي خصوصيات درد، براي تشخيص علت سردرد معمولاً يك معاينه باليني كامل شامل بررسي نبض و فشارخون، بررسي كامل دستگاه عصبي مركزي و معاينه چشم انجام مي‌شود. به علاوه گاهي لازم است علاوه بر اقدامات فوق از روش‌هاي تصوير‌برداري (سي تي اسكن يا MRI) و بررسي ميدان بينايي نيز براي تشخيص علت سردرد استفاده مي‌شود.

البته همانطور كه قبلاً ذكر شد در اكثر موارد سردرد نتيجه معاينات چشم طبيعي است اما سردردهاي مرتبط با مشكلات چشمي را مي توان در سه گروه تقسيم‌بندي كرد:

- سردردهايي كه باعث ايجاد علائم چشمي مي شوند

- سردردهايي كه ناشي از بيماري‌هاي چشمي هستند.

- حالات متفرقه

سردردهايي كه باعث ايجاد علائم چشمي مي شوند

ميگرن

ميگرن يكي از علل بسيار شايع و شايد شايعترين علت سردرد مكرر است. بيماري ميگرن در زنان شايع‌تر است. در اكثر مبتلايان به ميگرن سابقه خانوادگي ابتلا به سردرد وجود دارد. سردردهاي ميگرني معمولاً در سن بلوغ شروع مي شود و در سن بالاي 50 سال از بين مي‌رود. سردرد ميگرني غالباً يكطرفه و ضربان دار است و چند ساعت تا چند روز طول مي‌كشد. دردهاي ميگرني گاهي با حالت تهوع و استفراغ همراه است. اكثر افراد مبتلا به ميگرن در زمان حمله سردرد دچار ترس از نور و صدا مي شوند و تمايل دارند كه در يك اتاق ساكت و تاريك استراحت كنند. در اين حالت روشن كردن چراغ يا ايجاد صداي ناگهاني مي‌تواند باعث بدتر شدن سردرد شود.

تغييرات هورموني روي ميگرن مؤثر است و عواملي مثل قاعدگي، بارداري و قرص‌هاي هورموني جلوگيري از بارداري معمولاً باعث بدتر شدن ميگرن مي‌شود.

عواملي مثل گرسنگي، كم‌خوابي، خستگي، استرس‌هاي روحي، ورزش‌هاي سنگين، غذاهاي خاص (قهوه، شكلات، پنير مانده، آجيل و مشروبات الكلي) و بوهاي خاص (مثلاً بوي سيگار يا عطر) مي‌تواند باعث شروع حمله ميگرن شود.

يك نكته جالب در مورد استرس آن است كه نه فقط وجود استرس، بلكه رفع شدن ناگهاني استرس نيز مي تواند باعث ايجاد حمله ميگرن شود. مثلاً خيلي از افراد مبتلا به ميگرن پس از پايان امتحاناتشان دچار سردرد مي‌شوند.

علت اصلي ايجاد ميگرن تنگ‌شدن گذراي عروق مغزي است كه با باز شدن جبراني بيش از حد عروق دنبال مي‌شود. در مرحله انقباض عروق مغزي علائم چشمي ميگرن بروز مي‌كند و در مرحله گشاد شدن عروق سردرد ضربان‌دار ايجاد مي‌شود. ميگرن در همه افراد به يك صورت تظاهر نمي‌كند بلكه انواع مختلفي از ميگرن وجود دارد كه آنها را مرور مي‌كنيم.

ميگرن كلاسيك: در ميگرن كلاسيك هميشه علائم بصري مشخصي قبل از شروع سردرد بروز مي‌كند كه مشخصه اين نوع خاص ميگرن است . مهمترين اين علائم يك لكه سياهرگ در روبروي فرد ( يعني در وسط ميدان بينايي) است كه به تدريج بزرگ مي‌شود و به سمت حاشيه ميدان بينايي (يعني پهلوي فرد) كشيده مي‌شود. اين لكه سياهرنگ معمولاً با جرقه‌هاي نوري به صورت خطوط زيگزاگي براق رنگي لرزان احاطه شده است.اين علامت نشانه مهمي است بطوري كه در افرادي كه اين نشانه را بروز مي‌دهند تقريباً مي‌توان گفت كه تشخيص بيماري ميگرن محرز است. يكي ديگر از نشانه‌هاي بصري كه در ميگرن كلاسيك تظاهر مي‌كند تاريك شدن يك سمت ميدان بينائي است . در اين حالت فرد سمت چپ يا سمت راست را واضح نمي‌بيند ( اين حالت در هر دو چشم وجود دارد ولي اكثر افراد فكر مي‌كنند كه چشم چپ يا راستشان تار شده است). اين علائم چشمي معمولاً بين 10 تا 20 دقيقه طول مي‌كشد و تقريباً هميشه قبل از يك ساعت محو مي‌گردد. بتدريج با محو شدن علائم بصري و گشاد شدن جبراني عروق مغزي سردرد ضربان‌دار يك طرفه ايجاد مي‌شود كه با حالت تهوع و ترس از نور و صدا همراه است. سردرد نيز پس از جند ساعت بهبود مي‌يابد.

ميگرن معمولي: اين نوع ميگرن كه شايعترين نوع ميگرن است معمولاً با علائم چشمي همراه نيست اما ممكن است درد آن در اطراف يا دور چشم‌ها احساس شود. در ميگرن معمولي سردرد لزوماً يك طرفه نيست و ممكن است درد در تمام سر احساس شود. حمله ميگرن معمولي اغلب ظرف چند ساعت تا چند روز بهبود مي‌يابد.

ميگرن چشمي: در اين نوع ميگرن كه اغلب در افراد مسن تر تظاهر مي‌كند فرد مبتلا علائم چشمي ميگرن را دارد اما به سردرد مبتلا نمي‌شود.علائم بصري ميگرن چشمي عبارتند از :

- لكه سياهرنگ كه با خطوط زيگزاگ براق رنگي لرزان احاطه شده است

- تاريك شدن يك سمت ميدان بينايي

- تنگ شدن تدريجي ميدان بينايي از محيط به مركز بطوريكه فرد احساس مي‌كند كه بيرون را از داخل يك سوراخ كوچك تماشا مي‌كند.

- دوبيني گذرا

معمولاً شروع و خاتمه اين علائم حالت تدريجي دارد و حداكثر پس از 60 دقيقه اين علائم بطور كامل برطرف مي‌شود. در صورتيكه اين علائم بطور كامل بهبود پيدا نكند لازم است بررسي كاملي براي مشخص شدن علت آن انجام گيرد چون گاهي اوقات بيماري هاي جدي مثل ناهنجاري هاي عروق مغزي مي تواند علائم بصري مشابه ميگرن چشمي ايجاد كند اما در اين بيماري ها نقائص بينايي ايجاد شده بطور كامل برطرف نمي‌شود.

ميگرن شبكيه: ميگرن شبكيه نوع خاص نادري از بيماري ميگرن است كه در اثر انقباض موقت سرخرگ هاي شبكيه اتفاق مي‌افتد و يك اختلال بينايي گذرا و برگشت پذير ايجاد مي كند. اختلال بينايي بصورت سياه شدن بخشي از ميدان بينايي در يك چشم يا حتي كوري كامل يك چشم تظاهر مي كند كه كمتر از يك ساعت طول مي‌كشد و بطور كامل بهبود مي‌يابد. اختلال بينايي در ميگرن شبكيه ممكن است با سردرد همراه باشد و يا نباشد. البته از آنجا كه برخي از بيماري هاي جدي قلبي عروقي هم مي‌توانند علائم مشابهي در چشم ايجاد كنند در صورت بروز اين علائم لازم است فرد مبتلا كاملاً از لحاظ ساير بيماري‌ها بستري شود و تنها در صورتيكه هيچ بيماري ديگري يافت نشود مي‌توان تشخيص ميگرن شبكيه را مطرح كرد.

درمان ميگرن

در بسياري از مبتلايان به ميگرن آنچه كه بيشتر از سردرد و علائم چشمي باعث آزار فرد مي‌شود ترس از وجود تومور مغزي يا ايجاد كوري دائمي است. در اين افراد يك معاينه كامل پزشكي و اطمينان از اينكه بيماري خوش‌خيم است و هيچ عارضه دائمي ايجاد نمي‌كند تا حد زيادي باعث آسودگي فرد مبتلا مي‌شود و حتي گاهي كاهش استرس ناشي از نگراني باعث كم شدن شدت و فراواني حملات ميگرني شده، به بهبود قابل توجه فرد مي‌انجامد.

به علاوه در افراد ميگرني شناسايي عواملي كه باعث شروع يا تشديد حمله ميگرني مي شود و پرهيز از اين عوامل (بي خوابي، خستگي، گرسنگي، استرس، بوي سيگار، بوي عطر، غذاهاي خاص و غيره) مي‌تواند باعث بهبود فرد مبتلا شود. همچنين انجام مرتب ورزهاي سبك روزانه و پرهيز از ورزش‌هاي سنگين مي‌تواند به كنترل ميگرن كمك كند.

به هر حال در مواردي كه سردرد ميگرني شديد است و فعاليت روزانه فرد را مختل مي‌كند مي‌توان با استفاده از مسكن هاي معمولي يا داروهاي خاص سردرد را كنترل كرد. البته لازم به ذكر است كه در صورتيكه حملات ميگرن مكرراً اتفاق بيافتد و فرد ناچار باشد در هفته بيش از 2-3 بار از مسكن استفاده كند به داروي مسكن وابسته مي‌شود و در صورت قطع مصرف دارو مجدداً دچار سردرد خواهد شد. در اين افراد لازم است داروهاي خاصي (تحت نظر پزشك) به طور مرتب مصرف شود تا فراواني حملات ميگرني كاهش پيدا كند و فرد مجبور نباشد دائماً از داروهاي مسكن استفاده كند.

سردردهاي تنشي (Tension headache)

سردرد تنشي نوع خاصي از سردرد است كه اغلب در افراد افسرده يا كساني كه تحت استرس مزمن قرار دارند ايجاد مي‌شود. اين نوع سردرد معمولاً در اكثر ساعات روز وجود دارد اما شدت آن خفيف تا متوسط است و مشكل جدي براي فعاليت‌هاي روزانه ايجاد نمي‌كند. اين سردردها معمولاً در پايان روز و در موقع خستگي شديدتر مي‌شود. اين نوع سردرد بيشتر به صورت احساس سنگيني در سر است و افراد مبتلا مي‌گويند: "احساس مي‌كنم يك ديگ روي سرم گذاشته‌اند" . اهميت سردرد تنشي در آن است كه ممكن است درد فقط در ناحيه پيشاني و دور چشم ها وجود داشته باشد و به همين دليل با مشكلات چشمي اشتباه شود. برخي از صاحب نظران معتقدند كه سردرد تنشي نوع خاصي از ميگرن معمولي مي‌باشد. درمان آن نيز مشابه درمان ميگرن مي‌باشد.

سردرد خوشه‌اي (Cluster headache)

اين سردرد بيشتر در مردان سيگاري 30 تا 50 ساله بروز مي‌كند. يك بيماري خوش‌خيم است كه بصورت حملات حاد سردرد و درد پشت كره چشم بصورت يكطرفه تظاهر مي‌كند و برخلاف اغلب سردردهاي خوش‌خيم باعث بيدار شدن فرد از خواب مي‌شود. معمولاً در زمان سردرد علائم چشمي يكطرفه نيز در سمت مبتلا وجود دارد به طوري كه چشم مبتلا دچار اشكريزش و قرمزي مي‌شود. ممكن است در همان سمت افتادگي پلك ايجاد شود و مردمك چشم موقتاً گشاد شود (يعني سياهي چشم در سمت مبتلا بزرگتر به نظر برسد). گاهي آبريزش‌بيني نيز در سمت مبتلا اتفاق مي‌افتد. در سردرد خوشه‌اي حمله حاد سردرد حدود يكي دو ساعت طول مي‌كشد و عارضه خاصي ايجاد نمي‌كند. معمولاً سردرد خوشه‌اي چندين بار در يك دوره چند هفته‌اي تا چند ماهه تكرار مي‌شود و سپس به تدريج بهبود مي‌يابد. البته احتمال عود اين حملات پس از چند ماه تا چند سال وجود دارد.

التهاب شريان گيجگاهي (Temporal arteritis)

اين بيماري اغلب در افراد مسن (بالاي 60 سال) اتفاق مي‌افتد گرچه اين بيماري نادر است اما به علت آنكه مي‌تواند منجر به كوري دائمي هر دو چشم شود تشخيص و درمان سريع آن اهميت زيادي دارد. اين بيماري بصورت سردرد، درد و حساسيت ناحيه پيشاني و گيجگاه، خستگي و درد مفصل فك، تب، كاهش وزن، درد منتشر عضلاني و خستگي و بي‌حالي تظاهر مي‌كند. در اين بيماري واكنش‌هاي التهابي باعث بسته شدن شريان‌هاي سر مي‌شود. اگر اين اتفاق در سرخرگ‌هاي چشم بيفتد مي‌تواند باعث كاهش ديد دائمي شود. از ديگر علائم چشمي اين بيماري مي‌توان به آسيب عصب بينايي، كاهش ديد گذرا، دوبيني و فلج عضلات چشمي اشاره كرد. دوره اين بيماري يكي دو سال است و پس از اين مدت خودبخود برطرف مي شود اما در طول دوره بيماري براي جلوگيري از بروز عوارض جدي (مثل نابينايي) لازم است داروهاي كورتيكو- استروئيدي بصورت منظم و تحت نظر پزشك استفاده شود. نكته مهم آن است كه در تمام افراد مسن كه به علت انسداد شريان مركزي شبكيه دچار افت ديد ناگهاني مي‌شوند لازم است بررسي كامل از نظر احتمال وجود اين بيماري انجام شود، چون در صورت وجود بيماري احتمال ابتلاي چشم مقابل خيلي زياد است. در صورت تشخيص بيماري گرچه نمي‌توان به برگشت ديد در چشم مبتلا كمكي كرد، اما حداقل با تجويز داروهاي كورتيكو استروئيدي خوراكي يا تزريقي مي توان از ابتلاي چشم سالم پيشگيري كرد و فرد را از كوري هر دو چشم نجات داد.

منبع : وب سایت بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور

 

استرابيسم به زماني كه چشم‌ها به طور همزمان به يك شيء نگاه نكنند، گفته مي‌شود. يك چشم جهت طبيعي دارد ولي چشم ديگر ممكن است به طرف داخل (ازوتروپي Esotropia)، خارج (اگزوتروپي Exotropia)، پايين (هيپوتروپي Hypotropia) و يا بالا (هيپرتروپي Hypertropia) منحرف شده باشد. استرابيسم ممكن است منجر به آمبليوپي شود. استرابيسم يك اختلال فيزيكي است و آمبليوپي يك اختلال بينايي ناشي از آن است.

علائم و نشانه‌ها

نوزادان به دليل اين كه در چند ماه اول تولد ديدشان كامل نيست ممكن است به طور گذرا دچار انحراف شوند كه با افزايش سن بهتر مي‌شود. استرابيسم واقعي با رشد كودك از بين نمي‌رود. اگر بعد از سه ماهگي مشكوك به انحراف چشم‌ها در كودك هستيد حتماً وي را به چشم‌پزشك نشان دهيد. هرچه تشخيص سريع‌تر صورت گيرد نتيجه درمان و بينايي بهتر خواهد شد.

تاري ديد و گاهي دوبيني از علائم استرابيسم هستند.

چه چيزي باعث استرابيسم مي‌شود؟

استرابيسم ممكن است به دليل كشش نامساوي عضلات اطراف چشم ايجاد شود و يا در پي فلج اين عضلات رخ دهد. گاهي بچه‌اي كه دچار دوربيني است براي جبران آن تطابق زياد انجام داده و متعاقباً دچار ازوتروپي تطابقي يا accommodative esotropia مي‌شود. اين وضعيت معمولاً قبل از 2 سالگي رخ مي‌دهد ولي مي‌تواند تا 6 سالگي هم رخ دهد. اين وضعيت معمولاً با عينك درمان مي‌شود.

گاهي به دليل ديد كم چشم، در زمينه بيماري‌هاي مختلف چشمي به طور ثانويه استرابيسم ايجاد مي‌شود.

درمان

درمان استرابيسم شبيه درمان آمبليوپي است و شامل تجويز عينك (گاهي عينك دوكانوني و يا منشوري)، بستن چشم، چكاندن قطره و نهايتاً جراحي مي‌باشد.

در جراحي با جابه‌جا كردن محل قرارگيري تاندون عضلات و يا كوتاه كردن طول عضلات خارج چشمي سعي در صاف كردن چشم‌ها مي‌شود. جراحي معمولاً باعث صاف شدن چشم‌ةا شده و به درمان آمبليوپي با ساير روش‌ها كمك مي‌كند.

 

منبع : کتاب بیماریهای شایع چشم؛ دکتر محمد پاکروان

عيوب انكساري به مواردي گفته مي‌شود كه به دليل اشكال در سيستم اپتيكي چشم تصاوير به وضوح روي شبكيه متمركز نمي‌شوند و در نتيجه ديد فرد واضح نخواهد بود. انواع مختلف عيوب انكساري شامل نزديك‌بيني، دوربيني، آستيگماتيسم و پيرچشمي هستند.

نزديك بيني يا ميوپي

نزديك‌بيني مشكلي است كه حدود 3/1 جمعيت آن ‌را تجربه كرده و به آن مبتلا مي‌باشند. افراد نزديك‌بين در خواندن تابلوهاي خيابان و ديدن اشياء فواصل دور مشكل دارند ولي در كارهاي نزديك مثل مطالعه مشكلي نداشته و اشياء نزديك را واضح مي‌بينند. وقتي كه طول كره چشم بزرگ‌تر از حالت عادي باشد و يا قدرت ديوپتريك قرنيه يا عدسي چشم بيش‌تر از حد طبيعي باشد تصوير اشياء و شعاع نوري وارده به چشم در جلوي شبكيه متمركز شده و بنابراين تصوير تار و ناواضح است.

معمولاً اين بيماري ارثي است هر چند به عوامل ديگري به جز ژن نيز بستگي دارد. معمولاً در دوران كودكي ظاهر مي‌شود و پس از ايجاد با رشد بدن و چشم كه منجر به افزايش طول چشم مي‌شود شدت آن افزايش يافته و شماره عينك بالاتر مي‌رود. معمولاً پس از مدتي پيشرفت نزديك‌بيني متوقف شده و شماره چشم بيش‌تر نمي‌شود. گاهي در بعضي افراد با افزايش سن و تا آخر عمر نزديك‌بيني شديد‌تر شده و افزايش شماره عينك هيچ‌گاه متوقف نمي‌شود. به اين وضعيت خزش نزديك‌بيني (myopic creep) گويند.

افراد نزديك بين معمولاً سردرد و احساس فشار در چشم‌داشته و ممكن است چشم‌هاي خود را براي ديدن واضح‌تر، خيره يا نيمه‌ بسته نمايند. اين افراد ممكن است در هنگام رانندگي يا ورزش احساس خستگي كنند. اگر شما دچار اين علائم هستيد بايد تحت معاينه چشم قرار بگيريد و اگر با وجود استفاده از عينك اين علائم را داريد ممكن است نياز به تغيير شماره عينك داشته باشيد.

درمان :

- عينك و لنز تماسي

- جراحي رفراكتيو

- كارگذاري حلقه‌هاي مخصوص پلاستيكي در داخل قرنيه يا روش ICR

- كارگذاري لنزهاي داخل چشمي (phakic intra-ocular lens)

 دوربيني يا هيپروپي

حدود 4/1 جمعيت دچار اين مشكل مي‌باشند. افراد دوربين اشياء دور را بهتر از اشياء نزديك مي‌بينند. كره چشم افراد دوربين معمولاً كوچك‌تر از افراد طبيعي است. اين مشكل وقتي بروز مي‌كند كه نور در پشت شبكيه متمركز مي‌شود.

افراد دچار دوربيني معمولاً مشكل ديد نزديك دارند و به عبارت بهتر فواصل دور را بهتر از نزديك مي‌بينند هر چند ممكن است هم در ديد دور و هم در ديد نزديك مشكل داشته باشند.

اين افراد گاهي سردرد يا احساس فشار و كشش در چشم داشته و يا به هنگام كار نزديك احساس خستگي مي‌كنند. اگر شما اين علائم را با وجود استفاده از عينك يا لنز تماسي داريد ممكن است شماره چشمتان تغيير كرده باشد.

درمان :

- عينك و لنز تماسي

- جراحي رفراكتيو

- كارگذاري لنز داخل چشمي

آستيگماتيسم

آستيگماتيسم يكي از شايع‌ترين مشكلات اپتيكي چشم است كه ممكن است همراه با دوربيني يا نزديك‌بيني باشد. علت آن نامنظمي و انحناء قرنيه است كه در اين صورت به آن آستيگماتيسم قرنيه‌اي مي‌گويند. گاهي نامنظمي شكل و انحناء عدسي باعث ايجاد آستيگماتيسم است كه به آن آستيگماتيسم لنتيكولار مي‌گويند.

آستيگماتيسم اصلاح نشده باعث سردرد يا احساس درد و كشش در چشم و اطراف آن شده و ديد تار و نامنظم در همه فواصل وجود خواهد داشت. كودكان بيشتر از بالغين دچار آستيگماتيسم اصلاح نشده هستند زيرا بسياري از آن‌ها شكايتي از تاري ديد نمي‌كنند كه اين مساله ممكن است باعث كاهش ديد در مدرسه و كاهش توانايي آن‌ها در درس و ورزش شود. گاهي آستيگماتيسم و اصولاً هر عيب انكساري قابل توجه اصلاح نشده مي‌تواند باعث بروز تنبلي چشم (آمبليوپي) در كودكان شود.

در آستيگماتيسم منظم محور انحناي قرنيه از همديگر حدود 90 درجه با همديگر فاصله دارند در حالي كه در آستيگماتيسم نامنظم اين فاصله كمتر يا بيش‌تر از 90 درجه بوده و نظمي ندارد. آستيگماتيسم منظم معمولاً‌ به راحتي قابل اصلاح است ولي درمان آستيگماتيسم نامنظم بسته به ميزان و شدت نامنظمي و علت به وجود آورنده آن ممكن است مشكل و پيچيده باشد.

درمان:

در مواردي كه شديد نباشد به وسيله عينك و يا لنز تماسي قابل اصلاح است. لنزهاي سخت و لنزهاي نرم توريك نيز براي بيماران دچار  آستيگماتيسم قابل استفاده است. اگر آستيگماتيسم شديد داريد بهتر است از لنزهاي سخت RGP  استفاده نماييد. بسته به نوع و ميزان آستيگماتيسم ممكن است در اصلاح آن از جراحي‌هاي رفراكتيو نيز كمك گرفت.

پيرچشمي

در سنين ميانسالي و معمولاً در دهه چهارم عمر، اغلب مردم حتي افرادي كه قبلاً‌ هيچ‌گونه مشكل چشمي نداشته‌اند دچار تاري ديد نزديك مي‌شوند. پيرچشمي به دليل از بين رفتن تدريجي خاصيت ارتجاعي عدسي چشم با گذشت زمان و در نتيجه كاهش قدرت تطابق ايجاد مي‌شود. اين مساله به دليل تغييرات پروتئين‌هاي عدسي چشم است كه با گذشت زمان باعث سختي عدسي و كاهش قدرت الاستيك آن مي‌شود.

در شروع پيرچشمي فرد متوجه مي‌شود براي ديدن كتاب يا روزنامه بايد آن‌ها را در فاصله‌اي دورتر نگه دارد تا قادر باشد آن را واضح ببيند.

درمان :

- عينك يا لنز

- لنزهاي تماسي مولتي فوكال يا چندكانوني

- جراحي به روش conductive keratoplasty

منبع : کتاب بیماریهای شایع چشم ، نویسنده : دکتر محمد پاکروان

 

روزهاي گرم فصل تابستان زمان استخر رفتن و شنا كردن است. هر چند شنا از جمله ورزش هايي نيست كه آسيب هاي چشمي يكي از خطرات آنهاست (مثل فوتبال، تنيس، بيس بال، ...) ولي قرمزي و سوزش چشم بعد از شنا كردن بويژه در استخر يكي از مسائلي است كه بسياري با آن مواجه اند. ولي آيا بايد نگران اين مسئله بود؟ خير. قرمزي پس از شنا در استخر سبب آسيب درازمدت نمي شود.

كلر كه براي ضد عفوني كردن و از بين بردن باكتري ها به آب استخر اضافه مي شود بخودي خود مشكل ساز نيست. مشكل زماني رخ مي دهد كه كلر در مجاورت نيتروژن يا آمونياك موجود در آب قرار مي گيرد و از تركيب اينها كلرامين تشكيل مي شود. در حقيقت علت اصلي قرمزي و چشم كلرامين است. عروق سطحي روي سفيدي چشم بر اثر تماس با كلرامين ملتهب شده و چشم قرمز مي شود. كلرامين همچنين لايه موقتي روي قرنيه ايجاد مي كند كه سبب التهاب، حساسيت، خشكي و قرمزي چشم مي شود. به اين وضعيت كراتيت مي گويند.

بر خلاف بسياري كه تصور مي كنند درمان اين وضعيت استفاده از قطره هايي است كه قرمزي چشم را كم مي كنند درمان صحيح استفاده از تركيباتي نظير اشك مصنوعي است. اشك مصنوعي لايه اي روي قرنيه ايجاد كرده و به آن فرصت مي دهد التيام يابد. مكانيسم اثر تركيباتي كه قرمزي چشم را كم مي كنند منقبض كردن عروق خوني است و قطع اين داروها سبب شديدتر شدن مشكل خواهد شد. اگر قرمزي و سوزش چشم شديد باشد و يا به دفعات تكرار شود يك راه ديگر استفاده از عينك شنا است.

اغلب تصور مي شود قرمزي چشم ناشي از زياد بودن كلر آب استخر است در حاليكه واقعيت دقيقا بر عكس اين است و اين مسئله اغلب ناشي از كم بودن كلر آب است. حتي بوي تندي كه اغلب افراد تصور مي كنند ناشي از زياد بودن كلر است نيز بخاطر كم بودن كلر آب ايجاد مي شود. دليل اين مسئله اين است كه  مولكول هاي آزاد كلر با نيتروژن و آمونياك تركيب مي شوند و كلرامين ايجاد مي كنند. افزايش كلر آب علاوه بر اينكه مانع رشد باكتري ها در آب استخر مي شود سبب شكسته شده پيوند هاي شيميايي كلرامين و شكسته شدن مولكول هاي آن شده و مشكلات مربوطه را كاهش مي دهد. در صورتيكه كلر آب كم باشد احتمال عفونت چشم ناشي از وجود باكتري ها در آب افزايش مي يابد. عفونت چشمي (اغلب كنژنكتيويت) معمولاً علاوه بر قرمزي و التهاب با درد و ترشح همراه است. در صورتيكه قرمزي بعد از شنا در استخر از حد يك التهاب خفيف فرا تر رفته و با ترشح همراه باشد بهتر است به چشم پزشك مراجعه كنيد.

در مجموع رعايت نكات زير تا حدود زيادي مانع از مشكلات چشم ناشي از شنا در استخر مي شود:

- بلافاصله پس از بيرون آمدن از آب دوش بگيرد. دوش گرفتن سبب مي شود كلرامين از پوست، مو و چشم شما شسته شود.

- بلافاصله پس از شنا از قطره هاي اشك مصنوعي استفاده كنيد.

- از عينك شنا استفاده كنيد.

منبع : وب سایت بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور

بيماري قند (ديابت) يکي از بيماري‌هاي نسبتا شايع و جدي است که به علت بالا بودن ميزان قند خون در طولاني مدت سبب تغييراتي در عروق خوني تمام اعضاي بدن مي‌شود که اين تغييرات باعث عوارض کوچک و بزرگ در اعضاي حياتي مانند مغز، قلب، کليه، چشم و ديگر اعضاي بدن مي‌گردد که نهايتا ممکن است به مشکلاتي همچون سکته مغزي، سکته و نارسايي قلبي، نارسايي کليوي، و نابينايي منجر گردد.

گرفتاري چشمي بيماري قند يکي از علل عمده نابينايي و يا کم بينايي، هم در کشورهاي پيشرفته و هم در کشورهاي غير پيشرفته مي‌باشد. متاسفانه شيوع عوارض چشمي بيماران ديابتي روز به روز بيش‌تر مي‌شود، چرا که با پيشرفت‌هاي جديد و كنترل بهتر بيماري قند بر طول عمر بيماران افزوده شده و در نتيجه عوارض چشمي بيماري ديابت نيز بيش‌تر ديده مي‌شود. سال‌ها قبل و پيش از ابداع روش‌هاي جديد درماني  مانند  ليزر،  بسياري از بيماران ديابتي متاسفانه به علت عوارض چشمي اين بيماري نابينا شده و در سنين ميانسالگي خانه نشين مي‌شدند.  اما امروزه مي‌توان با تشخيص به موقع و درمان مناسب،  بخوبي از اين عارضه جلوگيري نمود.

 عوارض چشمي بيماري قند 

عوارض چشمي بيماري قند مي‌تواند شامل موارد زير باشد:

- آسيب به عروق خوني شبکيه که اصطلاحاً رتينوپاتي ديابتي خوانده مي‌شود و سبب ورم مرکز بينايي چشم (ماکولا) ، خونريزي هاي متعدد در شبکيه و زجاجيه چشم مي‌گردد که اگر به موقع درمان نگردد، منجر به کم بينايي يا نابينايي دائمي مي‌گردد.

- آب‌مرواريد (کاتارکت) زودرس که خوشبختانه اين عارضه بخوبي با عمل جراحي آب‌مرواريد قابل درمان است.

- آب‌سياه (گلوکوم) که بعلت افزايش فشار داخل چشم ايجاد مي‌شود و اگر به موقع درمان نگردد سبب آسيب دائمي به عصب چشم و کم بينايي و يا نابينايي مي‌گردد.

رتينوپاتي ديابتي

شروع رتينوپاتي ديابتي معمولا بدون علامت است، اما بتدريج پيشرفت کرده و سبب افت بينايي مي‌گردد. اگر اين عارضه به موقع تشخيص داده شود و به موقع درمان گردد بيش از 90 درصد از بيماران مي‌توانند از خطر نابينايي نجات يابند. اما يادمان باشد علي رغم پيشرفت‌هايي که در تشخيص و درمان اين عارضه صورت گرفته است، اما غالباً به علت بي‌توجهي بيماران و عدم مراجعه به موقع، رتينوپاتي ديابتي هنوز يکي از دلايل نابينايي در بزرگسالان مي‌باشد. بنابراين لازم است كليه بيماران ديابتي حداقل سالي يك‌بار تحت معاينه كامل چشم كه با استفاده از قطره‌هاي گشادكننده مردمك صورت مي‌گيرد قرار گيرند.

گرفتاري شبکيه‌اي بيماري قند به دو مرحله تقسيم بندي مي شود:

- مرحله نخست که بنام رتينوپاتي ديابتي زمينه‌اي ناميده مي‌شود که در اين حالت بيماري محدود به شبکيه است و خون‌ريزي‌هاي کوچک و تورم و رسوب چربي در شبکيه ديده مي‌شود. در اين مرحله اگر ناحيه مرکز بينايي (ماکولا) گرفتار نباشد، اين وضعيت بدون علامت است و بيمار ممکن است هيچ‌گونه علايم بينايي نداشته باشد و غالبا نياز به درمان هم ندارد. اما نکته مهم در اين مرحله اين است که بيمار بايد با فواصل نزديک‌تر (هر 4 ماه) مورد معاينه چشم قرار گيرد و يا با ديدن اولين علايم بيماري بلافاصله به پزشک مراجعه نمايد. 

- مرحله دوم که بنام رتينوپاتي ديابتي پيشرونده ناميده مي‌شود که در اين حالت عروق خوني جديد و غير طبيعي در شبکيه، سر عصب، و همچنين در زجاجيه ايجاد مي‌شود که به علت شکننده بودن اين عروق، شانس خون‌ريزي داخل شبکيه و زجاجيه بسيار بالاست و اگر در اين حالت درمان صورت نگيرد در عرض مدت کوتاهي منجر به عوارض ثانويه ديگر يعني خون‌ريزي داخل چشم، پارگي شبکيه، و آب سياه مي‌گردد که نهايتا سبب از بين رفتن کامل بينايي خواهد شد. بنابراين مهم است که بيمار در شروع اين مرحله تحت درمان با ليزر قرار گيرد تا اين عروق جديد قبل از اينکه سبب عوارض بعدي گردند، از بين بروند. بايد توجه داشت که در مرحله رتينوپاتي پيشرونده، تعداد دفعاتي که بيمار ممکن است به ليزر احتياج داشته باشد، معمولاً بيش از يک بار است و عمده اين بيماران براي کنترل بيماري حدود چهار جلسه ليزرتراپي نياز دارند. گاهي ليزر به تنهايي ممکن است کافي نباشد و يا بعلت خونريزي زجاجيه، امکان انجام ليزر درماني وجود نداشته باشد که در اين صورت بيمار به عمل جراحي ويترکتومي نياز پيدا مي‌کند. اين عمل به علت طولاني بودن زمان عمل، معمولا تحت بيهوشي عمومي انجام مي‌گيرد. البته انجام آن با بي حسي موضعي نيز امکان پذير مي‌باشد.

 ليزر درماني

ليزرهاي مختلفي براي مقاصد متفاوت در چشم پزشکي استفاده مي‌شوند. به عنوان مثال ليزري که در درمان عوارض چشمي بيماري قند استفاده مي‌شود متفاوت از نوعي است که براي درمان نزديک‌بيني کاربرد دارد.

ليزر درماني يکي از اصلي‌ترين درمان‌هاي عوارض چشمي بيماري قند مي‌باشد. از ليزر درماني هم در مرحله نخست بيماري يعني در رتينوپاتي زمينه‌اي در صورتي که تورم مرکز بينايي وجود داشته باشد استفاده مي‌شود، و هم در مرحله دوم که رتينوپاتي پيشرونده است، بصورت فراگير استفاده مي‌شود.

- نکته‌اي که بايد توجه داشت اين است که ليزر درماني در درمان عوارض چشمي بيماري قند باعث کنترل بيماري مي‌گردد، اما معمولاً بينايي از دست رفته را نمي‌تواند برگرداند. حتي ليزر درماني در بيماري قند تا حدودي موجب کاهش ديد محيطي، کاهش قدرت تطابق، کاهش ديد شب، و کاهش تمايز رنگ‌ها مي‌شود.    

 عوامل موثر در بروز عوارض چشمي بيماري قند

علاوه بر بيماري قند که خود علت اصلي گرفتاري مي‌باشد، عوامل ديگري نيز وجود دارند كه ايجاد عوارض چشمي و غيرچشمي بيماري قند را تسريع مي‌كنند و چه‌ بسا در بعضي موارد نقش اين عوامل كم‌تر از خود بيماري قند نيست. بنابراين توجه به اين عوامل و كنترل آن‌ها علاوه بر کنترل بيماري قند مي‌تواند نقش بسيار مهمي در كاهش بروز عوارض چشمي ديابت و يا  كند نمودن سير پيشرفت بيماري داشته باشد. اين عوامل عبارتند از:

- سابقه فاميلي ديابت و گرفتاري چشمي و شدت گرفتاري بيماري چشمي در فاميل  

- سن بروز و تشخيص بيماري

- نوع ديابت و طول مدت ابتلا به آن  

- نحوه كنترل ديابت و ميزان كنترل بودن آن

- كنترل بودن يا نبودن مشكلات همراه با ديابت از جمله فشار خون و چربي‌هاي خون

- مصرف و يا عدم استعمال دخانيات

عوامل ارثي و فاميلي

 شدت بيماري ديابت و عوارض چشمي آن در افراد مختلف بسيار متفاوت است و به نظر مي‌رسد توسط عوامل ژنتيكي خاصي كنترل مي شود. در بعضي خانواده‌ها عليرغم چند سال ابتلا به ديابت، عوارض چشمي و از دست دادن بينايي كم‌تر ديده مي‌شود و در گروهي اين عوارض بيش‌تر مشاهده شده و به سرعت پيشرفت مي‌كند. اينگونه تصور مي‌شود كه ايجاد اين عوارض توسط ژن‌هاي خاصي كنترل و هدايت مي‌شود. بنابراين چنانچه در يك خانواده و فاميل سابقه‌اي از كاهش بينايي شديد و (احياناً نابينايي) در اثر ابتلا به بيماري قند بروز كرده است اين احتمال مطرح است كه در مبتلايان جديد اين خانواده نيز عوارض چشمي ديابت با همان سرعت پيشرفت كند. مراجعه هر چه زودتر اين ‌گونه بيماران به چشم پزشك عليرغم نداشتن مشكل چشمي مي‌تواند تا حد بسيار زيادي منجر به تشخيص زودرس عوارض چشمي شده و متعاقب آن با تشخيص به موقع و درمان زودرس از ايجاد عوارض ناخواسته و غيرقابل جبران جلوگيري شود.

سن بروز بيماري ديابت

چشم و شبكيه افراد جوان به نسبت افراد مسن‌تر فعاليت متابوليكي بيش‌تري دارد به همين دليل و دلايل متعدد ديگر عوارض چشمي ديابت در مبتلايان جوان زودتر ايجاد شده و پيشرفت آن نيز شديدتر است. بنابراين مبتلايان جوان بايد زودتر نسبت به معاينه چشم خود اقدام نمايند چون در صورت بروز عوارض چشمي در مراحل اوليه با روش‌هاي درماني خاصي امكان حفظ ديد بيمار بسيار زياد است. از دست دادن زمان و تاخير در مراجعه به چشم پزشك ممكن است منجر به تاخير در تشخيص عوارض بيماري در چشم شده و لاجرم درمان در مراحلي انجام خواهد شد كه نتيجه كم‌تري خواهد داشت.

بلوغ

رسيدن به سن بلوغ در كودكان مبتلا به ديابت با پيدايش ناگهاني و پيشرفت سريع عوارض چشمي همراه است چون در اين مرحله از رشد تغييرات هورموني خاصي در بدن به وجود مي‌آيد. توجه به اين مسئله هم در پيش‌گيري از عوارض ناخواسته ديابت در چشم از اهميت بسزايي برخوردار است. بنابراين لازم است كودكان مبتلا به ديابت هنگامي كه به سن بلوغ مي‌رسند در اولين فرصت تحت معاينات كامل چشم پزشكي قرار گيرند. 

نوع ديابت

ارتباط بروز شدت عوارض چشمي با ميزان قند خون كاملاً واضح و مشخص است به نحوي كه هر چه ميزان قند خون بالاتر باشد بروز عوارض چشمي، زودتر و سرعت پيشرفت آن نيز شديدتر است. از آنجا كه ميانگين قند خون بيماران مبتلا به ديابت جوانان (ديابت نوع اول (معمولا از ميانگين قند خون مبتلايان به ديابت بالغين (ديابت نوع دوم (بالاتر است، عوارض چشمي در مبتلايان به ديابت جوانان زودتر ايجاد شده و سرعت پيشرفت آن نيز بيش‌تر است. بنابراين مبتلايان به ديابت نوع اول كه معمولاً از انسولين نيز استفاده مي‌كنند بايد خيلي زودتر از گروه ديگر جهت معاينات چشمي خود اقدام نمايند.

حاملگي

تاثير حاملگي در پيدايش و تشديد عوارض چشمي ديابت تقريبا به اثبات رسيده است. بنابراين خانم‌هاي مبتلا به ديابت چنانچه با در نظر گرفتن جوانب امر و رعايت توصيه‌هاي لازم تصميم به باردار شدن بگيرند بايد قبل از هرگونه اقدامي از وضعيت چشم خود اطمينان پيدا کنند. گرچه بعضي از عوارض چشمي ديابت متعاقب پايان حاملگي بهبود مي‌يابند ولي چنانچه در شروع حاملگي عوارض ديابت در چشم موجود باشد، در جريان حاملگي اين عوارض به سرعت پيشرفت مي‌كنند و نياز به درمان در بسياري از موارد احساس مي‌‌شود. بنابراين توجه به اين مساله و معاينات چشم پزشكي مكرر و زودرس در جريان حاملگي مي‌تواند به نحو بارزي در پيش گيري از عوارض ناخواسته و غيرقابل جبران ديابت در چشم موثر باشد.

نحوه كنترل قند خون

بدون شك مهم‌ترين و اساسي ترين عامل در پيدايش و پيشرفت عوارض چشمي ديابت نحوه تنظيم ميزان قند خون در طول دوران ابتلا به ديابت است. هر چه ميزان قند خون در طول دوران ابتلا به ديابت به محدوده طبيعي نزديك‌تر باشد و هر اندازه از نوسانات ميزان قند خون با روش‌هاي درماني مختلف كاسته شود بروز عوارض چشمي ديابت بيش‌تر به تاخير مي‌افتد و از شدت و سرعت پيشرفت عوارض چشمي در مبتلايان به اينگونه عوارض كاسته مي‌شود. ثابت شده است كه در هر دو نوع ديابت (بالغين و جوانان) چنانچه با روش هاي شناخته شده از جمله رژيم غذائي، داروهاي خوراكي و يا تزريق انسولين (بسته به نياز بيمار و تشخيص پزشك) ميزان قند خون در ساعات روز و ايام هفته و ماه نزديك به طبيعي حفظ شود ايجاد عوارض چشمي ديابت و از جمله درگيري شبكيه در بيماراني كه در بدو امر هيچگونه علامتي در معاينات چشمي ندارند به تاخير خواهد افتاد و در افرادي كه درجاتي از درگيري شبكيه دارند موجب كاهش سرعت پيشرفت اين عوارض خواهد شد.

يكي از آزمايش‌هايي كه جهت بيماران ديابتي درخواست مي شود اندازه‌گيري هموگلوبين HbA1C  است. اين آزمايش نشان‌دهنده ميزان كنترل قند خون ظرف سه ماه گذشته است و چنانچه از حدي بالاتر باشد مويد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ كنترل نبودن قندخون بيمار در طول اين مدت است حتي اگر قند خون ناشتاي بيمار در هنگام معاينه طبيعي باشد.  ذكر اين نكته اهميت دارد كه كنترل ديابت علاوه بر پيشگيري از عوارض چشمي در جلوگيري از عوارض كليوي و عصبي ناشي از آن نيز نقش بسيار مهمي ايفا مي كند.

كنترل فشار خون

يكي از مشكلات همراه با ديابت در بعضي از بيماران بالا بودن فشار خون است كه مي‌تواند در كنار ديابت به عنوان بيماري جداگانه و يا يكي از عوارض همراه با ديابت باشد. نقش كنترل فشار خون در جلوگيري از پيدايش عوارض چشمي ديابت و كاهش سرعت پيشرفت اينگونه عوارض نيز در مطالعات متعددي به اثبات رسيده است. فشار خون به تنهايي و در غياب بيماري قند نيز موجب عوارض متعددي در چشم مي‌شود و چنانچه با ديابت همراه شود اثر تخريبي آن در شبكيه مضاعف خواهد شد پس بسيار بجاست كه به موازات كنترل دقيق قند خون، در صورت ابتلا به فشار خون با اقدامات درماني موجود كه به سهولت در دسترس است در كنترل دقيق فشار خون بيمار نيز اقدام عاجل صورت گيرد تا به نحو چشم‌گيري از بروز عوارض چشمي جلوگيري شود.

كنترل چربي هاي خون

اهميت كنترل نمودن كلسترول و تري‌گليسريد در پيشگيري از عوارض چشمي ديابت نيز در بررسي‌هاي علمي متعددي مشخص شده است. با كنترل و طبيعي شدن ميزان كلسترول و تري‌گليسريد گام مهمي در حفظ ديد مركزيبرداشته مي‌شود وگرنه به علت نفوذپذيرشدن مويرگ‌هاي شبكيه، در اثر بيماري ديابت، اين مواد در شبكيه و از جمله در ماکولا رسوب نموده و موجب تورم اين ناحيه و كاهش ديد بيمار خواهد شد.

مدت زمان ابتلا به ديابت

بيماري ديابت در بدو امر به طور معمول عوارض چشمي ايجاد نمي كند هر چند ميزان قند خون خيلي بالا باشد. براي ايجاد عوارض چشمي ديابت، عامل زمان نقش تعيين‌كننده‌اي دارد. مسلما پس از گذشت حدود 15 تا 20 سال از ابتلا به ديابت تمامي بيماران ديابتي مبتلا به درجاتي از گرفتاري شبكيه هستند كه در بعضي از آن‌ها ممكن است غيرقابل درمان باشد. بنابراين به مجرد تشخيص ديابت لازم است جهت اطمينان از سلامت  چشم ها اقدام شود و پس از آن طبق يك برنامه تنظيمي و براساس علايمي كه احياناً ممكن است در چشم ها ديده شود نسبت به معاينات دوره‌اي و زمانبندي شده اقدام نمود. اين عمل باعث مي‌شود بدون فوت وقت و به مجرد بروز علايم در چشم و در اولين زمان ممكن، درمان مناسب در نظر گرفته شود و از نابينايي و كم‌بينايي جلوگيري شود.

ميزان و شدت درگيري چشمي

عوارض چشمي ديابت و بخصوص رتينوپاتي ديابتي (درگيري شبكيه چشم به اشكال مختلف) در بدو امر و در شروع پيدايش به كندي پيشرفت مي كند ليكن هر چه به مراحل پيشرفته تر نزديك مي‌شود سرعت بيش‌تري مي‌گيرد و اقدام درماني سريع‌تري را طلب مي‌كند. عوارض چشمي بيماري قند با گذشت زمان چنانچه به آن بي‌توجهي شود بر سرعت پيشرفت آن اضافه مي شود و ممكن است به مرحله‌اي برسد كه قدرت تخريبي بالايي حاصل شود. در اين مرحله است كه اقدامات درماني كم‌تر نتيجه مي‌دهد. متاسفانه بيماران زيادي در همين مراحل مراجعه مي كنند و معمولاً نتيجه خوبي از درمان‌هاي انجام‌شده نمي‌گيرند و تصور مي‌كنند كه اقدامات درماني انجام شده و از جمله ليزر درماني و يا عمل جراحي موجب وخامت اوضاع شده است. بيان اين موضوع از طرف بعضي بيماران باعث نگراني بعضي ديگر مي شود و آنان را از اقدام درماني به موقع باز داشته و يا موجب تاخير در شروع درمان آن‌ها مي‌شود. بنابراين بايد توجه داشت كه در جريان رتينوپاتي ديابتي هر چه درمان زودتر انجام شود نتيجه نيز بهتر خواهد بود.

مصرف دخانيات

ديده شده بيماران ديابتي که سيگاري هستند، بيشتر و سريعتر  گرفتار عوارض چشمي و غير چشمي بيماري قند مي شوند و بنابراين به اين افراد توصيه مي گردد که کشيدن سيگار را کنار گذاشته و يا ميزان استعمال آن را کاهش دهند.  

كنترل هر چه بهتر عواملي كه ذكر شد مي‌تواند نويد بخش اين مساله باشد كه بيماري ديابت ديگر بيماري كوركننده نيست و بيمار ديابتي در صورت مراجعه به موقع و پي‌گيري مناسب مي‌تواند تا سال‌هاي سال بدون نياز به كمك ديگران زندگي كند.

منبع : وب سایت دكتر محمدحسين دستجردي

 

مراجعين محترم حال که به ياری خداوند تصميم به انجام عمل جراحی گرفته ايد لازم است جهت حصول نتيجه مطلوب موارد زير را قبل از عمل رعايت بفرماييد:

توصيه ها و مراقبتهای ضروری قبل از اعمال جراحی چشم

توصيه ها و مراقبتهای قبل از اعمال جراحی ليزر اگزايمر

توصيه ها و مراقبتهای ضروری قبل از اعمال جراحی چشم

حداقل 8 - 6 ساعت قبل از عمل ناشتا باشيد.

حتما شب قبل از عمل استحمام نماييد.

داروهای قبلی و فشار خون خود را طبق معمول و دستور پزشک مشاور استفاده نماييد.

بيماران ديابتيک طبق دستور پزشک مشاور مربوطه قرص قند و يا تزريق انسولين صبح روز عمل خود را استفاده نمايند.

بانوان محترم روز عمل از هيچگونه وسيله آرايشی استفاده ننموده و زيور آلات همراه نداشته باشند، ضمنا لاک ناخن دست و پا حتما پاک شده باشد.

آوردن مدارک مربوط به عمل نظير : عکس قفسه سينه، آزمايشات، اسکن چشم، شماره لنز، دفترچه بيمه (درصورت بيمه بودن جهت نوشتن داروهای پس از عمل).

روز عمل بيمار قادر به رانندگی نميباشد، لذا چنانچه با وسيله شخصی مراجعه ميکنيد، حتما يک نفر همراه داشته باشيد.

جهت آرامش بيمار و رعايت سکوت در بخش فقط يک نفر همراه با بيمار به کلينيک مراجعه نمايد.

توصيه ها و مراقبتهای قبل از اعمال جراحی ليزر اگزايمر (Lasik & Lasek)

حداقل از 72 ساعت قبل از عمل روزی دو بار صبح و شب چشمها، لبه پلکها و مژه ها را با آب ولرم و شامپو بچه شستشو دهيد.

حتما صبح روز عمل استحمام نماييد.

بانوان محترم از 3 روز قبل از عمل به هيچ عنوان از هيچگونه مواد آرايشی چشم و صورت استفاده ننمايند.

در صورتی که قبل از عمل از عدسيهای تماسی (Contact Lens) استفاده مينماييد در موارد لنزهای سخت (Hard Contact Lens) به مدت چهار هفته و لنزهای نرم (Soft Contact Lens) به مدت دو هفته قبل از عمل از لنزها استفاده نفرماييد.

شب قبل از عمل استراحت کافی و کامل داشته باشيد.

به هيچ عنوان در روز عمل از عطر و ادکلون برای صورت و لباسها استفاده نفرماييد.

اگر پزشک جراح شما استفاده از قرص و يا قطره ای را قبل از عمل توصيه کرده اند، حتما طبق دستور ايشان آنها را مصرف نماييد.

جهت راحتی پس از عمل، حتی المقدور روز عمل کفش راحتی و بدون بند بپوشيد.

اعمال جراحی ليزيک و لازک نيازی به ناشتا بودن ندارند، خواهشمند است قبل از مراجعه حتما غذای سبک ميل نماييد.

پس از انجام اعمال ليزيک و لازک قادر به رانندگی نخاهيد بود، در صورتيکه با وسيله نقليه شخصی مراجعه ميکنيد حتما يک نفر همراه داشته باشيد. (به هيچ عنوان از موتور سيکلت استفاده نفرماييد)

در صورتيکه بعد از عمل قصد مسافرت داريد حتما قبل از عمل با جراح خود هماهنگ فرماييد.

معاينه های بعد از عمل ليزيک و لازک از اهميت ويژه ای برخوردار است، خواهشمند است دستورات جراح خود را در اين خصوص جدی بگيريد.

منبع : وب سایت بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور

قوز قرنيه (کراتوکنوس Keratoconus ) بيماري است که قرنيه چشم را در گير مي‌کند و آن را از حالت طبيعي که مقطعي از يک جسم کروي منظم مي‌باشد به مقطعي از جسم مخروطي شکل نامنظم تبديل مي‌کند. اين بيماري يک پديده غيرالتهابي و دو طرفه مي‌باشد که بتدريج، قرنيه چشم شروع به نازک شدن و نامنظم شدن مي‌کند و در نوع نسبتاً پيشرفته، قرنيه حالت مخروطي پيدا مي‌کند.  اين تغييرات منجر به نزديک‌بيني و آستيگماتيسم نامنظم و در نتيجه کاهش ديد به درجات متفاوت مي‌گردد.

معمولاً از دهه دوم زندگي و دوران بلوغ شروع مي‌شود و تا دهه سوم و چهارم پيشرفت مي‌کند و سپس متوقف مي‌گردد. خيلي بعيد است که بيماري قوز قرنيه در سنين بالا ظاهر شود. نکته مهمي که بايد به آن توجه شود اين است که علي‌رغم مشکلات بينايي فراواني  که اين بيماري مي‌تواند  ايجاد کند ولي کورکننده نمي‌باشد.

چه چيزي باعث كراتوكونوس مي‌شود؟

علت بيماري هنوز کاملاً شناخته شده نيست، اگرچه زمينه‌هاي ارثي مطرح مي‌باشد، اما رفتار اين بيماري شبيه بيماري‌هاي ارثي معمولي نيست و فقط در حدود ده درصد موارد مي توان رد پاي آن را در ديگر اعضاي فاميل پيدا کرد. در بيماراني كه آلرژي داشته و مرتب چشم‌شان را مي‌مالند ديده مي‌شود. ماليدن محکم چشم، اگرچه علت قوز قرنيه نمي‌باشد ولي در روند ايجاد و پيشرفت آن بي‌تاثير نيست. به همين جهت معمولا به بيماران مبتلا به قوز قرنيه سفارش مي‌شود که از ماليدن چشمشان پرهيز کنند.

علائم قوز قرنيه

گاهي آنقدر بيماري خفيف است که حتي بيماري اين افراد در معاينه معمولي چشم  هم کشف نمي‌شود و تنها با گرفتن نقشه توپوگرافي قرنيه مي‌توان به وجود آن پي برد. اما عمده اين بيماران در ابتدا با عيب انکساري نزديک‌بيني و آستيگماتيسم و شكايت از پخش نور و حساسيت به نور مراجعه مي‌کنند که در اين موارد ديد بيمار با اصلاح با عينک در حد قابل قبولي مي‌رسد، اما ممکن است کامل و 10/10 نشود. در اين موارد نيز گرفتن نقشه توپوگرافي قرنيه (عكسي كه انحناء‌ها و نامنظمي‌هاي سطح قرنيه را به صورت نقشه جغرافيايي نشان مي‌دهد) تشخيص را قطعي مي‌کند. در انواع پيشرفته‌تر علائم شديدتر مي‌باشد و فرد با عينک، بينايي مناسبي پيدا نمي‌کند که در اين حالت حتي بدون گرفتن نقشه قرنيه، بيماري در معاينه معمولي هم تشخيص داده مي‌شود.       

درمان قوز قرنيه

اگر قوز قرنيه بسيار خفيف باشد اين افراد حتي با عينک مي‌توانند ديد مناسبي داشته باشند و نياز به درمان ديگري ندارند. انواع خفيف تا متوسط معمولاً با استفاده از لنزهاي تماسي سخت (contact lens) بينايي بسيار خوبي را در اکثر مواقع به دست مي آورند و طبعاً در اين صورت اعمال جراحي ضرورت پيدا نمي‌کند. متقاعد نمودن بيمار و ايجاد رغبت در وي به استفاده از اينگونه لنزها، شرط اصلي موفقيت درمان با کنتاکت لنز خواهد بود. از درمان‌هاي جراحي ديگري که براي قوز قرنيه وجود دارد، استفاده از حلقه هاي داخل قرنيه (Intracorneal ring) مي‌باشد که اين نوع از درمان در بعضي از موارد خفيف تا متوسط قوز قرنيه که لنز تماسي را نمي‌توانند تحمل کنند، کاربرد دارد. اين حلقه‌ها با کاهش ميزان آستيگماتيسم نامنظم به بهبود بينايي کمک مي‌کنند. اما بايد دانست که ميزان موفقيت در حلقه هاي داخل قرنيه بسيار متغير و از فردي به فرد ديگر متفاوت خواهد بود و در صورت عدم موفقيت درماني، نهايتا بيمار نياز به پيوند قرنيه خواهد داشت.

در موارد قوز قرنيه شديد، درمان پيوند قرنيه خواهد بود که شانس موفقيت پيوند در قوز قرنيه بسيار بالا و نزديک به ۹۵ درصد مي‌باشد. زمان عمل بستگي به شدت قوز قرنيه و عدم موفقيت در استفاده از کنتاکت لنز دارد. در هر حال بايد دانست که عمل پيوند براي درمان قوز قرنيه يک عمل غير اورژانس و انتخابي مي‌باشد و تاخير در اين نوع عمل عارضه‌اي بدنبال نخواهد داشت. نکته‌اي را که در مورد پيوند قرنيه بايد حتما  به آن توجه نمود اين است که  پيوند قرنيه در بسياري از موارد نياز به عينک را از بين نمي‌برد و هدف اصلي از پيوند قرنيه، تبديل کردن آستيگمات نامنظم به آستيگمات منظم است تا فرد بتواند با عينک ديد مناسبي داشته باشد. حتي در مواردي بعد از پيوند قرنيه نيز ممکن است براي بهبود ديد نياز به استفاده از لنز تماسي باشد، از اين رو تنها زماني که عدم تحمل واقعي نسبت به کنتاکت لنز ايجاد شده باشد، بهتر است اقدام به پيوند قرنيه گردد. 


نقش ليزيک و ديگر اعمال جراحي ليزري در درمان قوز قرنيه

از آنجايي که قوز قرنيه بيماري پيشرونده‌اي است، تمامي جراحي‌هايي که به نحوي به تضعيف قرنيه کمک مي‌کنند، مي‌توانند سير بيماري را تسريع کنند و به همين علت انجام اينگونه اعمال جراحي در قوز قرنيه ممنوع مي‌باشد. ليزيک و ديگر اعمال جراحي ليزري از اين دسته هستند و طبعاً هر فردي که بيماري قوز قرنيه را دارد، حتي اگر بيماري وي بسيار بسيار خفيف باشد که فقط با گرفتن نقشه توپوگرافي قرنيه به تشخيص رسيده است، بايد از انجام اينگونه اعمال جراحي اجتناب کند.

البته استفاده از عمل جراحي ليزيک، لازک، و يا پي‌آر‌کي در کساني که تحت عمل پيوند قرنيه قرار گرفته‌اند و بعد از عمل نزديک‌بيني، آستيگماتيسم، و يا دوربيني قابل توجه‌اي دارند، مي‌تواند بسيار کمک کننده باشد.  تاکنون بيشتر عمل جراحي ليزيک را بعد از پيوند قرنيه توصيه مي‌شد. اما اخيرا اعمال جراحي سطحي مانند لازک و پي‌آر‌کي بيشتر مورد توجه قرار گرفته است و نتايج اين عمل‌هاي جراحي  نيز بعد از پيوند قرنيه بهتر از نتايج عمل ليزيک مي‌باشد.  

دكتر محمدحسين دستجردي