تاری دید ، نقطه های سیاه در میدان دید یا شب کوری و غیره از جمله مشکلاتی هستند که گروه بسیاری را درگیر کرده اند . این علائم معمولاً علائم زودرس و بدون درد یکسری از بیماری های چشم هستند . در تصاویر پیش رو به بسیاری از این بیماریها و علائم اشاره خواهد شد.
آزمایش کور رنگی
کدام عدد را در سمت چپ مشاهده می کنید ؟ اگر عدد 3 باشد ، احتمالاً چشم شما سالم است ولی اگر 5 با شد ، شما دچار کور رنگی هستید . حدود 10% از مردها با کور رنگی به دنیا می آیند . اما در مورد زنان ، این میزان بسیار اندک است . کوررنگی کامل را که بسیار نادر است ، در سمت راست تصویر شبیه سازی کرده ایم . کور رنگی متوسط را در مرکز تصویر در کور رنگی کامل ، هیچ عددی قابل مشاهده نیست . نوعی از عینک به رفع کور رنگی کمک می کند .
تاری دید و نزدیک بینی (مایوپیا)
بسیاری از آدمها دچار تاری دید هستند که از علل زیر ناشی می شود :
- سابقه فامیلی ( یک یا هر دو والدین مبتلا بوده اند . )
- داشتن مطالعه طولانی از فاصله نزدیک
تاری دید باعث مشکلاتی در رانندگی ، ورزش ، مدرسه و تماشای تلویزیون می شود . گاهی نیز به ایجاد سردرد ، لوچی ، سر گیجه و خستگی منجر می گردد . این بیماری به کمک عینک ، لنز ، گاهی با جراحی قابل درمان است . میزان نزدیک بینی اغلب در کودکان و نوجوانان با رشد آنها تغییر می کند ولی معمولاً پس از 20 سالگی تا سالها تغییر نمی کند .
دوربینی ( هایپروپیا )
بسیاری از آدمها با دوربینی متوسط متولد می شوند . اما کم کم با رشد طبیعی کودکان ، این نقیصه بر طرف می گردد . اما در صورت تشدید آن ، بیمار معمولاً اشیاء دور را بهتر ولی اشیاء نزدیک را به زحمت و تار می بیند . دوربینی باعث مشکلاتی در مطالعه و نوشتن می گردد . این بیماری نیز به کمک عینک ، لنز و یا جراحی قابل درمان است.
علت نزدیک بینی و دوربینی
نزدیک بینی وقتی به وجود می آید که کره چشم از حد معمول بزرگتر باشد . در نتیجه تصویر اشیاء دورتر بجای درست ، در محلی نادرست قرار می گیرد . در نتیجه فرد آن شی را تار می بیند ، در دوربینی عکس این اتفاقات می افتد . یعنی کره چشم از حد معمول کوچکتر است و تصویر اشیای نزدیک در خارج از شبکیه می افتد و در نتیجه باز بیمار شی را تار می بیند .
آستیگماتیسم
وقتی که تصویر روی یک نقطه کانونی متمرکز نباشد باعث تاری دید می گردد . بخاطر انحراف محور های چشم ،تصویر اشیاء در چند ساله تشکیل می گردد و وضوح آن از بین می رود . به کمک عینک ، لنز و جراحی این بیماری قابل درمان است . این بیماری نیز باعث بروز سردرد ، خستگی خطر به چشم می شود .
امروزه به کمک جراحی می توان این نوع ضایعات را تا حدود زیادی ترمیم کرد . طوریکه فرد نیازمند عینک هم نباشد .
آب سیاه ( گلوکوم )
آب سیاه معمولاً در مراحل ابتدایی محسوس نیست ، فرد متوجه علائم آن نمی شود ، تخریب سلولهای عصبی چشم و افزایش فشار داخلی آن از علائم آب سیاه است گاهی تا بینایی مرکزی کاملاً تخریب نشده باشد ، بیمار متوجه آن نمی شود . بنابراین این انجام آزمایشات دوره ای چشم ، در تشخیص زود هنگام آن بسیار لازم است . افراد زیر بیشتر در معرض خطر هستند :
- افراد بالای 60 سال
- افرادی که سابقه فامیلی دارند .
خوشبختانه آب سیاه در صورت تشخیص زود هنگام قابل درمان است . برای افراد بالای 40 سال هر یک تا در سال انجام آزمایش مربوطه توصیه می شود .
علت آب سیاه
در اغلب موارد افزایش فشار داخلی چشم سبب صدمه دیدن سلولهای عصبی و بروز آب سیاه است . در این حالت چشم با مایعی پر می شود که باعث تخریب ساختمان داخلی آن می شود . این مایع باعث ایجاد و افزایش فشار داخلی شده و مسیر عصبی را مسدود می کند که در صورت استمرار به کوری منجر می گردد .
در تصویر مشاهده می کنیم که سر سلول عصبی که با زرد کم رنگ مشخص شده ، در اثر آب سیاه صدمه دیده است . سطح سیاه در مرکز ، لکه (ماکولا ) را نشان می دهد که عامل اصلی تخریب دید مرکزی است .
شرح :
لکه هایی که در چشم افراد با افزایش سن ایجاد می شود ، کم کم باعث تضعیف قدرت دید مرکزی می گردد . این ضایعه به هنگام مطالعه یا رانندگی برای بیمار ایجاد مشکل می کند . از علائم این نوع بیماری می توان به تاری دید مرکزی و یا موج دار دیدن خطوط مستقیم و صاف ، اشاره کرد .
عوامل مستعد کننده این بیماری عبارتند از :
- سن بالای 60 سال
- مصرف دخانیات
- فشار خون بالا
- چاقی
- سابقه خانوادگی
انواع ماکولا
معمولاً در اثر ضایعه ماکولار ( AMD ) در قسمت مرکزی شبکیه کم کم تخریب می شود . در نوع خشک ، پزشکان معمولاً لکه های زرد رنگ می بینند . هر چه ضایعه بیشتر شود ، بافت ماکولار بیشتر آسیب می بیند و در نهایت ارسال تصاویر به مغز دچار مشکل شده و فرد نابینا می گردد . در نوع تر در شبکیه عروق خونی غیر طبیعی به وجود می آید . از این عروق خون و مایعات ترشح می شود که باعث صدمه بیشتر در محل ضایعه ( لکه ) می گردد . هر دو نوع نهایتاً به نابینایی منجر می شوند .
آزمایش تشخیص ماکولا
یک چشم را ببندید ، با چشم دیگر به نقطه مرکزی در این صفحه شطرنجی نگاه کنید : از فاصله 25 تا 40 سانتی متری 10 می توانید عینک خود را هم به چشم بزنید . ) آیا خطوط را موج دار ، شکسته یا تار می بینید ؟ آیا قسمتی هست که نمی توانید ببینید ؟ همین عمل را برای چشم دیگر تکرار کنید .
شما می توانید همین آزمایش را از منظر چشم مبتلا به AMD در تصویر زیر مشاهده کنید .
علائم و نشانه های ضایعه ماکولا
همانطور که مشاهده می کنید صفحه شطرنجی ، از منظر یک فرد مبتلا ، کاملاً بهم ریخته و کج و معوج دیده می شود . همچنین نقاط تاریکی در مرکز مشاهده می شود . بنابراین هر گونه احساس ضایعه ای شبیه این تصاویر در چشم ، شما را باید مشکوک کند و فوراً به پزشک مراجعه کنید .
دیابت و آسیب شبکیه
دیابت نوع 1 و 2 هر دو به چشم صدمه می زنند . معمولاً عروق ریز داخل شبکیه تخریب می گردند که قابل معالجه هستند . اما شما نباید منتظر علائم بمانید ، بلکه یک فرد دیابتی بایستی مرتب بینایی خود را تست کند . این بیماران با کنترل میزان قند خون خود نیز ، می توانند از بروز ضایعات چشمی ، پیشگیری کنند .
شرح :
وقتی قند خون بیمار افزایش می یابد ، رفته رفته عروق ریز شبکیه ، صدمه می بینند . گاهی از این عروق ریز ، مایعات و با خون ترشح می کند و از سویی عروق زائد در شبکیه چشم تشکیل می گردند . این اتفاقات رفته رفته به شبکیه آسیب می زند و باعث نابینایی فرد می شود .
آب مروارید (کاتاراکت )
گذر عمر با چشم نیز ، همانند دیگر اعضاء نا مهربان است . یکی از بیماریهای چشم که به افزایش سن مربوط می گردد آب مروارید است . اغلب افراد بالای 80 سال دچار آن می شوند . خوشبختانه امروزه راههای درمانی خوبی ابداع شده است که ضایعه را به طور کامل بر طرف می سازند . فرد مبتلا یواش یواش دچار مشکل بینایی شده و تصاویر را برفکی و محو می بیند . دیابت ، مصرف دخانیات و تماشای طولانی مدت آفتاب ، مستعد کننده آب مروارید است .
شرح :
در چشم سالم ، عدسی ها به خوبی نور را متمرکز کرده و به شبکیه انتقال می دهند تا تصویر واضح تشکیل گردد . هر چه سن افراد بالا می رود ، پروتئین های سازنده عدسی ها ، آنها را کدر می کنند و لکه ای ابری روی آنها ایجاد می شود . نتیجتاً بینایی به ویژه در شب کاهش می یابد و رنگ عدسی نیز تغییر می کند . سرانجام فرد مبتلا نابینا می گردد.
ظهور رنگ دانه ها در شبکیه (Retinitis Pigmentosa )
RP یک ضایعه ارثی است که اغلب در شب ایجاد اشکال می کند . در اثر این ضایعه ، کناره های تصویر رو به محو شدن می گذارد و رفته رفته ، بینایی به صورتی در می آید که گویی از داخل یک تونل به بیرون نگاه می کنید . در موارد حاد ، سمتی به نابینایی منجر می گردد . مطالعات نشان می دهند که با مصرف زیاد ویتامین A از پیشرفت این ضایعه می توان جلوگیری کرد.
شرح :
حساسیت بافت شبکیه رفته رفته رو به نقصان می نهد و با گذشت زمان ، بیمار را به RP مبتلا می سازد . ظهور رنگ دانه ها با زوال بافت شبکیه افزایش می یابد نتیجتاً مسیرهای ارسال تصاویر به مغز مسدود می شود و تصویر در قسمت هایی دچار نارسایی میگردد . مشاهده رنگ دانه ها در اطراف شبکیه ، نشانه ابتلا به این معارضه است . همچنین از عوارض این بیماری ابتلا به آب مروارید زودرس می باشد.
مشاهده لکه ها و اجزای معلق و شناور در بینایی
گاهی احساس می کنید که در جلوی چشمان شما لکه ها و ذرات شناور و معلق هستند . توجه به آنها باعث آزار و اذیت شما می شود . این عارضه عمومیت بیشتری دارد . اما اگر این لکه های شناور ، ناگهانی ظاهر و یا بیشتر ، و یا با درخشش نور ، مربوط همراه شوند ، شما بایستی که به پزشک مراجعه کنید زیرا گاهی این نوع عارضه ها به بیماریهای جدی دیگر مربوط می گردد .
تنبلی چشم
در خردسالی ، وقتی که بینایی یک چشم شروع به نقصان می نهد ، گاهی مغز از چشم دیگر بیشتر کار می کشد . در نتیجه وضعیت چشمان به صورت لوچ در می آید . اگر این عارضه زود تشخیص داده شود ، با بستن چشم سالم ، چشم تنبل شروع به فعالیت نموده و حالت طبیعی به چشم ها باز می گردد.
مراقبت های چشمی
وجود اشیاء در چشم
سطح قرنیه بسیار حساس است . وجود هر گونه لک یا شی خارجی در روی آن می تواند دردناک باشد و یا منجر به آسیب جدی گردد . بنابراین در صورت مشاهده لک یا شیئی ، چشم خود را مالش ندهید ، با احتیاط چشم خود را با آب ولرم بشویید . اگر بر طرف نشد به پزشک مراجعه کنید .
خشکی چشم و اشک
معمولاً اشک چشم باعث شستشو و تمیز شدن آن می گردد . اگر میزان آن کافی نباشد ، چشم خشک می شود . در این حالت چشم حالت ناراحت کننده و دردناکی پیدا می کند . در صورت تشدید خشکی چشم مراجعه به پزشک لازم است .
قرمز شدن چشم ( عارضه ملتحمه )
قرمز شدن چشم اغلب یک عارضه ناشی از ویروسی ، باکتری یا حساسیت است . در اثر این عارضه ، چشم دچار سوزش ، درد می شود . اگر سوزش و درد ، علامت اصلی باشد ، احتمالاً مربوط به حساسیت است ولی در غیر اینصورت عواملی عفونی مانند ویروس ، باکتری و غیره در آن دخالت دارند که مراجعه به پزشک را الزامی می کند . رعایت بهداشت فردی و شستشوی دست ها به پیشگیری از این عارضه کمک می کند .
گل مژه
همه اغلب گل مژه را می شناسید . وجود یک نقطه قرمز و جوش مانند در زیر مژه ها که رفته رفته بزرگتر می شود . این همه یک عارضه عفونی است و معمولاً طی یک هفته خوب می شود . در روز بیش از سه تا شش بار با حوله مرطوب و گرم ، ناحیه آسیب دیده را به طور ملایم فشار دهید . در دوره بیماری از لنز و یا آرایشی چشم استفاده نکنید .
حساسیت
میلیون ها نفر در جهان از حساسیت رنج می برند . عوامل بسیاری مانند آلودگی هوا ، گرد و خاک ، حیوانات خانگی و غیره در بروز حساسیت دخیل هستند . حتی الامکان عامل حساسیت زا را شناسایی کرده و از پیرامون خود دور سازید . در صورت شدت به پزشک مراجعه کنید .
آزمایش های منظم چشم
هرکسی به انجام آزمایش های منظم چشم نیازمند است . از سویی بدیهی است اگر فردی دارای بیماریهای زمینه ای مانند دیابت ، فشار خون بالا و غیره باشد ، بایستی که بیشتر مراقب سلامتی چشمان خود بوده و آزمایش های دوره ای را جدی بگیرد . معمولاً کودکان در هر شش ماه و بزرگترها هر دو سال یکبار بایستی آزمایشات مربوط به چشم را انجام دهند . افراد مسن و بالای 60 سال نیز هر سال یکبار لازم به ذکر است که برخی بیماریهای چشم به بیماریهای جدی دیگری مربوط می شود که با بررسی و دنبال کردن آنها ، پیشگیری و یا اقدامات لازم بایستی انجام شود .
محافظت از چشم
خورشید
اشعه فرابنفش ( uv ) که از خورشید می تابد می تواند به چشم آسیب برساند . در برابر این اشعه بایستی با عینک های آفتابی مناسب از چشمان خود محافظت کنید .
اتفاقات روزانه
در روز ممکن است هر لحظه بسته به شرایط کار ، اتفاقی برای چشمان شما بیفتد . مثلاً پلیسه برود یا روغن داغ بپاشد ، یا گرد و خاک . بهتر است که حتماً اگر در شرایط کاری مخاطره آمیز قرار دارد ، از ماسک های مناسب صورت و یا عینک های مخصوص چشم استفاده کنید . براساس آمار ، خانه و کارهای منزل خود می تواند شامل عوامل خطر ساز برای چشم باشد . بنابراین در صورت سرخ کردن غذا و یا انجام کارهای خاص بهتر است مراقب چشمان خود باشید و در صورت لزوم حتماً به پزشک مراجعه کنید.
غذاهای مناسب برای چشم
هویچ برای چشم واقعاً مفید است . از طرف دیگر ، اسفناج ، پرتقال ، آجیل ، ماهی ، گوشت قرمز ، همه دانه های خوردنی و بسیاری از غذاها برای سلامتی چشم مفید هستند . غذاهایی حاوی مواد آنتی اکسیدان مانند اسیدهای چرب امگا 3 ، ویتامین C ، ویتامین E و مواد معدنی مانند روی ، لوتیئین ، زیک نتین نیز برای چشم مفیدند.
گروه ترجمه مجله پزشکی مادر، مهندس ابراهیمی
منبع: webmd.com