رادیو جراحی

ابزارهای رادیو جراحی نظیر سیستم رادیو جراحی رباتیک سایبرنایف، گزینه ای جدیدی برای درمان سرطان کبد به بیماران ارائه می دهد. سیستم سایبرنایف به دلیل توانایی دنبال کردن محل تومورهای کبد همزمان با درمان، می تواند دوز بالایی از پرتو را با دقت فوق العاده ارسال کند. سیستم سایبرنایف از سیستم رهگیری تنفسی همزمان استفاده می کند و وقتی بیمار به صورت عادی نفس می کشد، حرکت تومور را دنبال می کند و بر اساس آن پرتوها را تنظیم می کند. سیستم همزمان، محل دقیق تومور را با بالا و پایین رفتن قفسه سینه در تصاویر اشعه ایکس تطبیق می دهد. در نتیجه در طول درمان بیماران می توانند بدون نیاز به استفاده از هیچگونه فریم و قالبی به راحتی دراز بکشند و از آنها خواسته نمی شود که نفسشان را نگه دارند یا هیچ تغییر پیچیده ای در تنفس خود ایجاد کنند. سیستم همزمان می تواند حرکت اهدافش را با دقت یک میلیمتر یا حتی کمتر دنبال کند که پزشک بالینی را قادر می سازد پرتوها را به دقت به تومور ارسال کند و مقدار کمی بافت سالم اطراف تحت تاثیر قرار گیرد.

شیمی درمانی

زمانی که سلول های سرطانی در سراسر بدن وجود داشته باشند یا در خون بیمار یا سایر مایعات بدن مشاهده شوند، که معمولا در تومورهای ثانویه و سرطان پیشرفته کبد به این صورت است، شیمی درمانی استفاده می شود. داروهای شیمی درمانی به صورت خوراکی یا وریدی به بیمار داده می شود و به تنهایی یا همراه با انواع دیگر روش های درمان سرطان کبد استفاده می شود. شیمی درمانی هم بافت سالم و هم بافت سرطانی را تحت تاثیر قرار می دهد، بنابراین ممکن است بیمار عوارض جانبی نظیر تهوع و استفراق شدید، عفونت، خستگی و کاهش وزن را تجربه کند. شیمی درمانی در درمان یا افزایش طول عمر بیمارانی که سرطان کبد اولیه پیشرفته دارند، تاثیر چندانی ندارد. و آزمایشات تصادفی هیچ نتیجه ای را نشان نداده است از نیوادجونت درمانی، یک روش درمانی که در ابتدا انجام می گردد و کمک می کند مرحله بعدی درمان راحت تر انجام شود، یا ادجونت سیستم تراپی، که نوعی درمان است که بعد از جراحی انجام می شود و هدف آن کل بدن است به این امید که سلول های سرطانی را که ممکن است به قسمت های دیگر بدن بروند اما کمتر از حد تشخیص بالینی هستند، نابود کند.

HCC بیماری کشنده ای باقی می گذارد که به شیمی درمانی سایتوتاکسیک (سم سلولی) رایج مقاوم است. ازمایشت بالینی 30 ساله شیمی درمانی  روی HCC پیشرفته برای اثبات هرگونه نتیجه مطلوبی در نجات بیماران با استفاه از لیست بلند داروها مدام شکست خورده است. اگرچه نتایجی که اخیرا در مورد اثر سورافنیب بر نجات بیماران انجام شد، استاندارد جدیدی از درمان برای HCC غیرقابل جراحی ارائه نموده است.

 سایبرنایف

درمان سرطان کبد با استفاده از پرتو درمانی مشکل است زیرا تومورهای کبد با تنفس جابه جا می شوند. همچنین بافت اطراف تومورهای کبد بسیار حساس بوده و به آسانی آسیب می بینند. سیستم رادیو جراحی سایبرنایف قادر است دوز بالایی پرتو را با دقت زیاد به تومورهای اولیه و تومورهای ثانویه ارسال کند. استفاده سیستم سایبرنایف از سیستم رهگیری تنفسی همزمان، به پرتوها این امکان را می دهد که در طول درمان تومورها را دنبال کنند و به بیماران اجازه می دهد که در جلسات درمان به صورت عادی نفس بکشند. سیستم سایبرنایف هدف متحرک -تومور کبد- را مشخص کرده و بدون آسیب به بافت های سالم اطراف آن را تحت پرتو قرار می دهد. در نتیجه درمان سایبرنایف برای بیماران راحت تر است، پرتو با دقت بیشتری ارسال می شود و درمان ممکن است در یک یا پنج جلسه انجام شود.

  درمان سرطان کبد با سیستم سایبرنایف به صورت تیمی انجام می شود و در آن چندین متخصص همکاری می کنند. این تیم ممکن است شامل این افراد باشد:

• یک سرطان شناس متخصص پرتودرمانی
• یک جراح عمومی
• یک سرطان شناس بالینی
• یک متخصص فیزیک پزشکی
• یک متخصص پرتودرمانی
• تیم پزشکی پشتیبان

 وقتی تیم آماده شد، بیمار برای درمان آماده می گردد.

درمان در چهار مرحله انجام می شود:

• قراردادن فدوشیال مارک
• آماده سازی و عکسبرداری
• برنامه ریزی برای درمان
• درمان با استفاده از سایبرنایف

 در مرجله اول، بیمار برای یک پروسه کوتاه سرپایی آماده می شود که در آن سه تا شش فدوشیال مارک- دانه های طلایی به سایز دانه برنج- با استفاده از راهنمایی سی تی یا اولتراسوند یا یک دوربین که وارد شکم و روده کوچک می شود، داخل تومور کبد و اطراف آن قرار داده می شوند. سیستم سایبرنایف ز فدوشیال مارک ها به عنوان نقاط مرجعی استفاده می کند که در زمان درمان محل دقیق تومور را مشخص می کنند. وقتی فدوشیال ها جاسازی شدند، برای اطمینان از اینکه حرکت فدوشیال مارک ها تثبیت شده است، بیمار قبل از اینکه برنامه ریزی درمان سایبرنایف آغاز شود، باید تقریبا یک هفته صبر کند.  

در زمان آماده سازی و عکسبرداری، برای بیمار تخت مخصوصی تهیه می شود، که به گونه ای طراحی شده که به او کمک می کند راحت تر باشد و این اطمینان را ایجاد می کند که بیمار در طول عکسبرداری و درمان بی حرکت و ثابت است. همچنین برای بیمار یک جلیقه همزمان ویژه تهیه می شود که آن را در طول درمان می پوشد و این جلیقه ربات را قادر می سازد که حرکات سینه و الگوهای تنفس را با موقعیت تومور تطبیق دهد. اطلاعات حاصل از جلیقه به ربات سایبرنایف اجازه می دهد هنگامی که پرتوها را می فرستد، حرکت تومور را با دقت دنبال کند، و از صحت و امنیت ارسال پرتوها اطمینان حاصل کند.

زمانی که بیمار جلیقه را پوشید و روی تخت دراز کشید، یک سری عکسبرداری سی تی روی او انجام می شود، تیم سایبرنایف با استفاده از آنها اندازه، شکل و محل دقیق تومور را مشخص می کنند. ممکن است ام آر آی و پت سی تی اسکن نیاز باشد تا تومور، کبد و آناتومی اطراف آن کاملا تصویرسازی شوند. وقتی عکسبرداری انجام شد، جلیقه همزمان و تخت برای استفاده در زمان درمان نگهداری می شوند.

سپس یک برنامه ویژه درمان بوسیله متخصص فیزیک پزشکی و پزشک بیمار تهیه می شود. در این مرحله نیازی به حضور بیمار نیست. طی برنامه ریزی برای درمان، اطلاعات تصویری وارد نرم افزار سیستم سایبرنایف می شود. تیم پزشکی اندازه محدوده ای که تحت پرتوها قرار می گیرد و مقدار پرتوها را تعیین می کند، همچنین نواحی حساسی که باید حداقل پرتوها به آنها برسد مشخص می شود. هر برنامه درمانی منحصر به فرد بیمار از قابلیت مانور بالای سیستم سایبرنایف استفاده می کند که باعث انجام درمان دقیق و ایمن سرطان کبد می شود.

 بعد از اینکه برنامه درمانی تهیه شد، بیمار برای درمان به مرکز سایبرنایف  مراجعه می کند. پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که درمان را در یک جلسه یا طی چند روز انجام دهد. درمان سرطان کبد معمولا طی یک هفته انجام می شود.

 برای بیشتر بیماران درمان با استفاده از سایبرنایف تجربه ای کاملا بدون درد است. آنها می توانند به راحتی لباس های خودشان را بپوشند و بسته به نظر مرکز درمان، ممکن است اجازه داشته باشند که طی درمان به موسیقی گوش کنند. همچنین ممکن است بیماران بخواهند برای زمان انتظار چیزی برای مطالعه به همراه بیاورند، و یک دوست یا عضوی از خانواده همراهشان باشد تا قبل و بعد از درمان از آنها حمایت و پشتیبانی کند. 

 وقتی زمان درمان فرا برسد، از بیمار خواسته می شود که جلیقه انطباق خود را بپوشد و روی تخت مخصوصش دراز بکشد. متخصص پرتو درمانی مطمئن می شود که جلیقه به طور صحیح تنظیم شده و بیمار روی تخت درمان به درستی دراز کشیده است.

با آغاز درمان همچنان که بیمار به صورت عادی نفس می کشد، محل تومور دنبال و شناسایی می گردد. وقتی که سیستم سایبرنایف حرکت تومور کبد بیمار را تعقیب و پرتوها را با دقت ارسال می کند تیم پزشکی هر بخش از فرآیند را تحت نظر قرار می دهد.

ربات تحت کنترل کامپیوتر سیستم سایبرناف در جهات مختلف اطراف بدن بیمار حرکت می کند و از هر نقطه پرتوهایی را ارسال می کند. در هر موقعیتی ربات توقف می کند.

سپس نرم افزار مخصوص با تطبیق محل تومور با استفاده از عکس های دیجیتالی، فدوشیال ها و اطلاعات جلیقه انطباق به دقت تعیین می کند که پرتوها کجا باید ارسال شوند. بازوی رباتیک سایبرنایف منبع پرتو را به صورت خودکار تنظیم می کند، تا حرکات تومور کبد را دنبال کند. در طی درمان بیمار لازم نیست کاری انجام بدهد جز اینکه آرام باشد و بدون حرکت دراز بکشد.

 بعد از تکمیل دوره درمان بسیاری از بیماران با تغییرات کمی در فعالیت های معمول شان به سرعت به زندگی عادی خود باز می گردند. اگر به تشخیص پزشک درمان طی چند مرحله صورت پذیرد، نیاز است که بیمار برای درمان های تکمیلی طی روزهای بعدی مراجعه کند. بعد از درمان بیشتر بیماران عوارض جانبی خیلی کمی تجربه می کنند که معمولا طی یک یا دو هفته بعد از درمان از بین می روند. پزشکان تمام عوارض احتمالی جانبی را قبل از درمان با بیمار در میان خواهند گذاشت. همچنین ممکن است پزشک برای عوارض جانبی که ممکن است اتفاق بیفتد دارو تجویز کند.

بعد از تکمیل درمان رادیوجراحی سایبرنایف، لازم است بیمار جلساتی برای ملاقات با پزشک خود تعیین و حتما مراجعه کند. بیمار باید در نظر داشته باشند که تومور ناگهان ناپدید نمی شود. واکنش به درمان سرطان کبد بین بیماران متفاوت است. در حقیقت ممکن است چند ماه یا بیشتر طول بکشد تا تاثیر درمان مشخص شود. پزشکان نتیجه درمان را ماه ها و سال ها بعد از درمان با آزمایشات جسمی و تست خون و روش های عکسبرداری مانند سی تی اسکن و پت سی تی اسکن بررسی می کنند.
گروه ترجمه و تالیف مجله پزشکی مادر، خانم شریعتی
منبع: cyberknife.com