دئودرانتها ترکیباتی هستند که بر روی بدن جهت کاهش بوی بدن به کار می روند دلیل این بوی بد سوار شدن باکتریها بر روی تعریق بدن است.
یک گروه از دئودرانتها به نام "Antiperspirant" یا ضد عرقها معروفند که از ایجاد بوی بد پیشگیری کرده و میزان تولید عرق را در آن نقطه بدن کاهش می دهند.

ضد عرقها معمولا در ناحیه زیر بغل بکار می روند البته دئودرانتها می توانند بر روی پا یا سایر نقاط بدن نیز اسپری شوند.
عرق به خودی خود دارای بو نیست مگر اینکه توسط باکتریها دچار بو شود. باکتریها در مناطق گرم و مرطوب فعالیت می کنند. ناحیه زیر بغل به عنوان یکی از گرمترین سطوح بدن انسان به حساب می آید و غدد عرق باعث ایجاد رطوبت شده و امکان اثر خنک کننده از لحاظ حیاتی را برای فرد فراهم می کند.

وقتی زیر بغل با استفاده از صابونهای با PH خنثی شسته می شود، پوست PH اسیدی خود که معادل 6-5/4 است را از دست داده و PH به حالت خنثی در می آید. باکتریها تمایل دارند در محیط با PH قلیایی یا خنثی فعالیت کنند، بنابراین ایجاد یک محیط با PH خنثی در ناحیه زیر بغل به باکتریها امکان رشد و کلون شدن بیشتر می دهد.

باکتریهای سوار شده بر روی عرق از غدد آپوکرین و سلولهای مرده پوست و سلولهای مو تغذیه می کنند و باعث آزاد شدن 3- متیل- 2 هگزونیک اسید می شوند که باعث بوی بد بدن می شود.

موهای زیر بغل مثل یک فتیله رطوبت را از سطح پوست خارج کرده و پوست را خشک نگاه می دارد و در پیشگیری از کلونیزاسیون باکتریها موثر است. بنابراین موها باعث پیشگیری از بوی بد عرق می شود. البته موهای بلند زیر بغل می تواند باکتریهای را در خود نگه دارد و بنابراین برای از بین بردن موهای زیر بغل به کم کردن بوی بد بدن کمک می کند.

دئودرانتها به عنوان داروهای بدون نسخ توسط FDA پذیرفته شده و برای محو کردن بوی بدن بکار می روند.
* اولین شکل تجاری دئودرانت تحت عنوان mum (مام) در اواخر قرن 19 معرفی شد. دئودرانتها معمولا دارای پایه الکل هستند. الکل در شروع می تواند تعریق را تحریک کند ولی ممکن است موقتا باکتریها را بکشد. دئودرانتها می توانند به عنوان ضد میکروبی فرموله شوند از جمله Triclosan یا با ترکیبات فلزی مثل chelant که رشد باکتریها را کند می کند.

* دئودرانتها می توانند دارای عطر باشند که بوی عرق را بپوشانند. ترکیبات طبیعی مثل عصاره رازک ( hops ) بعضی اوقات به عنوان ماده ضد میکروبی به کار می روند.

* دئودرانتها ممکن است با ترکیبات ضد عرق ترکیب شود، که با کاهش تعریق و کاهش محیط مرطوب رشد باکتریها را متوقف کند. کلرید آلومینیوم، کلر هیدرات آلومینیوم و ترکیبات آلومینیوم- روی به عنوان ضد عرقهای وسیع به کار می روند.

ترکیبات با پایه آلومینیوم باعث تحریک الکترولیتهای عرق می شوند و در فرم ژل می توانند مجرای خروجی غدد عرق را ببندند. بسته شدن مجرای خروجی غدد عرق از خروج مایع از غدد پیشگیری کرده به مرور از سطح پوست پاک می شود.
نمکهای معدنی با روش دیگری باعث پیشگیری از تعریق شده و یک مانع فیزیکی از خروج عرق می شود. نمکهای آلومینیوم یک اثر قابض بر روی سوراخهای دارد و باعث انقباض سوراخها و پیشگیری از خروج عرق به سطح پوست می شود. بسته شدن تعداد زیادی از غدد عرق باعث کاهش عرق تولیدی در ناحیه زیر بغل می شود ولی این پروسه در افراد مختلف متفاوت است.

فرمولاسیون جدید ضد عرقها توسط gules Montenier در ژانویه 1941 مطرح شد. این فرمولاسیون جدید شکل اسیدیته بیش از حد آلومینیوم کلراید و تحریک پوست را با اضافه کردن نیتریت قابل حل یا یک ترکیب مشابه آن حل کرد.
نسل جدید دئودرانتها آلومینیوم آلوم ammoniumalum است که یک شکل معمول زاج در فرم کریستال است. این ماده به عنوان دئودرانت در تاریخچه تایلند، خاور دور و مکزیک و سایر کشورها به کار می رفته است.

دئودرانتها و ضد عرقها دارای اشکال مختلفی هستند. در اروپا اسپری آئروسل، کرم و roll-on به کار می رود. در آمریکا بیشتر فرم جامد یا ژل به کار می رود.
آلومینیوم به عنوان یک نوروتوکسین مطرح است. آلومینیوم عوارض جانبی بر روی سد خونی- مغزی دارند و باعث استعداد فرد به آسیب DNA می شود.
تحقیقات نشان می دهد که نمکهای آلومینیوم در ضد عرقها اثرات مخربی بر تعدادی از گونه های موش یا سگ داشته است. مقدار افزایش یافته آلومینیم در بیماران باعث بروز آلزایمر می شود و اگر چه این ارتباط به معنی علت بروز آن نیست.

در موشهایی که در آنها آلومینیوم کلراید بر روی پوست استفاده شد. افزایش واضح آلومینیوم در ادرار، سرم یا آلومینیوم کلی مغز و یا مایعات جفت دیده می شود.

Rumors ارتباط ضد عرقها را با سرطان پستان مورد بررسی قرار داد. البته طبق نظر انجمن بین المللی سرطان (NCI) و جامعه سرطان آمریکا (ACS) این ارتباط هنوز مبنای علمی ندارد.
دکتر phillipa Darbre معتقد است که مواد اختصاصی در دئودرانتها به عنوان نگهدارنده به نام پارابن یا نمکهایی مثل آلومینیوم کلراید وارد جریان خون شده و یا در بافت پستان تجمع پیدا می کند و با تحریک تولید استروژن می تواند به رشد سلولهای سرطان پستان کمک کند. ولی همانطور که ذکر شد این ارتباط علت و معلولی نیست و در این مورد اختلاف نظر وجود دارد.

از طرفی FDA اعلام کرده که افرادیکه دچار اختلال کلیوی هستند از ترکیبات حاوی آلومینیوم پرهیز کنند چون در خطر پیشرفت اختلال فعالیت کلیوی هستند.

دکتر محمدعلی نیلفروش زاده – متخصص پوست، مو و زیبایی