آلرژی واکنش سیستم ایمنی بدن است و هنگامی ایجاد می شود که سیستم ایمنی ماده ا ی را که معمولاً برای بدن بی ضرر است اشتباهاً به عنوان ماده ای زیان آور شناسایی می کند و بر علیه آن وارد عمل می شود. بدن انسان به طور معمول در مقابل عوامل مضری مانند ویروسها و باکتریها از خود دفاع می کند. اما گاهی اوقات این دفاع در مقابل مواد بی ضرری مانند گرد و غبار ، کپکها ، یا گرده ی گیاهان صورت می گیرد.

سیستم ایمنی بدن در مقابل این مواد واکنش نشان داده و مقدار زیادی پادتن می سازد . ماده‌ای كه موجب آلرژی در یك فرد می‌شود ، ممكن است هیچ اثری در دیگری نداشته باشد. برخی از مواد حساسیت‌زاتر از دیگران هستند

آلرژن چیست ؟
به موادی که واکنش آلرژیک ایجاد می کنند ، اصطلاحاً آلرژن گفته می شود. وشامل:
1- دانه ی گرده گیاهان. ( فصل شروع گرده افشانی گل‌ها ممكن است از فروردین یا اردیبهشت شروع شده و تا آذر ادامه یابد.) بیشترین گرده ها توسط درخت‌ها ( توسكا ، درخت زبان گنجشك ، قان ، سرو ، نارون ، افرا ، توت ، بلوط ، صنوبر ، چنار ، گردو و سدر)

علف‌ها ( برمودا ، چمن آبی فام ، علف هایی كه در درخت‌زارها می رویند ، علف چاودار ، علف ترش ، علف شیرین و دم گربه چمنی) و علف‌های هرز ( بوته های خشك كه برای سوزاندن به كار می روند ، پیر بهار ، خاربن روسی ، بشنیزه و خار غلتان) در هوا پراكنده می‌شوند.

2- کپک ها. كپك ها در محیط خانه و بیرون وجود دارند.
كپك‌های محیط خانه در زیرزمین‌ها ، حمام ها ، مرطوب كننده‌های هوا و قوطی‌های آشغال ، خلاصه هر كجا كه رطوبت است رشد می‌كنند.
كپك‌های بیرون از محیط منزل كه از بهار تا اول فصل یخبندان وجود دارند ، نیز در شرایط نم و رطوبت رشدونمو می‌كنند ، آنها عاشق چوب‌های در حال فساد و تباهی ، توده انباشته برگ های خیس و نیز محل‌های تهیه كود گیاهی هستند(توجه داشته باشید كپك‌هایی كه حساسیت‌زا هستند ، همان‌هایی نیستند كه خوردنشان مسمومیت‌زا است )

3- گرد و غبار خانگی ، جانداران میکروسکوپی مانند مایت و گرد و غبار حاوی مواد دفعی و اجزای بدن آنها.
مایت‌های : این خویشاوندان میكروسكوپی عنكبوت و ساس در لابه‌لای تار و پود پارچه‌ها ، ملحفه‌ها ، فرش و مبلمان زندگی می كنند و غذایشان ذرات ریخته‌شده پوست بدن ماست. اجساد فاسد شده مایت‌های مرده و مدفوع شان دارای پروتئین بسیار حساسیت‌زایی هستند.

در یك اتاق در بسته ، این ذرات مدفوعی می‌توانند تا 20دقیقه در هوا معلق بمانند و از طریق عمل دم ، وارد ریه‌های افراد شوند. بهترین شرایط برای رشد مایت‌ها ، حرارت 25 درجه سانتی‌گراد و رطوبت 75 درصد است. این موجودات میكروسكوپی 8پا دارند. در انتهای هر یك از پاهای آنها قلاب و بادكش وجود دارد؛ بدین ترتیب مایت‌ها می‌توانند به ملحفه ، لباس‌ها ، اسباب‌بازیهای نرم كودك و اثاثیه قدیمی خانه بچسبند. آنزیمهای موجود در ذرات مدفوع این جانداران ریز به حدی قوی است كه می‌تواند با تاثیر روی سلولهای راه‌های هوایی تنفسی ، دستگاه ایمنی را در این محل به واكنش وادارد

4- پروتئینهای حیوانی ، روغن و مواد دفعی حیوان. ( پروتئین‌های موجود در بزاق حیوانات به ویژه گربه كه هنگام تمیز‌كردن خودش آن را با زبان به پوست و موهایشان می مالند ، بسیار حساسیت‌زا است.
همین طور مو و قطعات جدا و خشك شده پوست كه از بدن حیوانات خانگی در محیط خانه پراكنده می‌شوند ، نیز حساسیت‌زا هستند. ادرار موش و مدفوع سوسك نیز دارای پروتئین‌های حساسیت‌زا هستند .

5- مواد شیمیایی صنعتی. ( قرارگیری در معرض مواد شیمیایی دارای رایحه یا بوی قوی مانند اسپری مو ، عطر یا رنگ نقاشی.
6- غذاها و داروها.
1- كرفس
تمام آلرژی‌ها یكسان بوجود نمی آیند ، و سندرم آلرژی دهانی ( OAS ) یكی ازانواع حالت‌هایی است كه كمتر مورد بحث بوده است و كرفس یكی از غذاهایی است كه در بعضی افراد این نوع آلرژی را بوجود می‌آورد.
در این نوع آلرژی ، پوست ، حساسیت پیدا می‌كند و دچار خارش گردیده و دور لب‌ها متورم می‌شود. آسم و حالت تهوع و حتی در برخی موارد شوك " آنافیلاكسی " ، از دیگر علایم این نوع آلرژی می‌باشند.

2- كنجد
3- شیر شیرگاو ، یكی از رایج‌ترین غذااهای آلرژی‌زا ، بخصوص برای كودكان ، درسطح دنیا است. طبق گزارشات ، حدود 5- 2 درصد از كودكان زیر یك‌سال نسبت به شیر گاو آلرژی دارند. اكثر پزشكان به والدین توصیه میكنند ، قبل از اینكه كودكشان مرحله مهم زندگی ، یعنی یك‌سالگی را پشت سرگذارد ، به او شیر گاو ندهند.

 مراقب باشید آْلرژی نسبت به شیر را با عدم تحمل لاكتوز شیر اشتباه نگیرید.  عدم تحمل شیر ، ناشی از هضم نشدن ، گاز و ایجاد نفخ است و مانند آلرژی روی سیستم ایمنی بدن تاثیر نمی‌گذارد.

4- تخم‌مرغ  برخی افراد به زرده و برخی به سفیده ( برخی دیگر به هردوی آن ) آلرژی دارند كه هركدام از آن‌ ، دارای پروتئین‌های خاصی است كه حساسیت زاست.
5- سویا در برخی غذاها هم دارای ذرات قارچ و كپك هستند مانند پنیر ، قارچ‌ها ، خشكبار ، سس‌سویا و سركه. در افرادی كه نسبت به قارچ‌ها حساس هستند ، این غذاها می‌توانند باعث بروز علائم آلرژی شوند.  كودكان زیر 6ماه ممكن است به شیر ، تخم‌پرندگان و سویا حساسیت نشان دهند. بزرگترها علاوه بر این موارد به ماهی ، بادام زمینی ، غلات ، سیب و هلو هم با فراوانی بیشتری آلرژی نشان دهند. جالب است بدانیم كه اكثر مواد موجود در غذاها به‌خودی خود آلرژی‌زا نیستند.

كارهایی كه روی این خوراك‌ها انجام می‌شود تا نگهداری درازمدت آن را میسر سازد ، مانند حرارت دادن ، بسته‌بندی و اینگونه موارد طوری روی مواد غذایی تاثیر می‌گذارد كه برخی از آنها را به‌شدت آلرژی‌زا می‌كند.

7- پر پرندگان.
8- سوسکها و مواد دفعی آنها.

ممکن است هورمونها ، استرس ، سیگار ، عطرها و اسانسها ، یا سایر محرکهای محیطی در ایجاد آلرژی در افراد مستعد نقش داشته باشند.
برخی از افراد نسبت به بالشت‌های كُرك و پر ، پشم ، یا برخی از انواع پتوها آلرژی دارند.

واکنش آلرژیک کجا و چرا ایجاد می شود ؟
یک واکنش آلرژیک ممکن است در هر جای از بدن اتفاق بیفتد. مانند بینی ، گوش،سینوسها ، گلو ،چشم ،پوست ، ریه ها،معده و روده در واقع سلولهای ایمنی در این قسمتها واقع شده اند تا با عوامل مهاجمی که از طریق استنشاق یا بلع وارد می شوند و یا در تماس با پوست قرار می گیرند مقابله کنند.

آلرژی چه علائمی ایجاد می کند ؟
واکنش سلولهای ایمنی در مقابل آلرژن منجر به ایجاد علائم می شود. شامل:
١- بینی : گرفتگی و احتقان بینی ، عطسه ، خارش بینی ، ترشح از بینی ،
2- گوش :خارش گوشها.
3- سینوس : ترشحات پشت حلق ، سرفه های هنگام خواب
4- گلو : خارش سقف دهان،تورم لوزه ها
5- چشم : التهاب ملتحمه ی چشم ، که چشمها قرمز و مرطوب به نظر می رسند و گاهی ترشح و خارش دارند.
6- پوست : التهابهای پوستی ، که نواحی از پوست خشک ، قرمز و خارش دار می شود ، کهیر
7- ریه ها : آسم ( مشکل در تنفس به صورت کوتاه شدن نفس ، سرفه و خس خس سینه )روی می دهد.
8- معده و روده : استفراغ،دل درد

چه کسانی در خطر آلرژی هستند ؟
آلرژی می تواند در هر فردی بدون توجه به سن ، جنس ، نژاد یا وضعیت اقتصادی-اجتماعی روی دهد. معمولاً آلرژی در بچه ها شایعتر است اما می تواند برای اولین بار در هر سنی رخ دهد و یا سالها پس از بهبودی عود کند. عوامل ژنتیکی در این زمینه دقیقاً شناخته نشده اند ، اما به نظر می رسد زمینه ی خانوادگی و ارثی در این مورد وجود داشته باشد.

كودكی كه هیچ‌یك از والدین وی به آلرژی ابتلا ندارند با احتمال 20 درصد ممكن است دچار آلرژی شود. اگر فقط یكی از والدین آلرژی داشته باشند ، احتمال درگیری فرزند با آلرژی در حدود 30 درصد است و اگر والدین یك كودك گرفتار آلرژی باشند ، فرزند آنها با احتمال 40 تا 75 درصد آلرژی خواهد داشت. 40 درصد جمعیت عمومی آتوپیك هستند؛ یعنی از نظر ژنتیك مستعد بروز آلرژی هستند . اغلب علائم آلرژی به تدریج در طول یک دوره ی زمانی شکل می گیرد .افرادی که از آلرژی رنج می برند ممکن است آنقدر به علائم خود عادت کرده باشند که علائم مزمنی مانند عطسه یا گرفتگی بینی را غیر معمول تصور نکنند.

آلرژی چگونه تشخیص داده می شود ؟
معاینه و گرفتن تاریخچه ی بیماری توسط پزشک انجام می شود. ممکن است پزشک از آزمایشهایی مانند تست پوستی یا نوعی آزمایش خون استفاده کند.

پیشگیری؛ بهترین درمان
اگر ماده آلرژی‌زا شناخته شده است ، فرد حساس باید از آن ماده دوری كند. از آن جا كه بسیاری از بیماران به مایت‌های موجود در گرد و غبار خانگی حساسیت دارند ، رعایت كردن نكات زیر را توصیه می‌كنیم: هر هفته تمام ملحفه‌ها ، روكش‌ها ، پرده‌ها و اسباب بازی‌های نرم در آب 60درجه سانتی‌گراد شسته شود. هوای داخل محیط‌های سر‌بسته باید تهویه مناسبی داشته باشد ، به‌گونه‌ای كه از رطوبت داخل آن بكاهد. فرش‌ها باید به‌طور مرتب با جارو‌برقی دارای فیلتر ذرات ریز غبارگیری شود.

در غیر این صورت از فرش صرف‌نظر كنید و كف محل را با سرامیك یا پاركت چوبی مفروش كنید. در فصول گرده افشانی پنجره‌ها را بسته نگه دارید و در فضاهای روباز از ماسك استفاده كنید. هیچ حیوان یا پرنده خانگی را حتی برای مدت كوتاه به خانه راه ندهید. اگر در مناطق مرطوب زندگی می‌كنید مانند سواحل دریا ، بهتر است از دستگاه‌های كاهش رطوبت استفاده كنید تا میزان رطوبت اماكن سربسته زیر 50 درصد باشد.

هرازگاهی حمام و سایر مناطق مرطوب را با محلول آمونیاك 5درصد شست‌وشو دهید. این كار امكان رشد كپك‌ها را به حداقل می‌رساند. در ساعات اوج آلودگی هوا یا وجود هاگ‌های قارچ در هوا از قرار گرفتن در معرض هوای آزاد خودداری شود.

درمان آلرژی چیست ؟
درمان آلرژی با توجه به سن ، جنس ، سابقه ی پزشکی ، وسعت بیماری ، تحمل بیمار در مورد داروها ، درمانها و فرایندهای درمانی و طول دوره ی بیماری توسط پزشک انجام می شود. دوری از مواد آلرژن ، بسیار کمک کننده است. داروهای خاصی بسته به علائم آلرژی مورد استفاده قرار می گیرند.

دکتر ثناگویی - متخصص بیماریهای عفونی