نفخ شکمی یکی از شکایات شایع در جامعه است که به احساس ورم و پری شکم به علت افزایش میزان گاز در روده کوچک و یا کندی انقباضات عضلانی و حرکات مجاری گوارش اطلاق می گردد.

حالت نفخ اغلب خود را به شکل اتساع شکم، درد شکمی ،صدای غرغر شکم، باد گلو ،بوی بد دهان ،سیری زودرس، تهوع و افزایش دفع گاز از مخرج در صورتی که به بیشتر از 25 مرتبه در روز برسد غیر طبیعی است.

به طور کلی یک روده نرمال روزانه 7 تا 10 لیتر گاز تولید می کند و بیشتر گازهای تولید شده در داخل خون جذب می شود و فقط 600 میلی لیتر از گازهای بیرون رانده می شود که عمده ترین گاز تولید شده نیتروژن است که حدود 90 درصد گازهای دفعی را تشکیل می دهد.

اغلب علل ایجاد نفخ شامل موارد ذیل می باشد:

§         تجمع مایعات و گاز روده

§         هضم نامنظم

§         تخمیر باقی مانده غذا در روده

§         پرخوری

§         حساسیت غذایی

§         مصرف غذاهای چرب به علت تاخیر در تخلیه معده

§         سندرم روده تحریک پذیر

§         عدم تحمل مواد غذایی مانند عدم تحمل لاکتوز (قند شیر) و فروکتوز(قند میوه ها)

§         بلع هوا

§         انسداد یا عفونت دستگاه گوارش

§         خالی شدن سریع معده

§         مصرف مواد غذایی تولید کننده گاز (حبوبات ،سبزیجات و میوه های خام)

§         یبوست

§         اضطراب

§         مصرف برخی آنتی بیوتیک ها و مسهل ها

§         آلودگی به انگل های روده ای مانند کرم آسکاریس

§         عفونت های قارچی که باعث اسهال و نفخ می شود مانند کاندیداآلبیکانز

 مشکلات و بیماری های مزتبط با نفخ

نفخ در اغلب موارد مشکلی ساده است اما در موارد محدودی می تواند علامتی از یک بیماری باشد.

نفخ گاهی اوقات در اثز شکل گیری یک تومور، ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر، بیماری سلیاک، سیروز کبدی، انسداد روده و یا سایر بیماری های مهمی که اعضای گوارشی را تحت تاثیر قرار می دهند، بروز می کند.

همچنین نفخ می تواند نشانه برخی بیماری ها مانند آپاندیسیت، سنگ کیسه صفرا و یا سرطان معده باشد.

گروهی از اختلالات حرکتی دستگاه گوارش که از بیماریهای غیر گوارشی و گوارشی منشا می گیرند نیز باعث ایجاد نفخ می شوند به عنوان مثال دیابت، بیماری های تیروئیدی و بیماریهای التهابی روده می توانند ایجاد نفخ کنند. عفونت های روده ای از دیگر عوامل ایجاد نفخ هستند. رشد بیش از حد باکتری ها در داخل روده و برخی بیماری های انگلی و همچنین وجود میکروب هلیکوباکترپایلوری که خود عاملی برای زخم معده است، می تواند باعث ایجاد نفخ شود.

بلع هوا، اختلال در هضم غذا ها، عدم تحمل قند لاکتوز و یبوست نیز ایجاد نفخ می کنند. در یبوست اختلال در حرکات روده و کند بودن آن باعث تجمع گاز شده و اختلال در دفع گاز باعث ایجاد درد و ناراحتی و نفخ در روده می شود.

در برخی موارد ممکن است، میزان گازی که در افراد طبیعی ایجاد مشکل نمی کند در برخی دیگر ایجاد ناراحتی کند. بنابراین روده این افراد تحریک پذیر تر از سایرین بوده و گاز معده با میزان کم نیز آنها را دچار مشکل می کند.

نفخ بیشتر در زنان بروز می کند و می تواند یکی از علائم طبیعی قاعدگی باشد که علت آن هم تغییر در سطح هورمون های بدن و افزایش احتباس آب و نمک در بافت های بدن، پیش از قاعدگی است.

نفخ شکم م یتواند منجر به آسیب های مجاری معده و روده مانند التهاب حاد معده، اختلالات کبد و لوزالمعده و آسیب های روده باریک به ویژه کولون گردد.

در صورتی که نفخ با گروهی از علایم هشدار دهنده مانند کاهش وزن، کم خونی، اسهال و علایم سوء جذب همراه باشد به بررسی های دقیق تر نیاز دارد تا با تشخیص علت ایجاد نفخ، درمان مناسب به کار گرفته شود.

توصیه هایی جهت کاهش نفخ

§         غذاهایی را که باعث ایجاد نفخ می شود مشخص کنید و به تدریج مصرف آنها را کاهش دهید. این مواد شامل حبوبات ،کلم، کاهو ،بروکلی، پیاز و سیر می باشند.

§         نوشیدنی های گازدار نیز باید از برنامه غذایی حذف شوند. گاز 2co موجود در حباب های این نوشیدنی ها باعث نفخ می شود و گاز، تخلیه معده را کند می کند.

§         از مصرف غذاها و نوشیدنی هایی که حاوی سوربیتول و فروکتوز افزودنی هستند اجتناب نمود.

§         مکمل های فیبردار و غذاهای سرشار از فیبر نشانه های نفخ را تشدید می کنند.

§         گاهی اوقات نفخ به یبوست مربوط می شود و لذا ابتدا باید این مشکل را برطرف کرد.

§         اگر پس از مصرف شیر یا محصولات لبنی دچار نفخ می شوید، باید یا انواع بدون لاکتوز این محصولات را مصرف کنید و یا لبنیات را همراه با قرص های حاوی آنریم لاکتاز استفاده کنید.

§         مصرف ماست، روغن نعناع فلفلی(peppermint oil)، زیره سیز(cumin)، زیره سیاه(caraway)، و زردچوبه(tumerci) گاز رودها و نفخ را کاهش می دهند.

§         بهتر است وعده های غذایی را در حجم کم و دفعات زیاد استفاده نمائید.

§         روزانه آب کافی(تا هشت لیوان) بنوشید، کمبود مایعات بدن باعث ایجاد یا تشدید یبوست شده به افزایش نفخ کمک می کند به ویژه اگر غذاهای فیبردار مصرف شود.

§         غذاهای تازه و طبیعی مصرف کنید و از مصرف غذاهای سرد و بسته بندی شده اجتناب نمائید. یک علت توصیه عدم مصرف این غذاها کاهش دریافت نمک است. مصرف زیاد نمک سبب جذب مقدار فراوانی آب از معده می شود.

§         مصرف زیاد قهوه، چای و شکلات باعث تحریک هاضمه و ایجاد نفخ می شوند.

§         هضم چربی دشوار است و ممکن است باعث اسپاسم و در نتیجه نفخ شود. پس از مصرف غذاهای پرچرب پرهیز کنید.

§         برای کاهش خاصیت نفخ آوری لوبیای پخته، می توان لوبیا را 24ساعت درون آب خیساند و سپس آب پز کرد. اما این کار دیگر مواد مغذی را نیز از لوبیا خارج می سازد.

§         پختن غذاها، هضم آنها را راحت تر می کند.

§         جویدن آدامس باعث بلع مقادیر زیاد هوا شده و بنابراین باید از آن پرهیز کرد.

§         قدم زدن پس از صرف غذا حرکات روده ها را تحریک می کند و باعث کاهش نفخ می شود.

آیا درمانی برای نفخ وجود دارد؟

همانطور که علل ایجاد نفخ متفاوت است درمان آن نیز متفاوت است. چنانچه با انجام بررسی ها، علت خاصی برای نفخ تشخیص داده نشود، درمان های دارویی، کنترل شرایط استرس زا و رژیم غذایی مناسب به کار گرفته می شود.

چون گروهی از باکتری های روده و معده به طور طبیعی تولید گاز می کنند، دوره های درمان با آنتی بیوتیک باعث کاهش علایم نفخ می شود، چرا که میکروب های معده و روده کمتر شده و فرد احساس راحتی می کند.

اخبار پزشکی