شرح بيماري
حاملگي خارج رحمي عبارت است از حاملگي در خارج از رحم. شايع‌ترين جايي كه حاملگي خارج رحمي رخ مي‌دهد لوله‌هاي رحمي هستند كه از تخمدان به رحم كشيده شده‌اند. ساير جاها عبارتند از تخمدان ، گردن رحم ، يا اصولاً خارج از دستگاه تناسلي و در حفره شكم. از نظر آماري حدود 1 از هر 100 حاملگي در خارج از رحم رخ مي‌دهد.
علايم شايع
مراحل اوليه:
- عدم وقوع قاعدگي يا نامنظمي زمان قاعدگي
- لكه‌بيني يا خونريزي بدون توجيه
- درد يا دل‌پيچه در قسمت پايين شكم
- ندرتاً درد در شانه
مراحل انتهايي:
- درد شكمي شديد و تند و تيز به صورت ناگهاني در اثر پارگي لوله رحمي
- منگي، غش، و شوك (رنگ‌پريدگي، تند شدن ضربان قلب، پايين افتادن فشار خون و عرق سرد). اين علايم گاهي ممكن است قبل از درد يا همراه آن رخ دهند.
علل
تخمكي كه از تخمدان رها شده در خارج از رحم با اسپرم لقاح مي‌يابد و در جايي خارج از رحم، كه معمولاً لوله رحمي است، كاشته مي‌شود. با بزرگ شدن رويان كاشته شده، لوله رحمي كش آمده و پاره مي‌شود و خونريزي داخلي خطرناكي كه جان زن را به خطر مي‌اندازد رخ مي‌دهد.
عوامل تشديد كننده بيماري
- استفاده از دستگاه جلوگيري از حاملگي كه داخل رحم كار گذاشته مي‌شود ( آي.يو.دي ).
- سابقه عفونت‌هاي شكمي يا لگني
- وجود چسبندگي‌ها (رشته‌هاي بافت جوشگاهي) در اثر اعمال جراحي قبلي
- سابقه حاملگي در لوله‌هاي رحمي
- سابقه جراحي بر روي لوله‌هاي رحمي يا رحم
- سابقه آندومتريت (التهاب آندومتريوم، بافت پوشاننده سطح داخلي رحم)
- وجود ناهنجاري در رحم
پيشگيري
- از روشي غير از آي‌يودي براي جلوگيري از حاملگي استفاده شود.
- در صورت بروز هر گونه عفونت لگني ، سريعاً براي درمان مراجعه شود.
عواقب مورد انتظار
حاملگي خارج رحمي نمي‌تواند كامل شود يا جنيني را بپروراند كه توانايي زندگي داشته باشد. پاره شدن حاملگي خارج رحمي يك اورژانس است و بايد فوراً درمان شود. با تشخيص زود هنگام و انجام عمل جراحي، احتمال بهبود كامل زياد است. در 85%-50% از بيماران، حاملگي‌هاي بعدي طبيعي هستند.
عوارض احتمالي
- عفونت
- كم شدن توانايي باروري
- از دست دادن اعضايي از دستگاه تناسلي در اثر دشوار بودن عمل جراحي
- شوك و مرگ در اثر خونريزي داخلي
درمان
اصول كلي
- اقدامات تشخيصي ممكن است شامل موارد زير باشند: حاملگي؛ سونوگرافي؛ كولدوسنتز (نمونه‌برداري از مايع لگني با استفاده از يك سوزن كه به سقف مجراي تناسلي در عقب وارد مي‌شود)؛ لاپاروسكوپي (سوراخ‌هاي كوچكي در شكم ايجاد مي‌شوند و از راه آنها وسايل لازم براي ديدن و درآوردن حاملگي خارج رحمي وارد مي‌شوند)؛ D&C (گشاد كردن و تراشيدن رحم با وسيله‌اي به نام كورت)؛ و لاپاراتومي (عمل جراحي باز) تفحصي.
- شايد بتوان ارزيابي و درمان را بدون بستري كردن بيمار به انجام رساند.
- البته براي انجام عمل جراحي و مراقبت‌هاي حمايتي نياز است كه بيمار بستري شود. امكان دارد تزريق خون نيز ضرورت يابد.
- عمل جراحي براي درآوردن رويان در حال رشد، جفت، و هر گونه بافت آسيب ديده. اگر نتوان لوله رحمي را ترميم نمود، اجباراً در آورده خواهد شد. حاملگي طبيعي با لوله رحمي باقيمانده (در طرف مقابل) امكان‌پذير است. پس از عمل جراحي:
- بعد از 24 ساعت مي‌توان روي بخيه‌ها را شست.
- براي رفع درد از گرما استفاده كنيد. مي‌توانيد يك صفحه گرم كننده يا شيشه آب داغ را روي شكم يا كمر قرار دهيد. حمام آب داغ نيز باعث تخفيف ناراحتي و شل شدن عضلات مي‌شود. براي اين كار، 15-10 دقيقه در وان آب داغ بنشينيد. هرچند بار كه لازم باشد اين كار را تكرار كنيد.
داروها
- در بعضي از موارد كه حاملگي خارج رحمي زود تشخيص داده مي‌شود، هنوز پاره نشده باشد، يا به حالت مزمن درآمده باشد مي‌توان از داروي متوتروكسات (كه در شيمي‌درماني نيز استفاده مي‌شود) بهره جست. اين دارو در حذف بافت حاملگي مؤثر است. اگر تصميم به تجويز اين دارو گرفته شود، برنامه‌ريزي و پيگيري دقيق بيمار ضرورت دارد.
- پس از عمل جراحي ممكن است داروهاي ضد بارداري از گروه داروهاي ضدالتهابي غير استروييدي يا مخدرها براي 7-2 روز تجويز شوند.
- در صورت وجود عفونت آنتي‌بيوتيك تجويز مي‌شود.
- مكمل‌هاي آهن براي كم خوني
فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري
- فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري هاي عادي خود، از جمله كار، را در زودترين زمان ممكن از سر گيرد. دوره نقاهت لاپاروسكوپي عموماً سريع‌تر از لاپاروتومي است.
- تا زمان ترميم كامل كه در پيگيري مشخص خواهد شد بايد از مقاربت جنسي خودداري شود.
رژيم غذايي
رژيم غذايي خاصي توصيه نمي‌شود
در چه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمود ؟
- اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده‌تان علايم حاملگي خارج رحمي داريد، خصوصاً علايم پارگي آن را. بلافاصله اورژانس را خبر كنيد.
- اگر يكي از موارد زير پس از جراحي رخ دهد:
ـ خونريزي شديد از را مجراي تناسلي (تامپون هر ساعت كاملاً آغشته به خون شود).
ـ علايم عفونت ، مثل تب ، لرز ، سردرد ، منگي ، يا دردهاي عضلاني
ـ زياد شدن دفعات ادرار كه بيش از يك ماه طول بكشد. اين ممكن است علامتي از تحريك يا عفونت مثانه در اثر جراحي باشد.
