هر نوع ملکول کوچکی است که پس از ورود به بدن با فعل و انفعال در سطح ملکولی عمل بدن را تغییر دهد.
بطور خلاصه دارو به مواردی اطلاق میـشود .که جهت تشخیص،درمان،بهبودی،تشخیص و یا پیشگیری از یک بیماری بکارمیرود.
منابع دارو
فراوردهاي داروئي و بيولوژيك را از چهار راه اصلي بدست مي آورند:
۱- منابع گياهي:
از برگ ،ريشه،دانه و يا قسمت هاي ديگر گيـاهان بعد ازخشك كردن و يا انجام اعمالي روي درمان استفاده ميـشود،كه از آنها
تحت نام دارو هاي خام ياد ميگردد.با جدا كردن تركيب فعال فارماكولوژيك از گياهان داروئي ، موادي قوي و موثر بدست مــي آيد .
۲- منابع حیوانی:
داروهای حیوانی را معمولا از غدد اعضا مختــلف حیوانات به دست می آورند از نمونه این داروها میتوان :
اپی نــفرین،انسولین و تیروکسین را نام برد.
3- منابع معدنی:
این داروها شامل فلزات و شبه فلـزات هستند کــه به صورت اسید و باز و املاح به کار میروند .
از نمونه این داروها میتــوان آهن،ید،سولفات سدیم و سولفـات منزيم را نام بــرد.
۴- داروهای صناعی:
این داروها در آزمایشگاه تهیه واز ترکیبات آلی یا معدنی و یا مجموعه ای از این دو تهیه شده اند.
از نمونه این داروها و داروهای ضد انعقادرا ميـتوان نــام بـرد.
نام داروها
نام شیمیایی:
وضعیت دقیق ترکیب شیمیایی و ساختمان مولکولی داروها رو مشخص میکند این نام بیشتر برای شیمی دانها معنی دار است
مانند ان۴-هیدروکسی فنیل استامید که نام شیمیایی استامینوفن است.
نام ژنریک:
یا نام غیر اختصاصی که مشخـص کننده گروه فارماکولوژی داروهاست و اغلب از نام شیمیایی آن ها اقتباس شده ولی ساده تر از آن
است.
نام تجاری:
یا نام اختصاصی دارو که اغلب تـوسط کمپانی های فروشنده دارو انتخاب میشود، اسامی مناسبی هستند که در نوشتن آنها حـرف اول
را بزرگ مینویسند و دارای نماد آرانگلیسی تجارتی است.
اشکال دارو
اشكال داروئي فرم هاي مختلف يك داروست كه جهت استفاده از راه هاي مختلف تهيه مي شوند.بعضي از اشكال دارو به شرح
زير است:
عصاره ها:
پس ازاستخراج مواد موثر گياهي يا حيواني در اثر حل كردن در حال ( آب يا اتر ) وتبخير و تلغيظ ماده حاصله،عصاره به دست
مي آيد كه قدرت اثر آن معمولا چندين برابر ماده خام اويله مي باشد.عصاره ها به شكل مايع،نرم وخشكوجود ندارد و جهت حفظ خواص داروئي خود بايد در ظرف سربسته و به دور از نور نگهداري شوند.
تنطورها:
عصاره الكلي يا هيدروالكلي است كه از داروهاي گياهي يا مواد شيميايي به دست مي آيد.غلظت مواد موقر آن ها بين ۱۰ تا ۲۰
درصد متغییر است.برای نمونه میتوان از تنطور ید نام برد.تنطورها باید دور از نور (در شیشه های رنگین)نگهداری شوند و برخی از آنها پس ازمدت زمانی اثرات داروئی خود را از دست داده و فاسد میشوند(تنطوربلادون)
شربت ها:
اشكال داروئي هستند كه از انحلال مواد موثر در شربت قند حاصل مي شوند و اين قند سبب مطبوع كردن طعم دارو ميگردد(شربت سولفات فرو، هیدروکسی زین، دکسترومتوروفان)
الگزیر ها:
با افزودن مواد قندی ،الکل و برخی مواد معطر به مواد داروئی تلخ جهت مطبوع کردن به دست می آیند (الگزیر پارگوریک،الگزیر
استامینوفن،الگزیر فنوباربیتال)
سوسپانسیون ها:
مخلوط های مایعی هستند که مواد تشکیل دهنده آنها برای مدت کوتاهی در حالت تعلیق مانده و سپس رسوب می کنند ،لذا قبل از مصرف باید تکان داد تا داروی محتوای ظرف به شکل یکنواخت درپخش شود سوسپانسسیون ها ممکن است از مخلوط چند ماده موثره داروئی تشکیل شده باشند.
دم کرده ها:
داروهای مایعی هستند که از خیساندن گیاه مورد نظر در آب سرد یا جوش و صاف کردن مایع حاصله بدست می آید.در اثر قدرت انحلال آب ،مواد موثر گیاهی در آن حل می شود.
پماد یا روغن ها:
اشکال داروئی نیمه جامدی هستند که برای مصرف موضعی به کار میروند و مواد داروئی با یک ماده حامل نظیر وازلین،پارافین یا لانولین مخلوط شده است. در صورتی که در تهیه پمادها مقادیزیادی گردهای داروئی مثل نشاسته،اکسید روی،کائولین و یا تالک جهت سفت کردن قوام فراورده بکار میرود ،ماده حاصله را خمیر پوستی میگویند.
کرم ها:
از پمادها نرمتر بوده و شامل مقدار کمی آب هستند که به منظور نرم کردن پوست بکار میروند.
گرد ها:
موادی هستند که علاوه بر مصرف به شکل اصل داروئی در تهیه قرصها بکار میروند.
قرص ها:
یکی از اشکال داروئی جامد است که از پودرهای داروئی صورت فشرده و به شکل استوانه ای یا پهن تهیه میشوند . در صورتی که قرص بد طعم ،سوزاننده یا بد رنگ باشد روی آن را از یک ورقه قندی با رنگهای مختلف می پوشانند که چنین قرصی را دراژه میگویند.
قرص های مکیدنی:
داروهای مختلف را پس از مخلوط کردن با قند ،موسیلاژ و مواد معطر به شکل قرص در می آورند که از طریق مکیدن در تسکین سرفه و ضدعفونی دهان و حلق بکار میرود.
کپسول ها:
کپسول ها محفظه های کوچک ژلاتینی یا بیضی شکل هستند که طعم بد و تلخ داروها را مخفی کرده و پس از ورود در معده و مجاورت با شیره معده حل میشود.
شیاف ها:
اشکال داروئی مروطی شکل که از طریق رکتوم استعمال میشوند .در ساختمان آنها از کره کاکائو،صابون،پیه و ژلاتین استفاده شده است که در حرارت معمولی جامد بوده ولی درحرارت ۳۶ درجهذوب و مواد موثره آنها جذب می شود.
داروهای تزریقی:
محلول قابل تزریق محلولی استریل است که حاوی یک یا چند ماده داروئی بوده و از طریق وریدی،عضلانی یا زیر جلدی بکار میرود.بصورت شیشه ای یا ویال میباشند.
بخورها:
بخورها اغلب شامل مواد ضدعفونی کننده و فرارند که هنگام مصرف مقدار کمی از آنها را به آب جوشاضاف میکنند ،در نتیجه ماده فرار شامل ماده موثر داروئی است که به همراه بخار آب استنشاق میشود.در زمان حاضر داروهای استنشاقی جهت درمان برخی حالات نظیر آسم با استفاده دستگاه آئروسل بکارمیروند که با یک فشار ذرات مورد نظر وارد بینی میشود.و دارو از این طریق اثر میکند.
منبع: تبیان