سالهاست كه از عينكهاي آفتابي چه بصورت مد و يا جهت تامين راحتي بيشتر در مقابل نور شديد، استفاده مي شود. چشم پزشكان معتقدند دليل ديگري نيز براي استفاده از عينكهاي آفتابي وجود دارد كه آن هم تامين سلامت طولاني مدت چشمها در موقعيت هاي مختلف است.
نتايج چندين مطالعه ده ساله اخير نشان ميدهد كه ساعتها اقامت در شرايط آفتابي و بدون حفاظ كافي در مقابل چشم شانس بروز بيماريهاي چشم را افزايش ميدهد.
در سال 1988، گروهي از چشم پزشكان مطالعه اي را بر روي 838 ماهيگير خليج Chesapeake انجام دادند كه سالها عمر خود را بر روي آب گذرانده بودند. ماهيگيراني كه هيچگونه حفاظ چشمي نداشتند در مقابل كساني كه از عينك آفتابي يا كلاه لبه دار استفاده مي كردند 3 برابر بيشتر به كاتاراكت (آب مرواريد) مبتلاشده بودند. كاتاراكت درواقع كدورت عدسي چشم طبيعي است .
براساس اين مطالعه و مطالعات ديگر، درحال حاضر چشم پزشكان توصيه مي كنند كه هرگاه تا حدي درمقابل آفتاب قرار مي-گيريد كه احتمال برنزه شدن پوست و يا سوختگي ناشي از آفتاب نيز بالا مي رود، از عينكهاي آفتابي جاذب اشعه ماورا بنفش استفاده نماييد، بويژه اگر در ارتفاعات و يا در نزديكي استوا زندگي مي كنيد.
انواع مختلف عينكهاي آفتابي
كارخانه هاي سازنده براي حفاظت چشم در مقابل اثرات مضر آفتاب، طرحهاي جديدي را ارائه كرده اند. اين سازندگان قول حفاظت چشم در مقابل اشعه ماورا بنفش يا ديگر انواع تشعشات طبيعي را مي دهند ولي بايد توجه داشت كه حفاظت در مقابل بعضي از اين شعاع ها از اهميت بيشتري برخوردار است.
عينكهايي كه 99% اشعه ماورا بنفش را جذب مي كنند
توصيه مي شود همواره عينكي را خريداري كنيد كه اين خاصيت را داشته باشد. حضور طولاني مدت در مقابل اشعه ماورا بنفش، يا اولترا ويوله (UV) و آفتاب با برخي بيماريهاي چشمي ارتباط دارند.
چه عدسيهاي پلاستيكي و چه عدسي هاي شيشه اي تا حدي اشعه ماورا بنفش را جذب مي كنند، ولي جذب UV توسط اين عدسي ها را ميتوان با اضافه نمودن موادي شيميايي به ماده اصلي لنز و يا پوشاندن لنز با ماده اي مخصوص ارتقا داد.
همواره عينكي را خريداري كنيد كه 99 تا 100% اشعه UV را جذب كند. بعضي كارخانه هاي سازنده برچسب هايي را بروي عينك محصول خود نصب مي كنند با اين مضمون كه جذب UV تا بيش از 400 نانومتر صورت مي گيرد كه اين نيز به معناي همان جذب 100% شعاع UV است.
عينكهايي كه 90% اشعه مادون قرمز را بلوك مي كنند
طول موج هاي مادون قرمز بخش غيرقابل رويت نور بوده (طول موج آنها بلند تر از طول موج نور قابل رويت است) و سبب توليد گرما مي شوند.
بخش مادون قرمز نور خورشيد ناچيز بوده و چشم نيز اين طول موج را بخوبي تحمل مي كند. ادعاي بعضي كارخانه -هاي سازنده عينكهاي أفتابي در جهت حفاظت چشم در مقابل اشعه مادون قرمز است و حال آنكه تحقيقات موجود رابطه محكمي را بين بيماريهاي چشمي و اشعه مادون قرمز نشان نداده اند.
عينكهاي بلوك كننده نور آبي (Blue - blocking)
اينكه نور آبي هم براي چشم مضر باشد هنوز مورد بحث است. عدسيهايي كه نور آبي را بلوك مي كنند ته رنگي كهربايي داشته و سبب مي شوند محيط اطراف برنگ زرد يا نارنجي ديده شود. لنزهاي رنگي سبب مي شوند كه اشيا دور بويژه در شرايطي مثل برف و يا غبار واضح تر ديده شوند. از اين نظر عينكهاي كهربايي مزبور بيشتر توسط اسكي بازان، شكارچيان، قايقرانان و يا خلبانان استفاده مي شود.
عينكهاي پلاريزه
عدسيهاي پلاريزه خيرگي نور خورشيد را كه انعكاس يافته از سطوح صافي مثل سنگفرش خيابانها و يا سطح آب باشند از بين مي برند. از اين نظر در مواردي مثل رانندگي و يا ماهيگيري مي توانند بسيار مفيد باشند.
پلاريزاسيون عدسيهاي مزبور هيچ تاثيري بر جذب اشعه UV نخواهد داشت، ولي بسياري از عدسيهاي پلاريزه امروزي خاصيت جذب اشعه UV را نيز دارند. برچسب عينك مورد نظر خود را از اين نظر بررسي كنيدكه آيا حداكثر خاصيت جذب UV را دارد يا خير؟
عينكهاي آينه اي ( Mirror-coated)
پوشش آينه اي در واقع لايه نازكي از مواد فلزي مختلف است كه بروي سطح عدسيهاي معمولي پرداخت شده است. گرچه پوشش مزبور مقدار نور ورودي به چشم شما را كاهش مي دهد، قابليت كاملي در حفاظت چشم شما در مقابل اشعه UV نخواهد داشت.
عينكهاي كمربندي (Wrapround)
عينكهاي كمربندي طوري طراحي شده اندكه مانع ورود نورهاي درخشان از كناره هاي قاب و رسيدن آنها به چشم مي شوند. مطالعات نشان داده اند كه آنقدر شعاع UV از اطراف قاب عينكهاي معمولي وارد چشم مي شوند كه مي توانند اثر سودبخش عدسيهاي حفاظت كننده را كاهش دهد. از اين نظر عينكهاي آفتابي كمربندي كه قاب بزرگي دارند و چشم را از تمامي زاويه-ها حفاظت مي كنند مفيدند.
عينكهاي سايه روشن (Gradient)
رنگ عدسيهاي سايه روشن از بالا به پايين و يا از بالا و پايين تا وسط تغيير مي كند و در واقع سايه روشن مي شود. عدسيهاي سايه روشن تك سايه (تيره در بالا و روش تر در پايين) مي توانند خيرگي نور آسمان را از بين برده و در عين حال امكان ديد مناسبي را از قسمت پاييني فراهم كنند. اين عينكها براي ورزش شيرجه هم مناسب هستند زيرا جلوي ديد شما از تخته شيرجه را تاريك نمي كنند. ولي عينكهاي مزبور براي شرايط برفي و يا در ساحل دريا مناسب نيستند، خصوصاً اگر قسمت پاييني آنها روشن باشد. لنزهاي سايه روشن دو سايه (تيره در بالا و پايين و روشن در وسط ) ممكن است براي ورزشهايي از قبيل قايقراني و يا اسكي كه شعاعهاي نوراني از سطح آب يا برف برمي گردد مناسب تر باشند.
عينكهاي فتوكروميك
يك عينك فتوكروميك بطور اتوماتيك در نور درخشان تيره شده و در نور كم روشن تر مي شود. در اكثر موارد تيره شدن عينك ظرف نيم دقيقيه صورت مي گيرد و حال آنكه روشن تر شدن آن حدود 5 دقيقه طول مي كشد. از نظر رنگ نيز بصورت يكنواخت و يا سايه روشن عرضه مي شوند. گرچه عينكهاي فتوكروميك ممكن است از نظر جذب UV عينكهاي آفتابي خوبي باشند، ولي ممكن است براي انطباق آنها با شرايط مختلف نوري مدت زماني بطور ناخواسته صرف شود.
عينكهاي تراش داده شده و صيقلي
بعضي عينكهاي غير طبي توسط كارخانه هاي سازنده شان طوري تراش داده وصيقل مي شوند كه كيفيت نهايي عدسي آنها تا حد مناسبي ارتقا يابد. البته عينكهايي كه از تراش و صيقلي بودن مناسبي برخوردار نيستند به چشم شما آسيبي نمي زنند. قبل از هر چيز مطمئن شويد كه عدسي عينك مورد نظر شما ساخت مناسبي داشته باشد. جهت قضاوت در مورد كيفيت عينك غير طبي خود، به چيزي مستطيل شكل مثل موزاييك كف اتاق خود نگاه كنيد. عينك را در فاصله دلخواه نگاه داشته و يك چشم خود را بپوشانيد. عينك را به آهستگي و از يك سمت به سمت ديگر و سپس به بالا و پايين حركت دهيد. اگر خطوط در تمام موقعيت ها مستقيم بنظر برسند، عدسي مناسبي را انتخاب كرده ايد. ولي اگر خطوط در هم مي روند، خصوصاً اگر اين خطوط در ميدان مركزي عدسي اينگونه بنظر مي رسند، عينك ديگري را امتحان كنيد.
عينكهاي ضد ضربه
تمام عينكهاي آفتابي بايد معيارهاي تعيين شده از سوي انجمن فدرال غذا و داروي آمريكا (FDA) را تضمين نمايند. (در كشور ما تاكنون هيچگونه كنترلي روي عرضه اين قبيل عينكها وجود نداشته و ندارد و استفاده از آنها بيشتر جنبه تزييني داشته تا محافظتي ). هيچ لنزي در واقع نشكستني نيست، ولي احتمال شكستن عدسيهاي پلاستيكي بعد از برخورد يك توپ يا سنگ، نسبت به عدسيهاي شيشه اي كمتر است. جنس اكثر عدسيهاي عينكهاي آفتابي غيرطبي پلاستيك است. پلاستيك پلي كربنات كه در بسياري از عينكهاي ورزشي مورد استفاده قرار مي گيرد، گرچه سفت است ولي به آساني نيز خراش برمي-دارد. چنانچه قرار است عدسي از اين جنس خريداري نماييد حتماً عينکي را انتخاب كنيد كه خاصيت ضدخراش داشته باشد.
تيرگي لنز
يك عدسي متوسط معمولي براي استفاده هاي معمولي روزمره مناسب است. ولي اگر قرار است از عينك خود در شرايط كاملاً نوراني و روشن استفاده كنيد لنزي تيره تر را انتخاب نماييد. رنگ و درجه تيرگي لنز به هيچ وجه معياري براي ميزان توانايي جذب اشعه UV توسط آن عدسي نخواهد بود. بنابراين براساس رنگ عينك نمي توان از توانايي آن در جذب اشعه هاي مضر مطمئن شد.
كسانيكه در معرض خطرات بخصوصي قرار دارند
بعضي افراد استعداد بيشتري جهت ابتلا به بيماريهاي چشمي ناشي از UV دارند. مبتلايان به بيماريهاي بخصوصي (از قبيل دژنراسيون ماكولا يا ديستروفي هاي شبكيه) لازم است در شرايط بيرون از خانه همواره از چشم خود محافظت نمايند.
بيماراني كه تحت عمل كاتاراكت قراتر مي گيرند
در كشور ما سالانه بيش از هزاران نفر تحت عمل كاتاراكت قرار مي گيرند. در جريان اين جراحي ها، عدسي طبيعي چشم برداشته شده، و بدين ترتيب چشم تا حد بيشتري در معرض خطرات ناشي از UV قرار مي گيرد.
در جريان و يا بعد از عمل كاتاراكت، به جاي عدسي طبيعي چشم معمولاً يك لنز داخل چشمي (Intraocular Lens:IOL) قرار داده مي شود. عدسي هاي داخل چشمي قديمي نسبت به عينكهاي معمولي يا عينكهاي پلاستيكي، درصد كمتري اشعه UV را جذب مي كردند. كارخانه هاي سازنده IOL در حال حاضر بسياري از محصولات خود را بصورت جاذب اشعه UV مي سازند.
چنانچه كاتاراكت (آب مرواريد) چشم شما عمل شده است و لنزهاي داخل چشمي شما نيز از نمونه IOL هاي جديد جاذب اشعه UV نيست، توصيه مي شود از عينك آفتابي استفاده نموده و جهت اطمينان بيشتر از كلاه لبه دار استفاده کنيد. چنانچه هنگام عمل آب مرواريد از عدسي هاي داخل چشمي جهت جايگزيني استفاده نشده است احتمال صدمه اشعه ماورا بنفش به چشم شما وجود دارد.
استفاده كنندگان كنتاكت لنز
كنتاكت لنز به تنهايي چشم شما را در مقابل اشعه UV محافظت نمي كند ولي در عين حال كنتاكت لنزهاي بسياري وجود دارد كه توانايي محافظت در مقابل UV را دارا هستند. چنانچه كنتاكت لنز شما قابليت مقابله با اشعه UV را ندارد. باز هم لازم است جهت محافظت از چشم هاي خود از عينك آفتابي استفاده كنيد.
داروهاي حساس كننده به نور
داروهاي حساس كننده به نور (داروهايي كه پوست شما را به نور حساس تر مي كنند) مي توانند چشم شما را نيز به نور حساس تر نمايند.
لازم است به هنگام مصرف هر يك از داروهاي زير، با چشم پزشك خود بدقت مشاوره كنيد:
- پسورالن (Psoralens) (كه در درمان پسوريازيس استفاده مي شود)
- تتراسيكلين
- داكسي سيكلين
- آلوپورينول
- فنوتيازين
زمانيكه از اين داروها استفاده مي كنيد هر بار كه از خانه بيرون مي رويد از عينك آفتابي جاذب UV وكلاه لبه دار استفاده نماييد.
موارد خاص
حتي بهترين انواع عينكهاي معمولي، قادر به حفاظت از چشم شما در مقابل منابع نوري شديد نيستند. جوشكاري، نورهاي شديد برنزه كننده، شرايط شديد برفي و يا نگاه مستقيم به نور آفتاب (مثلاً در جريان خورشيد گرفتگي) همگي مي توانند به چشم شما آسيب برسانند.
نگاه مستقيم به هريك ازاين منابع نوري بدون حفاظ كافي مي تواند سبب ابتلاي دردناك قرنيه بنام فتوكراتيت (Photokeratitihis) و يا حتي افت دائمي ديد مركزي شود.
نتيجه
بهترين عينكهاي آفتابي آنهايي هستند كه 100% شعاع UV را جذب نموده، بهترين كيفيت اپتيكي را داشته و کمترين احتمال شکسته شدن را داشته باشند.
منبع : وب سایت بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور