قوز قرنيه

قوز قرنيه (کراتوکنوس Keratoconus ) بيماري است که قرنيه چشم را در گير مي‌کند و آن را از حالت طبيعي که مقطعي از يک جسم کروي منظم مي‌باشد به مقطعي از جسم مخروطي شکل نامنظم تبديل مي‌کند. اين بيماري يک پديده غيرالتهابي و دو طرفه مي‌باشد که بتدريج، قرنيه چشم شروع به نازک شدن و نامنظم شدن مي‌کند و در نوع نسبتاً پيشرفته، قرنيه حالت مخروطي پيدا مي‌کند.  اين تغييرات منجر به نزديک‌بيني و آستيگماتيسم نامنظم و در نتيجه کاهش ديد به درجات متفاوت مي‌گردد.

معمولاً از دهه دوم زندگي و دوران بلوغ شروع مي‌شود و تا دهه سوم و چهارم پيشرفت مي‌کند و سپس متوقف مي‌گردد. خيلي بعيد است که بيماري قوز قرنيه در سنين بالا ظاهر شود. نکته مهمي که بايد به آن توجه شود اين است که علي‌رغم مشکلات بينايي فراواني  که اين بيماري مي‌تواند  ايجاد کند ولي کورکننده نمي‌باشد.

چه چيزي باعث كراتوكونوس مي‌شود؟

علت بيماري هنوز کاملاً شناخته شده نيست، اگرچه زمينه‌هاي ارثي مطرح مي‌باشد، اما رفتار اين بيماري شبيه بيماري‌هاي ارثي معمولي نيست و فقط در حدود ده درصد موارد مي توان رد پاي آن را در ديگر اعضاي فاميل پيدا کرد. در بيماراني كه آلرژي داشته و مرتب چشم‌شان را مي‌مالند ديده مي‌شود. ماليدن محکم چشم، اگرچه علت قوز قرنيه نمي‌باشد ولي در روند ايجاد و پيشرفت آن بي‌تاثير نيست. به همين جهت معمولا به بيماران مبتلا به قوز قرنيه سفارش مي‌شود که از ماليدن چشمشان پرهيز کنند.

علائم قوز قرنيه

گاهي آنقدر بيماري خفيف است که حتي بيماري اين افراد در معاينه معمولي چشم  هم کشف نمي‌شود و تنها با گرفتن نقشه توپوگرافي قرنيه مي‌توان به وجود آن پي برد. اما عمده اين بيماران در ابتدا با عيب انکساري نزديک‌بيني و آستيگماتيسم و شكايت از پخش نور و حساسيت به نور مراجعه مي‌کنند که در اين موارد ديد بيمار با اصلاح با عينک در حد قابل قبولي مي‌رسد، اما ممکن است کامل و 10/10 نشود. در اين موارد نيز گرفتن نقشه توپوگرافي قرنيه (عكسي كه انحناء‌ها و نامنظمي‌هاي سطح قرنيه را به صورت نقشه جغرافيايي نشان مي‌دهد) تشخيص را قطعي مي‌کند. در انواع پيشرفته‌تر علائم شديدتر مي‌باشد و فرد با عينک، بينايي مناسبي پيدا نمي‌کند که در اين حالت حتي بدون گرفتن نقشه قرنيه، بيماري در معاينه معمولي هم تشخيص داده مي‌شود.       

درمان قوز قرنيه

اگر قوز قرنيه بسيار خفيف باشد اين افراد حتي با عينک مي‌توانند ديد مناسبي داشته باشند و نياز به درمان ديگري ندارند. انواع خفيف تا متوسط معمولاً با استفاده از لنزهاي تماسي سخت (contact lens) بينايي بسيار خوبي را در اکثر مواقع به دست مي آورند و طبعاً در اين صورت اعمال جراحي ضرورت پيدا نمي‌کند. متقاعد نمودن بيمار و ايجاد رغبت در وي به استفاده از اينگونه لنزها، شرط اصلي موفقيت درمان با کنتاکت لنز خواهد بود. از درمان‌هاي جراحي ديگري که براي قوز قرنيه وجود دارد، استفاده از حلقه هاي داخل قرنيه (Intracorneal ring) مي‌باشد که اين نوع از درمان در بعضي از موارد خفيف تا متوسط قوز قرنيه که لنز تماسي را نمي‌توانند تحمل کنند، کاربرد دارد. اين حلقه‌ها با کاهش ميزان آستيگماتيسم نامنظم به بهبود بينايي کمک مي‌کنند. اما بايد دانست که ميزان موفقيت در حلقه هاي داخل قرنيه بسيار متغير و از فردي به فرد ديگر متفاوت خواهد بود و در صورت عدم موفقيت درماني، نهايتا بيمار نياز به پيوند قرنيه خواهد داشت.

در موارد قوز قرنيه شديد، درمان پيوند قرنيه خواهد بود که شانس موفقيت پيوند در قوز قرنيه بسيار بالا و نزديک به ۹۵ درصد مي‌باشد. زمان عمل بستگي به شدت قوز قرنيه و عدم موفقيت در استفاده از کنتاکت لنز دارد. در هر حال بايد دانست که عمل پيوند براي درمان قوز قرنيه يک عمل غير اورژانس و انتخابي مي‌باشد و تاخير در اين نوع عمل عارضه‌اي بدنبال نخواهد داشت. نکته‌اي را که در مورد پيوند قرنيه بايد حتما  به آن توجه نمود اين است که  پيوند قرنيه در بسياري از موارد نياز به عينک را از بين نمي‌برد و هدف اصلي از پيوند قرنيه، تبديل کردن آستيگمات نامنظم به آستيگمات منظم است تا فرد بتواند با عينک ديد مناسبي داشته باشد. حتي در مواردي بعد از پيوند قرنيه نيز ممکن است براي بهبود ديد نياز به استفاده از لنز تماسي باشد، از اين رو تنها زماني که عدم تحمل واقعي نسبت به کنتاکت لنز ايجاد شده باشد، بهتر است اقدام به پيوند قرنيه گردد. 


نقش ليزيک و ديگر اعمال جراحي ليزري در درمان قوز قرنيه

از آنجايي که قوز قرنيه بيماري پيشرونده‌اي است، تمامي جراحي‌هايي که به نحوي به تضعيف قرنيه کمک مي‌کنند، مي‌توانند سير بيماري را تسريع کنند و به همين علت انجام اينگونه اعمال جراحي در قوز قرنيه ممنوع مي‌باشد. ليزيک و ديگر اعمال جراحي ليزري از اين دسته هستند و طبعاً هر فردي که بيماري قوز قرنيه را دارد، حتي اگر بيماري وي بسيار بسيار خفيف باشد که فقط با گرفتن نقشه توپوگرافي قرنيه به تشخيص رسيده است، بايد از انجام اينگونه اعمال جراحي اجتناب کند.

البته استفاده از عمل جراحي ليزيک، لازک، و يا پي‌آر‌کي در کساني که تحت عمل پيوند قرنيه قرار گرفته‌اند و بعد از عمل نزديک‌بيني، آستيگماتيسم، و يا دوربيني قابل توجه‌اي دارند، مي‌تواند بسيار کمک کننده باشد.  تاکنون بيشتر عمل جراحي ليزيک را بعد از پيوند قرنيه توصيه مي‌شد. اما اخيرا اعمال جراحي سطحي مانند لازک و پي‌آر‌کي بيشتر مورد توجه قرار گرفته است و نتايج اين عمل‌هاي جراحي  نيز بعد از پيوند قرنيه بهتر از نتايج عمل ليزيک مي‌باشد.  

دكتر محمدحسين دستجردي