تقریبا تمام قسمت‌های بدن توسط پوست پوشیده شده است و به همین دلیل تاثیر اشعه ماورای بنفش روی پوست دیده می‌شود. به گفته دکتر نیک‌اقبالی همان‌طور که اشعه ماورای بنفش پوست را می‌سوزاند و برنزه می‌کند، روی پوست پلک هم تاثیر می‌گذارد.

اکثر عینک‌های آفتابی برای محافظت از چشم‌ در برابر پرتوهای مضر نور خورشید طراحی شده‌اند، ولی هنگام خرید باید دقت داشته باشید حفاظت در مقابل بعضی از این اشعه‌ها بیشتر اهمیت دارد.

به گزارش مشرق، هنگامی که زیر آفتاب داغ تابستانی راه می‌روید، علاوه بر محافظت از پوست باید به فکر چشم‌هایتان هم باشید. شاید با خودتان فکر ‌کنید با تنگ کردن چشم‌ها و نگاه نکردن مستقیم به خورشید مشکل حل می‌شود، اما باید بدانید همان‌قدر که اشعه‌های آفتاب برای پوست مضر است، می‌تواند برای سلامت چشم‌ها هم دردسرساز باشد. پس بسادگی از این مورد نگذرید و با انتخاب و استفاده درست از عینک‌های آفتابی سلامت چشم‌ها را تامین کنید.

دکتر امین‌الله نیک‌اقبالی، دبیرکل انجمن چشم پزشکی ایران در گفت‌وگو با "جام‌جم " درباره استفاده از عینک‌های آفتابی می گوید: تابش شدید آفتاب و وجود اشعه ماورای بنفش، استفاده از عینک‌های آفتابی را ضروری می‌کند.

در تابستان که روزها طولانی‌تر و تابش آفتاب مستقیم‌تر است، نیاز به استفاده از این عینک‌ها بیشتر احساس می‌شود. در فصل زمستان هم به دلیل وجود برف نباید استفاده از عینک‌های آفتابی را فراموش کرد. علاوه بر این زمانی که کنار دریا هستید نیز به دلیل بازتاب اشعه از سطح آب نیاز است از عینک آفتابی استفاده شود.

به گفته وی، هر جا که نور آفتاب زیاد باشد، چه به دلیل طولانی بودن روز یا تابش مستقیم آفتاب و چه به دلیل بازتاب نور از سطوح صیقلی، برای محافظت از چشم‌ها باید از عینک‌های آفتابی استفاده شود.

اگر از عینک آفتابی استفاده نکنید...

تقریبا تمام قسمت‌های بدن توسط پوست پوشیده شده است و به همین دلیل تاثیر اشعه ماورای بنفش روی پوست دیده می‌شود. به گفته دکتر نیک‌اقبالی همان‌طور که اشعه ماورای بنفش پوست را می‌سوزاند و برنزه می‌کند، روی پوست پلک هم تاثیر می‌گذارد.

اما چشم تنها جایی است که قسمتی از آن را پوست نمی‌پوشاند؛ مثل قرنیه و ملتحمه که به طور مستقیم در معرض تابش اشعه‌ ماورای بنفش قرار دارد. این فوق تخصص شبکیه در این زمینه هشدار می‌دهد: تابش مستقیم اشعه ماورای بنفش و بازتابی که از مناطق مختلف دارد، باعث می‌شود ملتحمه و قرنیه تحت تاثیر قرار بگیرد و دچار عوارضی مانند بیماری ناخنک شود. چون عقیده بر این است که شاید اشعه ماورای بنفش زمینه‌ساز ایجاد ناخنک باشد.

وی درباره تاثیر اشعه ماورای ‌بنفش بر چشم‌ها توضیح می‌دهد: وقتی جوشکاران بدون استفاده از محافظ، جوشکاری می‌کنند، دچار سوزش چشم می‌شوند. علت این سوزش نیز زخم‌های ایجاد شده روی قرنیه است که باعث می‌شود این افراد به نور حساس شوند، اشک ریزش پیدا کنند و تا مدتی نتوانند چشم‌هایشان را باز نگه دارند.

به گفته دکتر نیک‌اقبالی اگر اشعه ماورای‌بنفش برای مدتی طولانی به چشم بتابد همین عوارض را ایجاد خواهد کرد. به همین دلیل اگر برای مدتی طولانی در برف راه بروید یا کنار دریا بمانید، ممکن است دچار این حالات شوید. وی می‌افزاید: اشعه ماورای بنفش باعث می‌شود سطح قرنیه و ملتحمه زخم شده و در آن سوختگی ایجاد شود. در نتیجه چشم فرد دچار درد، سوزش و ناراحتی خواهد شد.

دکتر نیک‌اقبالی با اشاره به این‌که قرار گرفتن در معرض تابش اشعه ماورای بنفش خورشید احتمال ابتلا به آب مروارید را افزایش می‌دهد، خاطرنشان می‌کند: مقداری از اشعه ماورای بنفش توسط قرنیه فیلتر می‌شود، ولی مقدار کمی نیز ممکن است به چشم راه پیدا کند و امکان بروز آب مروارید را افزایش ‌دهد؛ در این شرایط بخصوص میان افراد سیگاری احتمال ابتلا به آب مروارید بیشتر می‌شود.

به گفته وی، حتی ممکن است مقداری از لنز هم عبور کند، به شبکیه برسد و آن را بسوزاند. در نتیجه دید شخص کاهش می‌یابد.

به گفته دکتر نیک‌اقبالی تابش آفتاب و نور هم می‌تواند روی پوست پلک تاثیر بگذارد و هم ممکن است اثراتی روی ملتحمه و قرنیه داشته باشد. همچنین ممکن است با تاثیر گذاشتن روی عدسی احتمال ابتلا به آب مروارید را افزایش دهد یا شبکیه را بسوزاند و دید مرکزی را مختل کند.

ویژگی‌های عینک آفتابی مناسب

دکتر نیک اقبالی در این زمینه توضیح می‌دهد: تقریباً همه عینک‌های موجود در عینک‌سازی‌ها استاندارد است. در عینک فروشی‌ها نیز دستگاهی وجود دارد که تاثیر اشعه ماورای بنفش و میزان آن را نشان می‌دهد. بنابراین اگر قصد خرید عینک آفتابی مناسبی دارید، باید آن را از فروشگاه‌های معتبر تهیه و حتما امتحان کنید.

امروز در بازار انواع مختلف عینک‌های آفتابی در طرح‌ها و رنگ‌های مختلف وجود دارد. دکتر نیک اقبالی با بیان این‌که انتخاب میان رنگ‌های مختلف عینک‌ها به سلیقه افراد بستگی دارد، می‌افزاید: عقیده بر این است که برای رانندگی و مواردی این چنین، رنگ خاکستری بهتر است چون شخص می‌تواند راحت‌تر و بهتر ببیند. ولی در کل انتخاب رنگ‌ها به سلیقه شخص بستگی دارد.

دبیر کل انجمن چشم پزشکی ایران با اشاره به این‌که در تمام نقاط ایران تابش آفتاب شدید است، به همه افراد توصیه می‌کند عینک آفتابی مناسبی تهیه و از آن استفاده کنند.

منبع : عصر ایران

متخصص بيماري هاي چشم گفت: گرما و تماس مستقيم با نور خورشيد باعث كدر شدن عدسي چشم مي شود بروز آب مرواريد را تشديد مي كند.
دكتر' امير حسين احمدوند' در گفت و گویی، افزود: آب مرواريد شفافيت چشم را از بين مي برد و باعث كاهش بينايي مي شود.
وي با بيان اينكه بسياري از افراد ممكن است با قرار گرفتن در برابر گرما و نور خورشيد، دچار آب مرواريد شوند، اضافه كرد: در روزهاي گرم سال ضروري است افراد كمتر از منزل خارج شوند يا وقتي در فضاي آزاد قرار مي گيرند، حتما از كلاه لبه دار و عينك آفتابي استفاده كنند.
اين متخصص چشم درباره استفاده از عينك آفتابي گفت: بايد عينك آفتابي را از عينك فروشي هاي معتبر تهيه كرد چرا كه در اين مراكز دستگاهي وجود دارد كه ميزان درجه عينك آفتابي را نشان مي دهد.
احمدوند افزود: عينك‌ آفتابي كه داراي درجه 98 باشد، 100 درصد اشعه هاي ماوراي بنفش نوع A و B را جذب مي كند و مناسب ترين عينك براي پيشگيري از آب مرواريد در گرما است.
وي با بيان اينكه استفاده از كلاه هاي لبه دار نيز چشم را تا حدودي از پيشگيري به آب مرواريد محافظت مي كند، خاطرنشان كرد: توصيه مي شود كودكان حتما هنگام قرار گرفتن در فضاي آزاد از اين كلاه ها استفاده كنند.

منبع : ایرنا

از عوامل خشكي چشم، كاهش پلك زدن در هنگام نگاه كردن به صفحه مانيتور، خيره شدن به رايانه با چشمان بازتر و كاهش رطوبت سطح چشم است.
استاد دانشگاه علوم پزشكي تهران گفت: نگاه كردن به صفحه رايانه به مدت طولاني، باعث خشكي چشم مي شود.
دكتر محمد محمود لو در گفت و گو با ايرنا افزود: استفاده بيش از حد از رايانه به دليل كاهش غير ارادي پلك زدن، سبب خشكي چشم مي شود.
وي اظهار داشت: قرمزي،‌ ‌احساس خشكي و احساس جسم خارجي در چشم از عوارض نگاه كردن به رايانه است. اين متخصص چشم تصريح كرد، از عوامل خشكي چشم، كاهش پلك زدن در هنگام نگاه كردن به صفحه مانيتور، خيره شدن به رايانه با چشمان بازتر و كاهش رطوبت سطح چشم است.
به گفته محمودلو، سن، شغل و تغذيه در خشكي چشم موثر است و زنان بيشتر از مردان دچار خشكي چشم مي شوند.
وي از ديگر عوارض كار زياد با رايانه را ابتلا به ' درد ستون فقرات، شانه ها، گردن، آرنج، مچ و انگشت نشانه' و همچنين كم تحركي، چاقي و پوكي استخوان عنوان كرد.
اين استاد دانشگاه علوم پزشكي تهران اظهار داشت: براي پيشگيري از خستگي چشم ناشي از نگاه كردن به رايانه بهتر است از عينك هاي Anti UV ۴۰۰ براي مانيتورهاي غير از LCD و LED و آنتي رفلكسي كه همراه با خاصيت ضد انعكاس باشد، استفاده شود.

منبع: ایرنا

سالهاست كه از عينكهاي آفتابي چه بصورت مد و يا جهت تامين راحتي بيشتر در مقابل نور شديد، استفاده مي شود. چشم پزشكان معتقدند دليل ديگري نيز براي استفاده از عينكهاي آفتابي وجود دارد كه آن هم تامين سلامت طولاني مدت چشمها در موقعيت هاي مختلف است.

نتايج چندين مطالعه ده ساله اخير نشان ميدهد كه ساعتها اقامت در شرايط آفتابي و بدون حفاظ كافي در مقابل چشم شانس بروز بيماريهاي چشم را افزايش ميدهد.

در سال 1988، گروهي از چشم پزشكان مطالعه اي را بر روي 838 ماهيگير خليج Chesapeake انجام دادند كه سالها عمر خود را بر روي آب گذرانده بودند. ماهيگيراني كه هيچگونه حفاظ چشمي نداشتند در مقابل كساني كه از عينك آفتابي يا كلاه لبه دار استفاده مي كردند 3 برابر بيشتر به كاتاراكت (آب مرواريد) مبتلاشده بودند. كاتاراكت درواقع كدورت عدسي چشم طبيعي است .

براساس اين مطالعه و مطالعات ديگر، درحال حاضر چشم پزشكان توصيه مي كنند كه هرگاه تا حدي درمقابل آفتاب قرار مي-گيريد كه احتمال برنزه شدن پوست و يا سوختگي ناشي از آفتاب نيز بالا مي رود، از عينكهاي آفتابي جاذب اشعه ماورا بنفش استفاده نماييد، بويژه اگر در ارتفاعات و يا در نزديكي استوا زندگي مي كنيد.

انواع مختلف عينكهاي آفتابي

كارخانه هاي سازنده براي حفاظت چشم در مقابل اثرات مضر آفتاب، طرحهاي جديدي را ارائه كرده اند. اين سازندگان قول حفاظت چشم در مقابل اشعه ماورا بنفش يا ديگر انواع تشعشات طبيعي را مي دهند ولي بايد توجه داشت كه حفاظت در مقابل بعضي از اين شعاع ها از اهميت بيشتري برخوردار است.

عينكهايي كه 99% اشعه ماورا بنفش را جذب مي كنند

توصيه مي شود همواره عينكي را خريداري كنيد كه اين خاصيت را داشته باشد. حضور طولاني مدت در مقابل اشعه ماورا بنفش، يا اولترا ويوله (UV) و آفتاب با برخي بيماريهاي چشمي ارتباط دارند.

چه عدسيهاي پلاستيكي و چه عدسي هاي شيشه اي تا حدي اشعه ماورا بنفش را جذب مي كنند، ولي جذب UV توسط اين عدسي ها را ميتوان با اضافه نمودن موادي شيميايي به ماده اصلي لنز و يا پوشاندن لنز با ماده اي مخصوص ارتقا داد.

همواره عينكي را خريداري كنيد كه 99 تا 100% اشعه UV را جذب كند. بعضي كارخانه هاي سازنده برچسب هايي را بروي عينك محصول خود نصب مي كنند با اين مضمون كه جذب UV تا بيش از 400 نانومتر صورت مي گيرد كه اين نيز به معناي همان جذب 100% شعاع UV است.

عينكهايي كه 90% اشعه مادون قرمز را بلوك مي كنند

طول موج هاي مادون قرمز بخش غيرقابل رويت نور بوده (طول موج آنها بلند تر از طول موج نور قابل رويت است) و سبب توليد گرما مي شوند.

بخش مادون قرمز نور خورشيد ناچيز بوده و چشم نيز اين طول موج را بخوبي تحمل مي كند. ادعاي بعضي كارخانه -هاي سازنده عينكهاي أفتابي در جهت حفاظت چشم در مقابل اشعه مادون قرمز است و حال آنكه تحقيقات موجود رابطه محكمي را بين بيماريهاي چشمي و اشعه مادون قرمز نشان نداده اند.

عينكهاي بلوك كننده نور آبي (Blue - blocking)

اينكه نور آبي هم براي چشم مضر باشد هنوز مورد بحث است. عدسيهايي كه نور آبي را بلوك مي كنند ته رنگي كهربايي داشته و سبب مي شوند محيط اطراف برنگ زرد يا نارنجي ديده شود. لنزهاي رنگي سبب مي  شوند كه اشيا دور بويژه در شرايطي مثل برف و يا غبار واضح تر ديده شوند. از اين نظر عينكهاي كهربايي مزبور بيشتر توسط اسكي بازان، شكارچيان، قايقرانان و يا خلبانان استفاده مي شود.

عينكهاي پلاريزه

عدسيهاي پلاريزه خيرگي نور خورشيد را كه انعكاس يافته از سطوح صافي مثل سنگفرش خيابانها و يا سطح آب باشند از بين مي برند. از اين نظر در مواردي مثل رانندگي و يا ماهيگيري مي توانند بسيار مفيد باشند.

پلاريزاسيون عدسيهاي مزبور هيچ تاثيري بر جذب اشعه UV نخواهد داشت، ولي بسياري از عدسيهاي پلاريزه امروزي خاصيت جذب اشعه UV را نيز دارند. برچسب عينك مورد نظر خود را از اين نظر بررسي كنيدكه آيا حداكثر خاصيت جذب UV را دارد يا خير؟

عينكهاي آينه اي ( Mirror-coated)

پوشش آينه اي در واقع لايه نازكي از مواد فلزي مختلف است كه بروي سطح عدسيهاي معمولي پرداخت شده است. گرچه پوشش مزبور مقدار نور ورودي به چشم شما را كاهش مي دهد، قابليت كاملي در حفاظت چشم شما در مقابل اشعه UV نخواهد داشت.

عينكهاي كمربندي (Wrapround)

عينكهاي كمربندي طوري طراحي شده اندكه مانع ورود نورهاي درخشان از كناره هاي قاب و رسيدن آنها به چشم مي شوند. مطالعات نشان داده اند كه آنقدر شعاع UV از اطراف قاب عينكهاي معمولي وارد چشم مي شوند كه مي توانند اثر سودبخش عدسيهاي حفاظت كننده را كاهش دهد. از اين نظر عينكهاي آفتابي كمربندي كه قاب بزرگي دارند و چشم را از تمامي زاويه-ها حفاظت مي كنند مفيدند.

عينكهاي سايه روشن (Gradient)

رنگ عدسيهاي سايه روشن از بالا به پايين و يا از بالا و پايين تا وسط تغيير مي كند و در واقع سايه روشن مي شود. عدسيهاي سايه روشن تك سايه (تيره در بالا و روش تر در پايين) مي توانند خيرگي نور آسمان را از بين برده و در عين حال امكان ديد مناسبي را از قسمت پاييني فراهم  كنند. اين عينكها براي ورزش شيرجه هم مناسب هستند زيرا جلوي ديد شما از تخته شيرجه را تاريك نمي كنند. ولي عينكهاي مزبور براي شرايط برفي و يا در ساحل دريا مناسب نيستند، خصوصاً اگر قسمت پاييني آنها روشن باشد. لنزهاي سايه روشن دو سايه (تيره در بالا و پايين و روشن در وسط ) ممكن است براي ورزشهايي از قبيل قايقراني و يا اسكي كه شعاعهاي نوراني از سطح آب يا برف برمي گردد مناسب تر باشند.

عينكهاي فتوكروميك

يك عينك فتوكروميك بطور اتوماتيك در نور درخشان تيره شده و در نور كم روشن تر مي شود. در اكثر موارد تيره شدن عينك ظرف نيم دقيقيه صورت مي گيرد و حال آنكه روشن تر شدن آن حدود 5 دقيقه طول مي كشد. از نظر رنگ نيز بصورت يكنواخت و يا سايه روشن عرضه مي شوند. گرچه عينكهاي فتوكروميك ممكن است از نظر جذب UV عينكهاي آفتابي خوبي باشند، ولي ممكن است براي انطباق آنها با شرايط مختلف نوري مدت زماني بطور ناخواسته صرف شود.

عينكهاي تراش داده شده و صيقلي

بعضي عينكهاي غير طبي توسط كارخانه هاي سازنده شان طوري تراش داده وصيقل مي شوند كه كيفيت نهايي عدسي آنها تا حد مناسبي ارتقا يابد. البته عينكهايي كه از تراش و صيقلي بودن مناسبي برخوردار نيستند به چشم شما آسيبي نمي زنند. قبل از هر چيز مطمئن شويد كه عدسي عينك مورد نظر شما ساخت مناسبي داشته باشد. جهت قضاوت در مورد كيفيت عينك غير طبي خود، به چيزي مستطيل شكل مثل موزاييك كف اتاق خود نگاه كنيد. عينك را در فاصله دلخواه نگاه داشته و يك چشم خود را بپوشانيد. عينك را به آهستگي و از يك سمت به سمت ديگر و سپس به بالا و پايين حركت دهيد. اگر خطوط در تمام موقعيت  ها مستقيم بنظر برسند، عدسي مناسبي را انتخاب كرده ايد. ولي اگر خطوط در هم مي روند، خصوصاً اگر اين خطوط در ميدان مركزي عدسي اينگونه بنظر مي رسند، عينك ديگري را امتحان كنيد.

عينكهاي ضد ضربه

تمام عينكهاي آفتابي بايد معيارهاي تعيين شده از سوي انجمن فدرال غذا و داروي آمريكا (FDA) را تضمين نمايند. (در كشور ما تاكنون هيچگونه كنترلي روي عرضه اين قبيل عينكها وجود نداشته و ندارد و استفاده از آنها بيشتر جنبه تزييني داشته تا محافظتي ). هيچ لنزي در واقع نشكستني نيست، ولي احتمال شكستن عدسيهاي پلاستيكي بعد از برخورد يك توپ يا سنگ، نسبت به عدسيهاي شيشه اي كمتر است. جنس اكثر عدسيهاي عينكهاي آفتابي غيرطبي پلاستيك است. پلاستيك پلي كربنات كه در بسياري از عينكهاي ورزشي مورد استفاده قرار مي گيرد، گرچه سفت است ولي به آساني نيز خراش برمي-دارد. چنانچه قرار است عدسي از اين جنس خريداري نماييد حتماً عينکي را انتخاب كنيد كه خاصيت ضدخراش داشته باشد.

تيرگي لنز

يك عدسي متوسط معمولي براي استفاده هاي معمولي روزمره مناسب است. ولي اگر قرار است از عينك خود در شرايط كاملاً نوراني و روشن استفاده كنيد لنزي تيره تر را انتخاب نماييد. رنگ و درجه تيرگي لنز به هيچ وجه معياري براي ميزان توانايي جذب اشعه UV توسط آن عدسي نخواهد بود. بنابراين براساس رنگ عينك نمي توان از توانايي آن در جذب اشعه هاي مضر مطمئن شد.

كسانيكه در معرض خطرات بخصوصي قرار دارند

بعضي افراد استعداد بيشتري جهت ابتلا به بيماريهاي چشمي ناشي از UV دارند. مبتلايان به بيماريهاي بخصوصي (از قبيل دژنراسيون ماكولا يا ديستروفي هاي شبكيه) لازم است در شرايط بيرون از خانه همواره از چشم خود محافظت نمايند.

بيماراني كه تحت عمل كاتاراكت قراتر مي گيرند

در كشور ما سالانه بيش از هزاران نفر تحت عمل كاتاراكت قرار مي گيرند. در جريان اين جراحي ها، عدسي طبيعي چشم برداشته شده، و بدين ترتيب چشم تا حد بيشتري در معرض خطرات ناشي از UV قرار مي گيرد.

در جريان و يا بعد از عمل كاتاراكت، به جاي عدسي طبيعي چشم معمولاً يك لنز داخل چشمي (Intraocular Lens:IOL) قرار داده مي شود. عدسي هاي داخل چشمي قديمي نسبت به عينكهاي معمولي يا عينكهاي پلاستيكي، درصد كمتري اشعه UV را جذب مي كردند. كارخانه هاي سازنده IOL در حال حاضر بسياري از محصولات خود را بصورت جاذب اشعه UV مي سازند.

چنانچه كاتاراكت (آب مرواريد) چشم شما عمل شده است و لنزهاي داخل چشمي شما نيز از نمونه IOL هاي جديد جاذب اشعه UV نيست، توصيه مي شود از عينك آفتابي استفاده نموده و جهت اطمينان بيشتر از كلاه لبه دار استفاده کنيد. چنانچه هنگام عمل آب مرواريد از عدسي هاي داخل چشمي جهت جايگزيني استفاده نشده است احتمال صدمه اشعه ماورا بنفش به چشم شما وجود دارد.

استفاده كنندگان كنتاكت لنز

كنتاكت لنز به تنهايي چشم شما را در مقابل اشعه UV محافظت نمي كند ولي در عين حال كنتاكت لنزهاي بسياري وجود دارد كه توانايي محافظت در مقابل UV را دارا هستند. چنانچه كنتاكت لنز شما قابليت مقابله با اشعه UV را ندارد. باز هم لازم است جهت محافظت از چشم هاي خود از عينك آفتابي استفاده كنيد.

داروهاي حساس كننده به نور

داروهاي حساس كننده به نور (داروهايي كه پوست شما را به نور حساس تر مي كنند) مي توانند چشم شما را نيز به نور حساس تر نمايند.

لازم است به هنگام مصرف هر يك از داروهاي زير، با چشم پزشك خود بدقت مشاوره كنيد:

- پسورالن (Psoralens) (كه در درمان پسوريازيس استفاده مي شود)

- تتراسيكلين

- داكسي سيكلين

- آلوپورينول

- فنوتيازين

زمانيكه از اين داروها استفاده مي كنيد هر بار كه از خانه بيرون مي رويد از عينك آفتابي جاذب UV وكلاه لبه دار استفاده نماييد.

موارد خاص

حتي بهترين انواع عينكهاي معمولي، قادر به حفاظت از چشم شما در مقابل منابع نوري شديد نيستند. جوشكاري، نورهاي شديد برنزه كننده، شرايط شديد برفي و يا نگاه مستقيم به نور آفتاب (مثلاً در جريان خورشيد گرفتگي) همگي مي توانند به چشم شما آسيب برسانند.

نگاه مستقيم به هريك ازاين منابع نوري بدون حفاظ كافي مي تواند سبب ابتلاي دردناك قرنيه بنام فتوكراتيت (Photokeratitihis) و يا حتي افت دائمي ديد مركزي شود.

نتيجه

بهترين عينكهاي آفتابي آنهايي هستند كه 100% شعاع UV را جذب نموده، بهترين كيفيت اپتيكي را داشته و کمترين احتمال شکسته شدن را داشته باشند.

منبع : وب سایت بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور

يك معاينه كامل چشم پزشكي بسيار فراتر از تعيين عيوب انكساري چشم و شماره عينك مناسب است. در واقع يك معاينه چشم پزشكي شامل مراحل مختلفي است كه بسياري از اختلالات چشمي را در مراحل اوليه تشخيص داده و در صورت اقدام به موقع مانع از پيشرفت آنها مي شود. يك معاينه كامل شامل:

- اندازه گيري فشار داخل چشم

- بررسي قسمت خلفي و شبكيه

- بررسي قسمت قدامي(جلوئي) چشم است.

زمان تكرار آزمايشات چشمي بسته به نظر پزشك معالج شما دارد. با اين حال توصيه هاي انجمن چشم پزشكي آمريكا اين است كه:

- اگر سن شما زير 40 سال است بهتر است كه هر 3 سال يك بار معاينه كامل چشم صورت گيرد.

- اگر سن شما بين 40 تا 65 سال است بهتر است كه هر دو سال يك بار معاينه صورت گيرد.

- اگر 65 سال يا بيشتر داريد اين معاينات بايد ساليانه صورت گيرد.

- اگر شما ديابتي هستيد بايد ساليانه يك بار معاينات كامل چشم پزشكي را انجام دهيد. بعضي از افراد كه داراي برخي بيماري هاي سيستميك يا چشمي خاصي هستند، احتياج به معاينات بيشتري دارند.

 به ياد داشته باشيد كه:

- Presbyopia يا پيرچشمي معمولا" بين 38 تا 40 سالگي شروع شده و تقريبا" همه مردم تا سن 50 سالگي آن را تجربه خواهند كرد.

- بسياري از افراد تا سنين 52 تا 64 سالگي درجاتي از كاتاراكت (آب مرواريد) خواهند داشته و در سنين 75 تا 85 سالگي تقريبا" همه كاتاراكت خواهند داشت.

- گلوكوم( آب سياه) معمولا" در افراد بالاي 40 سال اتفاق مي افتد و در مراحل اوليه بدون علامت است. اين بيماري يكي از علل عمده نابينائي در ايران است.

معاينه چشم پزشكي معمولا" بين 30 تا 60 دقيقه طول ميكشد و بدون درد است.

مراحل معاينه چشم پزشكي:

- گرفتن شرح حال:

در اين قسمت چشم پزشك از سابقه بيماري هاي چشمي، زمان آخرين معاينه چشم پزشكي و شكايات احتمالي بينائي از شما سوال خواهد كرد. همچنين او درمورد شغل، سرگرميها و تفريحات و در مورد سابقه ء خانوادگي بيماري هاي چشمي از شما سوال خواهد كرد.

- سنجش حدت بينائي یا   Visual Acuity Test:

انجام اين تست در واقع به اين معناست كه چشمان شما چقدر خوب مي بيند يا به عبارت ديگر وضوح و قدرت بينائي شما را محك مي زند.  اولين آزمايشي كه شما در حين معاينات چشم پزشكي با آن مواجه خواهيد شد، ديدن چارت معروفي است كه شامل حروف در اندازه هاي مختلف است. ابتدا شما بايد در فاصله 6 متري از اين چارت بايستيد. از شما خواسته مي شود كه جهت حروف را كه به تدريج كوچك تر مي شود، تشخيص دهيد. كوچك ترين رديفي كه توسط چشم شما ديده مي شود ميزان ديد چشمان شما خواهد بود.  اگر چشم پزشك ديد را 20/20 گزارش كند معناي اين جمله اين است كه شما از فاصله 6 متري مي توانيد كوچكترين رديفي را كه يك فرد با ديد طبيعي مي بيند، ببينيد و اگر به عنوان مثال ديد شما 20/10 گزارش شود معناي آن اين است كه شما از فاصله 3 متري مي توانيد كوچك ترين رديفي را كه يك فرد با ديد طبيعي از فاصله 6 متري مي بيند، ببينيد. اگر ديد شما كاهش يافته باشد، بايستي تعيين نمره عينك انجام شود  كه احتمالا" همگي شما به خوبي با آن آشنا هستيد. تعيين عيب انكساري يا Refraction همان مرحله اي است كه عدسي هاي مختلف جلوي چشم قرار مي گيرد تا عدسي مناسب براي تصحيح عيب انكساري شما پيدا شود.

- حركات چشمي :

چشم پزشك از شما مي خواهد كه به يك هدف نزديك(معمولا" انگشت دست او) نگاه كنيد و حركت انگشت او را كه مانند ترسيم حرف H پهن در فضا مي باشد دنبال كنيد. اين آزمايش قابليت حركت چشمان شما را ارزيابي مي كند. در اختلالات  اعصاب چشمي كه به عضلات چشم عصب دهي مي كند و يا در صورت وجود مشكل در خود عضلات چشم، اين حركات مختل مي شوند.

- ارزيابي مردمك :

در اين آزمايش يك منبع نوراني به چشم شما تابانده مي شود تا واكنش مردمك به نور سنجيده شود.

- تست پوشاندن چشم :

اين تست براي ارزيابي عمل كرد هم زمان دو چشم با يك ديگر است.  در اين آزمايش از شما خواسته مي شود كه در صورتي كه داراي عيوب انكساري هستيد عينك مخصوص خود را به چشم بزنيد و سپس به يك نقطه دور در روي چارت حروف ثابت نگاه كنيد. سپس چشم پزشك يكي از چشمان شما را مي پوشاند. اگر چشم شما براي ثابت ماندن بر روي نقطه مورد نظرحركت كند يعني از آن چشم استفاده نمي شود و اين مي تواند نشانه اي از استرابيسم(لوچي) و يا تنبلي چشم باشد. براي تكرار آزمايش براي چشم ديگر چشم پزشك بعد از برداشتن پوشش از چشم اول چند ثانيه اي صبر مي كند تا تعادل برقرار شود و سپس آزمايش را با چشم ديگر تكرار مي كند. اگر چشمي كه پوشش از روي آن برداشته شده حركت كند، اين حالت phoria ناميده مي شود. معناي اين جمله اين است كه در هنگام استراحت هر دو چشم به سمت نقطه هدف نگاه نمي كنند بنابراين شما بايد سعي كنيد كه هر دو چشم را روي يك نقطه، ثابت نگاه داريد كه اين مسئله مي تواند ايجاد فشار در چشم كرده(eye strain) و در نهايت باعث سردرد شود.

- تست بررسي تطابق :

هدف از انجام اين آزمايش، سنجش توانائي چشمان شما براي تطابق است. چشم پزشك از شما مي خواهد كه به يك نقطهء نزديك نگاه كنيد و سپس اين هدف را تا بيني نزديك و نزديك تر مي كند و از شما مي خواهد اولين باري كه آن را به صورت دو شئ مي بينيد ذكر كنيد.

- بررسي با  Slit Lamp:

در اين تست از slit lamp كه بيوميكروسكوپ هم ناميده مي شود براي بررسي قسمت قدامي و خلفي چشم استفاده مي شود. اين ميكروسكوپ اجزاي چشم شما را چندين بار بزرگتر كرده و از يك منبع نوراني استفاده ميكند تا به وضوح اجزاي چشم ديده شوند. تمام قسمت هاي چشم شما مانند مژه، پلك، قرنيه، ملتحمه، عنبيه، عدسي و اتاق قدامي به وسيله اين دستگاه بررسي مي شوند.

- تونومتري :

اين آزمايش براي اندازه گيري فشار داخل چشمي است. در اين آزمايش ابتدا يك قطره بيحسي و سپس چند قطره از فلئورسئين( يك ماده رنگي زرد) به داخل چشم ريخته مي شود ودر نهايت چشم پزشك يك دستگاه كوچك به نام تونومتر را به چشمان شما نزديك مي كند و روي قرنيه قرار مي دهد و فشار چشم را اندازه گيري مي كند. اگر فشار چشم شما بالاتر از حد طبيعي باشد مي تواند خطر ابتلا به گلوكوم را افزايش دهد. بعضي از چشم پزشكان ترجيح مي دهند از روش غيرتماسي اندازه گيري فشار چشم كه air puff ناميده مي شود استفاده كنند.

- ارزيابي فوندوس با مردمك گشاد شده :

معمولا" اين تست آخرين تستي است كه در يك معاينه چشم پزشكي كامل انجام مي شود. در اين روش پزشك از قطره اي استفاده مي كند كه مردمك چشم شما را گشاد كرده و بنابراين پنجره اي را جلوي چشم او باز مي كند كه مي تواند قسمت هاي داخلي تر چشمان شما را به خوبي بررسي كند. در اين آزمايش او مي تواند ويتره، عصب بينائي، ماكولا، شبكيه و عروق خوني را بررسي كند. كاهش نور فوندوسكوپ وضوح تصوير را براي چشم پزشك كم مي كند، با اين حال اگر نور اين دستگاه شما را اذيت مي كند مي توانيد از پزشك خود بخواهيد نور آن را كاهش دهد. اين آزمايش يك قسمت اصلي و مهم از معاينات چشم پزشكي است كه مي تواند بسياري از بيماري هاي چشمي را نشان دهد.

- آزمايشات تكميلي در صورت ضرورت:

1. آزمايش تشخيص رنگ: اختلالات تشخيص رنگ به خصوص در آقايان شايع مي باشد. شايع ترين اختلال، عدم تشخيص دو رنگ سبز و قرمز از يك ديگر است. آزمايش استاندارد براي تشخيص اين نوع اختلال استفاده از صفحات pseudoisochromatic است. اين نوع صفحات شكل هاي مختلفي مانند اعداد، حروف و يا اشكال هندسي متفاوت دارند كه به صورت نقطه نقطه بوده و در رنگ و درجه روشني از زمينه زيرشان متفاوت هستند. به عنوان مثال ممكن است كه زمينه يكي از آنها نقطه هاي نارنجي و شكل اصلي به صورت نقطه هاي زيتوني رنگ باشد. براي يك فرد با تشخيص رنگ عادي، تفكيك اين دو از هم به راحتي صورت مي گيرد اما براي فردي كه dichromatic است ( يعني كسي كه دو رنگ قرمز و سبز را يك سان ميبيند) هيچ شكلي قابل تشخيص نيست.

2. بررسي ميدان بينائي: ميدان بينائي محدوده اي از فضا مي باشد كه با نگاه ثابت چشم در يك جهت، براي شخص قابل رويت است. كاربرد اصلي اين تست براي تشخيص و پي گيري گلوكوم (آب سياه) است. همچنين در تشخيص انواع بيماري هاي اعصاب چشم و راه هاي بينائي در مغز كمك كننده است.

منبع : وب سایت بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور

سطح چشم مهمترين قسمت بدن در تماس با جهان خارج مي باشد زيرا عملكرد و ساختار طبيعي چشم باعث تنظيم كل بدن در محافظت از محيط خارج مي گردد. پلك و مژه ها جلوي ذرات خارجي كوچك را گرفته و مانع ورود آنها به چشم مي شوند. مژه ها مانند يك صافي و يا يك توري عمل كرده تا حدي جلوي ذرات خارجي را مي گيرند و باعث پلك زدن رفلكسي مي شوند. خود پلك زدن باعث تقويت پمپ اشكي مي گردد تا اشك با شستشوي اجسام خارجي آنها را از چشم خارج كند.

انسان بيشترين نسبت عرض شكاف پلكي نسبت به كل بدن را در ميان مهره داران دارد. پوست پلك نازكترين پوست بدن مي باشد و مژه ها تنها موهاي پلك هستند كه در پلك بالا 2 برابر پلك پايين مي باشند. مژه ها هر 5-3 ماه يك بار جايگزين مي شوند. اگر يك مژه را بكشيد 2 ماه طول مي كشد تا در بيايد و اگر با قيچي كوتاه كنيد بعد از 2 هفته بلند مي شود.

لبه پلك در قسمت جلو شامل مژه ها و در قسمت عقب شامل غدد روغني خاصي مي باشد كه ترشحات اين غدد در ساختار اشك بسيار مهم است. عدم عملكرد درست اين غدد و غدد ديگر عرق و چربي كنار مژه ها باعث علائمي مثل خشكي چشم،خارش و سوزش و احساس جسم خارجي مي گردد. آنچه تحت عنوان بهداشت پلك مطرح مي شود در واقع كمك به عملكرد صحيح اين غدد پلكي مي باشد.

براي بهداشت پلك مي توان كارهاي زير را انجام داد:

- يك دستمال صورت را در آب گرم فرو برده آب اضافي آنرا بگيريد، براي 5 تا 10 دقيقه روي پلكها قرار دهيد و به آهستگي فشار دهيد تا پوست پلك نرم شده و پوسته پوسته هاي چسبيده به پلك آزاد شود.

- پلكها را ماساژ دهيد و به آرامي با حركت چرخشي انگشت كوچك دستتان را روي پلكها حركت دهيد تا ترشحات اضافي از غدد پلكيتان خارج شود .

- پلكهايتان را با گوش پاك كن، پاك كنيد. بهتر است گوش پاك كن را با شامپو بچه رقيق شده (حدود 3 تا 4 قطره شامپو بچه در نصف فنجان آب گرم) خيس كرده، آب اضافي آنرا گرفته و بعد پلكهايتان را بشوئيد.

پس از آن با پارچه اثرات شامپو را پاك كنيد. اگر علامتدار هستيد (مثلاً روي لبه پلكتان شوره و پوسته دارد يا مرتباً احساس سوزش و خارش چشم داريد بايد اين كار را روزي 4 بار به مدت 5 دقيقه انجام دهيد تا علامت ها از بين برود. سپس روزي يك بار به مدت طولاني هر روز اين كار را تكرار كنيد.

در موارد خاص (مثلاً وقتي لبه پلك ها عفونت و التهاب شديد دارد) لازم است پماد آنتي بيوتيك مصرف شود ولي بطور معمول لازم نيست. در زمان استفاده از اين روش شستشوي پلك بهتر است از مواد آرايشي چشمي استفاده نشود.

منبع : وب سایت بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور

بيماري RP يا retinitis pigmentosa چيست؟

رتينيت پيگمانتر يا RP به دسته اي از بيماري هاي غير شايع  چشمي گفته مي شود كه در آنها سلول هاي استوانه اي rod photoreceptor شبكيه با يا بدون سلولهاي مخروطي cone photoreceptor درگير مي شوند. اگر چه اين بيماري با مرور زمان پيشرفت مي كند اما سير پيشرفت اين بيماري در افراد مختلف متفاوت است. شيوع آن در آمريكا 5000/1 نفر است.

اين بيماري شايعترين علت شب كوري است.

علل اين بيماري كدامند؟

رتينيت پيگمانتر يك بيماري ارثي است كه به صورت هاي مختلف

 (autosomal recessive, autosomal dominant, X-linked) به ارث مي رسد. نوعي از آن كه به صورت منفرد و بدون سابقه فاميلي مشاهده است نيز ديده مي شود. 

علائم بيماري كدامند؟

دربعضي از مواقع علائم اين بيماري خود را از سنين كودكي نشان مي دهند ولي در اغلب اوقات تا شروع دوران بزرگسالي اين بيماري علائم چنداني ندارند. علائم اين بيماري عبارتند از:

- كاهش ديد در شب و يا نور كم (شب كوري)nyctalopia

- كاهش ديد محيطي كه باعث ديد تونلي يا tunnel vision مي شود.

- در بعضي از انواع RP و در موارد پيشرفته كاهش ديد مركزي نيز ديده مي شود.

علامتي كه ممكن است در هنگام معاينه ته چشم توسط چشم پزشك ديده شود، مشاهده خطوط سياه در شبكيه  است.

تشخيص اين بيماري چگونه انجام مي شود؟

- معاينه باليني

- انجام پريمتري براي بررسي ديد محيطي

- ارزيابي فعاليت سلول هاي بينائي با استفاده از ERG

درمان اين بيماري كدام است؟

در شرايط كنوني درمان خاصي براي اين بيماري وجود ندارد اما مراقبت هاي زير مي تواند به بيمار كمك كند.

- استفاده از عينك هاي آفتابي كه باعث محافظت شبكيه در مقابل اشعه ماوراي بنفش ميشود.

- به نظر مي رسد كه استفاده از بعضي از آنتي اكسيدان ها مانند ويتامين A روند پيشرفت بيماري را كند مي كند. مطالعات اخير نشان مي دهند كه استفاده از دوز مناسب مكمل هاي ويتامين A مي تواند تا 10 سال نابينائي را به تاخير بياندازد.

- مراجعه به يك متخصص كم بينائي و معاينه هاي منظم چشم پزشكي كه باعث تشخيص زودرس كاتاراكت و تورم شبكيه مي شود كه هر دو اين عوارض قابل درمان هستند.

- ميكروچيپ هاي متعددي در مراحل اوليه طراحي هستند كه در آينده ممكن است در داخل شبكيه قابل كارگذاري باشند و براي درمان كوري ناشي از اين بيماري استفاده شوند.

- پيوند سلولهاي بنيادي در مراحل اوليه تحقيقاتي قرار دارد و ممكن است در آينده نقش موثري در درمان اين بيماري داشته باشد.

عوارض اين بيماري كدامند؟

اين بيماري مي تواند باعث از بين رفتن ديد محيطي و درمواردي ديد مركزي شود. افراد مبتلا به RP در سنين پايين تري مبتلا به كاتاراكت مي شوند.

براي پيشگيري از اين بيماري چه اقدامي بايد صورت گيرد؟

مشاوره ژنتيك در مبتلايان به بيماري تا حد زيادي مي تواند مشخص كند كه آيا كودك فرد مبتلا درمعرض خطر اين بيماري هست يا خير.

تهيه و تنظيم: دكتر الهام محمدي

ويرايش علمي متن: دكتر مهدي بهنيا، فوق تخصص شبكيه

مايع زجاجيه مايع ژله مانند و بدون عروق و شفافي است كه 3/2 خلفي فضاي كره چشم را اشغال مي كند و در بزرگسالان ميزان آن حدود 4 ميلي ليتر است. 99% آن از آب و 1% باقيمانده از كلاژن و هيالورونيك اسيد تشكيل يافته است.

خونريزي داخل زجاجيه در اغلب موارد نه به دليل خونريزي مستقيم در داخل زجاجيه كه يك بافت بدون عروق است بلكه در نتيجه خونريزي عروق شبكيه يا لايه عروقي زير آن( كوروئيد) اتفاق مي افتد. گاهي اوقات خونريزي در داخل عنبيه نيز مي تواند منجر به خونريزي داخل زجاجيه شود.

اين خونريزي معمولا" در افراد بالاي 50 سال ديده مي شود اما ممكن است در هر سني اتفاق بيافتد. 

علائم:

1- تاري ديد ناگهاني

2- جرقه هاي نوراني

3- مگس پران

4- كوري ناگهاني

علت:

اين مشكل مي تواند علل متفاوتي داشته باشد اما شايع ترين علل آن عبارتند از:

1- رتينوپاتي ديابتي همراه با رگ زائي(proliferative diabetic retinopathy): شايع ترين علت خونريزي خود به خودي داخل زجاجيه است. زيرا در ديابت عروق جديدي در چشم رشد مي كنند كه اين عروق شكننده بوده و مستعد خونريزي مي باشند.

2- جدا شدگي پرده شبكيه و سوراخ شبكيه retinal tear ممكن است كه باعث پارگي يكي از عروق شبكيه شده و در نتيجه ايجاد خونريزي داخل زجاجيه كند.

3- جداشدگي خلفي پرده زجاجيه( جدا شدن زجاجيه از رتين) كه در ميان سالي و بعد از آن شايع است مي تواند باعث پارگي يكي از عروق شبكيه شده و در نتيجه ايجاد خونريزي داخل ويتره كند.

4- انسداد وريد مركزي رتين يا شاخه هاي آن مي تواند باعث خونريزي داخل ويتره شده و به خصوص در بيماران مبتلا به ديابت يا فشار خون بالا شايع است.

5- ضربه هاي چشمي مانند shaken baby syndrome

تشخيص:

لازم است كه معاينه هر دو چشم صورت گيرد، زيرا معاينه چشمي كه درگير نيست مي تواند پزشك را در مورد كشف علت كمك كند.

1- اندازه گيري حدت بينائي Visual acuity

2- آزمايش پاسخ مردمك به نور

3- معاينه با slit-lamp

4- معاينه ته چشم به صورت مستقيم و غير مستقيم

اقدامات تشخيصي آزمايشگاهي:

هيچ آزمايش خاصي براي تشخيص اين حالت وجود ندارد. زماني كه معاينه ته چشم به دليل خونريزي يا كدورت قرنيه يا كاتاراكت امكان پذير نباشد، انجام سونوگرافي الزامي است.

درمان:

1- معاينه توسط يك متخصص شبكيه ضروري است.

2- درمان خونريزي داخل زجاجيه بستگي به علت تشكيل دهنده آن دارد. در جداشدگي شبكيه يا سوراخ آن ليزر كرايوتراپي يا جراحي نياز است. با وجود بيماري هاي زمينه اي لازم است كه درمان هاي نگهدارنده براي بيمار ان انجام شود مانند خوابيدن به حالت نيمه نشسته براي بيمار تا جذب خونريزي.

3- به جز مواقعي كه خونريزي در نتيجه ضربه يا جداشدگي شبكيه است، پي گيري دقيق و منظم براي 1 تا 2 هفته مي تواند باعث جذب مقداري از خونريزي شود ولي برگشت ديد ممكن است چند ماه طول بكشد. مداخله جراحي به روش ويتركتومي pars plana در صورت سالم بودن ماكولا مي تواند باعث بهبود ديد شود.

4- پانسمان دو طرفه چشمها كه باعث محدوديت حركت آنها مي شود و توصيه به بيمار براي وضيعت نشسته مي تواند باعث تسريع بهبود شود.

5- روش هاي جديدي مانند مايع كردن لخته يا هموليز كردن ( با امواج اولترا سوند يا ايمونو گلوبولين آنتي Rh) يا فاگوسيتوز با استفاده از اينتر لوكين 1 داخل ويتره وجود دارد كه عمدتا" در مراحل تحقيقاتي هستند و اثر بخشي آنها هنوز ثابت نشده است.

پيش آگهي:

بسته به علت زمينه اي دارد. پيش آگهي خونريزي داخل ويتره در بيماران ديابتي يا افرادي كه دچار تغييرات ناشي از سن شبكيه هستند ضعيف است.  در مواردي كه خونريزي داخل زجاجيه به دليل پارگي شبكيه اتفاق افتاده است مداخله زود هنگام مي تواند باعث بهبود پيش آگهي شده و در صورتي كه اقدام درماني با تاخير صورت پذيرد عمدتا" پيش آگهي مطلوبي وجود نخواهد داشت.

نكته مهم: خونريزي داخل زجاجيه همواره ناشي از يك بيماري مهم است بنابراين هميشه بايد جدي گرفته شده و در اسرع وقت مورد بررسي و درمان قرار گيرد.

تهيه و تنظيم: دكتر الهام محمدي ، ويرايش علمي: دكتر مهدي بهنيا، فوق تخصص شبكيه

رتينوپاتي (مشكلات شبكيه) در نوزادان نارس (Retinopathy of Prematurity - ROP) كه به آن Retrolental Fibroplasia نيز گفته مي شود مي تواند سبب كوري شود. اين بيماري در گذشته ناشي از استفاده از مقادير زياد اكسيژن در دستگاه هايي بود كه نوزادان نارس در آنها نگهداري مي شدند ولي امروزه با پيشرفت در روش هاي نگهداري از نوزادان نارس، بروز اين بيماري كمتر شده است. عواملي كه نوزاد را در معرض خطر بيشتري براي ابتلا به رتينوپاتي قرار مي دهند كم بودن وزن هنگام تولد (كمتر از 1.5 كيلوگرم) و زايمان زودرس (هفته 26 تا 28) هستند.

درد كودكان نارس رشد و تكامل عروق خوني شبكيه دچار اشكال بوده و عروق خوني غير طبيعي شروع به رشد مي كنند. مشكل رشد عروق غير طبيعي كه به آن نئوواسكولاريزاسيون نيز مي گويند اين است كه اكسيژن كافي به شبكيه نمي رسانند.

رتينوپاتي در نوزادان نارس بسته به شدت بيماري به 5 درجه تقسيم مي شود. پيشرفت بيماري به درجات آخر مي تواند سبب ايجاد زخم در شبكيه و عوارضي نظير جدا شدگي شبكيه، خونريزي زجاجيه، انحراف چشم، و تنبلي چشم شود. بسياري از نوزادان مبتلا به رتينوپاتي دچار نزديك بيني خواهند شد.

علائم و نشانه ها

از آنجا كه نوزاد نمي تواند علائم خود را بگويد والدين، متخصص كودكان و نوزادان و چشم پزشك بايد متوجه عوامل خطري كه احتمال ابتلا به اين بيماري را زياد مي كنند باشند. اين عوامل عبارتند از:

- كم بودن وزن هنگام تولد (1.5 كيلوگرم يا كمتر)

- نياز به اكسيژن در هفته اول پس از تولد

- وجود مشكلي در سلامتي نوزاد بلافاصله پس از تولد

كودكاني كه در نوزادي به اين بيماري مبتلا شده اند بايد از نظر علائم زير كه ممكن است نشانه هايي از ابتلا باشند مورد توجه قرار گيرند:

- نگه داشتن اجسام نزديك چشم

- مشكل در ديدن فاصله دور

- بستن و تنگ گردن يك چشم

- بي ميلي نسبت به استفاده از يك چشم

- ضعف ديد (كه قبلاً توسط پزشك تشخيص داده نشده)

- افت ناگهاني ديد

- انحراف چشم

تشخيص و درمان

نوزاداني كه ريسك ROP دارند بايد در هفته 4 تا 6 پس از تولد معاينه چشم پزشكي شوند. چشم پزشك ابتدا با استفاده از قطره هاي گشاد كننده، مردمك را باز كرده و سپس با استفاده از افتالموسكوپ شبكيه را مي بيند. در حين معاينه پدر يا مادر بايد كودك را نگه دارند. صرف نظر از اينكه بيمار به درمان نياز داشته باشد يا خير بايد مجدداً در فواصلي كه چشم پزشك مشخص مي كند تحت معاينه قرار گيرد. معاينات دوره اي براي مشخص كردن اينكه پيشرفت بيماري متوقف شده يا خير و اينكه به درمان نياز وجود دارد يا خير لازمند.

درمان

بعضي از كودكاني كه بيماريشان در حد درجه 1 يا 2 است بدون درمان بهبود مي يابند. در موارد ديگر، در صورتيكه بيمار علائم بيماري درجه 3 يا بالاتر را نشان دهد درمان لازم است. براي جلوگيري از انتشار عروق غير طبيعي ممكن است مناطقي از شبكيه را با روشي بنام كرايوتراپي درمان كنند. در اين روش قسمت هايي از شبكيه منجمد مي شود. ليزر هم ممكن است بدين منظور استفاده شود. در هر دو روش زخم هاي دائمي در قسمت هاي محيطي شبكيه باقي مي ماند ولي در اغلب موارد اين روش هاي درماني در حفظ ديد مركز بيمار موفقند.

منبع : وب سایت بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور

شبكيه يك بافت عصبي حساس به نور است كه به صورت يك لايه نازك در داخل بخش خلفي كره چشم قرار گرفته است و نور را به پيام هاي عصبي تبديل كرده به مغز مي فرستد. بنابراين شبكيه يك نقش كليدي در فرايند بينايي دارد.

پرده شبكيه بيشتر اكسيژن و مواد مصرفي خود را از يك لايه عروقي به نام مشيميه (كوروئيد) دريافت مي كند كه دور تا دور شبكيه را احاطه كرده است. هر گاه ارتباط شبكيه با مشيميه زيرين قطع شود به دليل كمبود اكسيژن و مواد غذايي ابتدا شبكيه كاركرد خود را از دست مي دهد و فرد دچار مشكل بينايي مي شود، به علاوه اگر اين وضعيت طول بكشد بافت هاي شبكيه به تدريج مي ميرند يا اصطلاحاً دچار نكروز مي شوند كه يك وضعيت غير قابل برگشت است. به همين دليل جدا شدگي پرده شبكيه يك اورژانس چشم پزشكي تلقي مي گردد.

سوراخ شبكيه (Retinal tear)

سوراخ شبكيه معمولاً در اثر كشش ناگهاني بخشي از شبكيه ايجاد مي شود. كره چشم به طور طبيعي توسط ماده ژله مانندي به نام زجاجيه پر شده است. در سنين كودكي و جواني زجاجيه قوام نسبتاً زيادي مثل سفيده تخم مرغ دارد و در نتيجه تحرك زيادي ندارد و با فشاري كه در داخل به شبكيه وارد مي كند آن را سر جاي خود، چسبيده به ديوار خارجي چشم نگه مي دارد، به علاوه در سنين جواني زجاجيه در برخي از مناطق اتصالات محكمي به شبكيه دارد. اما به تدريج با افزايش سن زجاجيه قوام خود را از دست مي دهد و حالت شل و آبكي پيدا مي كند، در نتيجه هم ميزان حركت آن زياد مي شود و هم اتصال آن به شبكه سست مي شود. در اين حالت معمولاً بخش هاي عقبي زجاجيه از شبكيه جدا مي شود، اين حالت را جدا شدگي زجاجيه خلفي(posterior vitrous detachment) مي گويند كه حالت بسيار شايعي است و در نهايت در اكثر افراد مسن اتفاق مي افتد. جدا شدگي زجاجيه خلفي به خودي خود بي خطر است و فقط باعث ايجاد مگس پران (وجود يك سايه متحرك در ميدان بينايي) مي شود، اما گاهي اوقات در زمان جدا شدن زجاجيه از شبكيه، بخشي از شبكيه نيز كشيده مي شود و يك پارگي يا سوراخ در شبكيه ايجاد مي شود. از آنجا كه سوراخ پرده شبكيه زمينه ساز اصلي جدا شدگي پرده شبكيه است لازم است كليه افرادي كه جديداً مگس پران پيدا كرده اند تحت معاينه دقيق چشم پزشكي قرار گيرند تا در صورت وجود سوراخ در پرده شبكيه اقدام درماني لازم براي آنها انجام گيرد.

جدا شدگي پرده شبكيه : (Retinal detachment)

جدا شدگي پرده شبكيه در واقع به معناي جدا شدن لايه هاي عصبي حساس شبكيه از لايه رنگدانه دار شبكيه است (كه مسؤل تغذيه و متابوليسم شبكيه مي باشد). از آن جا كه اين عارضه در صورت عدم درمان مناسب باعث كاهش شديد بينايي مي شود تشخيص و درمان سريع آن اهميت فراواني دارد.

جدا شدگي پرده شبكيه به سه شكل اتفاق مي افتد:

- نوع اول كه شايعترين شكل جدا شدگي شبكيه است در اثر ايجاد سوراخ در شبكيه پديد مي آيد، به اين صورت كه پس از ايجاد سوراخ در شبكيه، زجاجيه كه حالت آبكي پيدا كرده از راه سوراخ به پشت شبكيه نفوذ مي كند و آن را از لايه هاي خارجي تر جدا مي كند. تموج مايع همراه با حركات سر و تأثير نيروي جاذبه باعث گسترش جدا شدگي شبكيه مي شود، به همين دليل اين نوع جدا شدگي پرده شبكيه مي تواند به سرعت پيشرفت كند و باعث جدا شدن كامل شبكيه گردد.

- نوع دوم كه جدا شدگي كششي (tractional detachment) نام دارد وقتي اتفاق مي افتد كه رشته هاي زجاجيه يا بافت هاي غير طبيعي از سمت داخل شبكيه را تحت كشش قرار دهند و آن را از روي بافت هاي زيرين بلند كنند. اين حالت بيشتر در افراد ديابتي اتفاق مي افتد.

- نوع سوم جدا شدگي شبكيه كه چندان شايع نيست در اثر تراوش يا ترشح غير طبيعي مايع در حد فاصل شبكيه و بافت هاي زيرين اتفاق مي افتد. اين حالت معمولاً ناشي از التهاب، خونريزي يا توده هاي غير طبيعي داخل چشم است و به ندرت بصورت خود به خودي اتفاق مي افتد.

چه كساني بيشتر در معرض جدا شدگي شبكيه قرار دارند؟

عوامل مختلفي باعث افزايش خطر ابتلا به جدا شدگي شبكيه مي شود. مهمترين اين عوامل عبارتند از:

- سن : جدا شدگي شبكيه به صورت خودبه خودي در افراد زير 40 سال نادر است و معمولاً در افراد بالاي 50 سال رخ مي دهد.

- نزديك بيني شديد : در اين حالت پرده شبكيه نازك و آسيب پذير است و احتمال ايجاد سوراخ در آن بيشتر از حالت عادي است.

- سابقه جراحي چشمي

- ديابت

- سابقه خانوادگي جدا شدگي شبكيه يا سابقه اين بيماري در چشم ديگر فرد.

- ضربه شديد به سر و صورت يا چشم

- بيماري، التهاب يا تومور داخل چشمي

علائم و نشانه ها

جدا شدگي پرده شبكيه مي تواند علائم مختلفي را ايجاد كند:

- ديدن جرقه هاي نور در ميدان بينايي (به ويژه اگر بخشي از شبكيه تحت كشش باشد احتمال بروز اين علامت بيشتر است)

- ديدن اجسام شناور در جلوي چشم كه ممكن است به صورت مگس پران، لكه هاي تاريك يا تار عنكبوت ديده شود.

- تغيير شكل و كج و معوج شدن اشياء مثل وقتي كه فرد از پشت يك شيشه موجدار به چيزي نگاه مي كند.

- احساس وجود پرده يا سايه در جلوي چشم

- كاهش ديد ناگهاني

بايد توجه داشت كه جدا شدگي پرده شبكيه باعث درد يا قرمزي چشم نمي شود و در مراحل ابتدايي هيچ تغييري در ظاهر چشم ايجاد نمي كند. بنابراين در صورت بروز هر يك از مشكلات فوق در اسرع وقت به چشم پزشك مراجعه كنيد.

بررسي و تشخيص

وقتي بيماري با علائم فوق الذكر به چشم پزشك مراجعه مي كند، چشم پزشك با معاينه شبكيه، جدا شدگي شبكيه را تشخيص مي دهد. براي اين منظور معمولاً لازم است مردمك با قطره هاي مخصوص باز شود و شبكيه با يك وسيله مخصوص به نام افتالموسكوپ بررسي شود. پزشك در اين معاينه با بررسي محل و اندازه و نوع جدا شدگي شبكيه در مورد روش درماني مناسب تصميم گيري مي كند.

در موارد نادري كه مثلاً به علت خونريزي، ديدن شبكيه با دستگاه افتالموسكوپ مقدور نباشد سونوگرافي چشم مي تواند اطلاعات مفيدي در مورد وسعت، محل و گاهي علت جدا شدگي شبكيه در اختيار پزشك قرار دهد.

درمان

تنها درمان مؤثر براي جدا شدگي شبكيه، جراحي است. جدا شدگي شبكيه به هيچ وجه خود به خود و يا با مصرف دارو بهبود نمي يابد و بايد جراحي هرچه سريع تر انجام شود. نوع جراحي مناسب بر اساس محل، اندازه، نوع و شدت جدا شدگي شبكيه تعيين مي شود. دو اصل اساسي در درمان جدا شدگي شبكيه عبارتند از:

1. بستن سوراخ ها

2. نزديك كردن شبكيه به لايه هاي زيرين و ديواره خارجي چشم، بطوريكه شبكيه بتواند سر جاي خود بچسبد.

بر اين اساس روش هاي درماني مختلفي وجود دارد:

چسباندن شبكيه با استفاده از ليزر يا انجماد: (Laser Retinopexy)

اين روش، روش مؤثري براي بستن سوراخ هاي شبكيه است اما به تنهايي نمي تواند جدا شدگي شبكيه را درمان كند. در موارديكه شبكيه سوراخ شده اما هنوز جدا شدگي شبكيه اتفاق نيافتاده است اين روش مي تواند با بستن سوراخ از جدا شدگي شبكيه جلوگيري كند. در اين روش كه با بي حسي موضعي قابل انجام مي باشد يا با استفاده از ليزر (از سمت داخل چشم) و يا با استفاده از قلم كرايوتراپي (از سمت خارج چشم) سوختگي هايي در دور تا دور لبه سوراخ ايجاد مي گردد. اين سوختگي ها باعث چسبندگي بافت ها شده، اتصالات محكمي بين شبكيه و ديواره چشم ايجاد مي كند. در نتيجه دور تا دور سوراخ بسته مي شود و راه ورود مايع به پشت شبكيه بسته مي شود. (ليزر سوختگي حرارتي ايجاد مي كند، قلم كرايوتراپي بافت را منجمد مي كند و مي سوزاند)

چسباندن شبكيه با استفاده از گاز (Pneumatic Retinopexy)

در اين روش پس از ايجاد بي حسي موضعي، پزشك يك حباب كوچك گاز را به داخل چشم تزريق مي كند. اين حباب گاز در داخل چشم متسع مي شود و از سمت داخل به شبكيه فشار مي آورد و آن را در جاي خود نگه مي دارد، به علاوه با فشار آوردن بر روي لبه هاي سوراخ شبكيه باعث بسته شدن سوراخ شده و مانع از نشت مايع به پشت شبكيه مي گردد. از آنجا كه گاز در داخل چشم به سمت بالا حركت مي كند اين روش فقط وقتي موثر است كه جدا شدگي شبكيه در بخش بالايي كره چشم اتفاق افتاده باشد. براي آنكه حباب گاز در جاي مناسب قرار گيرد معمولاً به بيمار توصيه مي شود كه تا مدتي سرش را صاف نگه دارد و حتي به حالت نشسته بخوابد. حباب گاز معمولاً ظرف 10 روز تا دو هفته جذب مي شود پس از اين زمان معمولاً با استفاده از ليزر يا قلم كرايوتراپي دور تا دور سوراخ شبكيه سوزانده مي شود تا سوراخ مجدداً باز نشود.

باكل اسكلر (Scleral buckle)

اين روش، شايع ترين روش درمان جدا شدگي پرده شبكيه است. در اين روش يك باكل ( يك اسفنج يا نوار سيليكوني نرم) با بخيه به اسكلرا ( صلبيه يا همان سفيدي چشم) دوخته مي شود و مثل يك كمربند تنگ ديواره خارجي را به سمت داخل فشار مي دهد و آن را به شبكيه كنده شده نزديك مي كند تا شبكيه فرصت كند در جاي خود بچسبد. در صورتي كه مايع زيادي در پشت شبكيه جمع شده باشد در حين جراحي اين مايع تخليه مي شود تا شبكيه سريعتر به ديواره خارجي چشم بچسبد. به علاوه در حين عمل لبه سوراخ هاي شبكيه نيز با استفاده از ليزر يا قلم كرايوتراپي بسته مي شود.

باكل اسكلرا به صورت دائمي در جاي خود باقي مي ماند و نيازي به خارج كردن ندارد ( مگر آنكه مشكل خاصي ايجاد كند). باكل از بيرون ديده نمي شود و تغيير بارزي در ظاهر چشم ايجاد نمي كند امابه خاطر ايجاد فشار و تغيير شكل كره چشم مي تواند باعث نزديك بيني شود.

ويتركتومي (Vitrectomy)

در مورادي كه روش هاي ساده تر نتوانند جدا شدگي پرده شبكيه را درمان كنند از جراحي پيچيده تري به نام ويتركتومي استفاده مي شود. در مواردي كه سوراخ هاي شبكيه متعدد يا بسيار بزرگ باشند يا بخش بزرگي از شبكيه جدا شده باشد، در مورادي كه در داخل چشم خونريزي اتفاق افتاده باشد يا شبكيه تحت كشش باشد، معمولاً روش هاي جراحي ساده تر موثر نيست و بايد از جراحي ويتركتومي استفاده شود. (واژه ويتركتومي به معناي خارج كردن مايع زجاجيه از چشم است). در اين روش ابتدا زجاجيه با يك وسيله مخصوص از چشم خارج مي شود. اين وسيله مخصوص با يك تيغه گيوتين مانند بسيار ظريف رشته هاي زجاجيه را مي برد و آن ها را از چشم خارج مي كند، به اين ترتيب كشش از روي شبكيه برداشته مي شود ، به علاوه در صورت وجود خونريزي در داخل چشم، خون به همين ترتيب شسته مي شود. سپس به جاي زجاجيه سرم نمكي استريل به داخل چشم تزريق مي شود. (جايگزين كردن زجاجيه با سرم نمكي اختلالي در بينايي فرد ايجاد نمي كند). در نهايت سوراخ هاي شبكيه با استفاده از ليزر بسته مي شود.

گاهي براي آنكه شبكيه بهتر در جاي خود قرار بگيرد مايعات سنگين (مثل پرفلورون) به داخل چشم تزريق مي شود تا شبكيه را در سر جاي خود بخواباند، سپس اين مايع با سرم نمكي عوض مي شود. گاهي هم علاوه بر سرم نمكي يك حباب گاز قابل اتساع به داخل چشم تزريق مي شود تا بخش هاي بالايي شبكيه را در جاي خود نگه دارد.

گاهي همراه با جراحي ويتركتومي از باكل اسكلرا هم استفاده مي شود تا فشار خارجي هم به چسباندن مجدد شبكيه كمك كند.

در موارد خاصي كه روش هاي فوق مؤثر نيستند پس از انجام ويتركتومي ماده خاصي به نام روغن سيليكون تزريق مي شود تا كره چشم را از داخل پر كند و با فشار داخلي شبكيه را در جاي خود نگـه دارد. وقتي روغن سيليكون در داخل چشم است ديد شديداً مختـل مي شود. پس از چند ماه كه شبكيه در جاي خود چسبيد با يك جراحي مجدد روغن خارج و سرم نمكي به جاي آن تزريق مي گردد.

مراقبت هاي پس از عمل

پس از جراحي، به خصوص باكل اسكلرا و ويتركتومي تا چندين روز چشم دردناك و حساس است. معمولاً لازم است قطره هاي آنتي بيوتيك تا يكي دو هفته و قطره هاي ضد التهاب تا چند هفته پس از جراحي استفاده شود. گاهي قطره هاي ديگر (مثل داروهاي پايين آورنده فشار چشم و يا قطره هاي گشاد كننده مردمك) نيز استفاده مي شود. در صورتيكه حباب گاز به داخل چشم تزريق شده باشد فرد بايد تا يكي دو هفته سرش را صاف نگه دارد و حتي براي خوابيدن هم در وضعيت نيمه نشسته قرار گيرد و به هيچ وجه طاقباز نخوابد.

بطور كلي پس از جراحي شبكيه لازم است فرد مرتباً جهت كنترل وضعيت شبكيه و جلوگيري از عوارض احتمالي به چشم پزشك مراجعه كند.

نتيجه جراحي

نتيجه جراحي چسباندن شبكيه به دو عامل مهم بستگي دارد:

1. طول مدت زمانيكه شبكيه از جاي خود كنده شده بوده است.

2. وضعيت مركز بينايي (ماكولا)

ماكولا يا مركز بينايي بخش مركزي شبكيه است كه مسئول ديد دقيق مستقيم است. در صورتيكه قبل از عمل ماكولا از جاي خود كنده نشده باشد نتيجه عمل نسبتاً خوب است بطوريكه بيش از 2/3 بيماران پس از عمل ديد كافي براي مطالعه خواهند داشت اما در صورتيكه ماكولا از جاي خود كنده شده باشد بيمار پس از عمل ديد ضعيفي خواهد داشت.

بهترين نتيجه جراحي وقتي اتفاق مي افتد كه پرده شبكيه ظرف يكي دو هفته در جاي خود چسبانده شود، در موارديكه جدا شدگي پرده شبكيه مدت زيادي طول بكشد پس از عمل بيمار ديد رضايت بخشي نخواهد داشت.

بطور كلي در 90 تا 95% موارد با يك يا چند عمل جراحي شبكيه در جاي خود مي چسبد، اما بايد توجه داشت كه چسبيدن شبكيه در محل آناتوميك خود لزوماً باعث بهبود ديد فرد نخواهد شد. همانطور كه گفته شد وضعيت ديد پس از عمل به وضعيت ماكولا و مدت زمانيكه شبكيه از جاي خود جدا شده بوده بستگي دارد. بطور كلي هرچه جداشدگي پرده شبكيه كوچكتر و از مركز شبكيه دورتر باشد نتيجه جراحي بهتر و هر جه جدا شدگي بزرگتر و به مركز شبكيه نزديك تر باشد نتيجه بدتر خواهد بود.

پيشگيري

تشخيص سريع كليد درمان موفقيت آميز پارگي شبكيه است. اطلاع از كيفيت ديد در دو چشم اهميت اساسي دارد. توصيه مي شود كه كليه افراد در معرض خطر (افراد نزديك بين، بيماران ديابتي، كسانيكه سابقه شخصي خانوادگي جدا شدگي پرده شبكيه دارند) روزانه در منزل ديد چشمهايشان را كنترل كنند براي اين منظور بايد ديد هر يك از چشم ها بصورت جداگانه با بستن چشم مقابل كنترل گردد و در صورت بروز هر تغييري در ديد چشم ها در اسرع وقت (حداكثر ظرف24 ساعت) به چشم پزشك مراجعه شود. در صورت بروز هر يك از علائم زير حداكثر ظرف 24 ساعت به چشم پزشك مراجعه كنيد:

- احساس وجود پرده يا سايه در جلوي چشم

- ديدن جرقه هاي نوري

- بروز مگس پران جديد و يا افزايش تعداد مگس پران (اجسام شناور در جلوي چشم)

- ديدن شبكه هاي تور مانند در جلوي چشم

- هر نوع كاهش ديد ناگهاني

تشخيص سريع جدا شدگي پرده شبكيه مهمترين عامل در درمان موفقيت آميز آن است.

منبع : وب سایت بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور