نقش و اهمیت نوازش و تماس بدنی در زندگی انسان (قسمت 5 از 5)

آناتومی حس بساوایی (لامسه)

پوست بزرگترین عضو بدن است. واز دوران جنینی نسبت به محرکهای بیرونی و تماسهای فیزیکی حساس می شود. پوست دارای لایه های متعدی است که هر کدام وظایف خاصی دارند لایه رویی را اصطلاحا اپی درمیس می گویند که بیشتر جنبه محافظتی دارد و از خشک شدن بدن جلوگیری نموده و همچنین از طریق تعریق به خنک شدن و تنظیم دمای بدن کمک می کند. در ضمن وظیفه دریافت ویتامین D از نور خورشید را دارد. (33 و 34 و 35)


این لایه دارای ملانین است که بدن را در برابر عوارض اشعه خورشید محافظت می کند. ضمنا دارای سلولهای بسیار حساسی است که به گیرنده های حسی موسومند.
لایه زیرین درمیس نام دارد، که از ریشه های مو و غدد عرق ریز، غدد چربی، رگهای خونی وانواع گیرنده های حس لامسه را نگهداری می کند. و پایانه های عصبی به آنجا ختم می شوند.
وظیفه دیگر آن محافظت از لایه رویی پوست یا اپی درم از طریق تغذیه سلولها و امکان جایگزینی آنها است.
لایه زیرین پوست نیز خود از بافت پیوندی و چربی تشکیل یافته است. لایه چربی به عنوان عایق بوده و به تنظیم دمای بدن کمک می کند.
تمام این ارگان بوسیله دستگاه حسی مغز که مسئول دریافت احساس سرما، گرما، صافی، زبری، فشار، خارش، درد، لرزش و موارد دیگر از طریق پوست است، کنترل می گردد. در اینجا چهار نوع اصلی گیرنده داریم : گیرنده های مکانیکی، حرارتی، درد و گیرنده های گیرنده( Proprioceptors) گیرنده های مکانیکی ادراک احساساتی مانند فشار، لرزش، و خود بافت زمینه را میسر می کنند. گیرنده های حرارتی نیز ادراک دمای هر چیزی را که با پوست ، در تماس باشد، ممکن می سازند. گیرنده های درد نیز همه گونه جراحت یا آسیب وارده بر پوست را درک می کنند و امکان نشان دادن واکنش سریع را فراهم می سازند.
این گیرنده ها موقعیت قسمت های مختلف بدن را نسبت به یکدیگر و محیط اطراف حس می کنند. گیرنده ها در تاندون ها ، ماهیچه ها و کپسول های مفصل یافت می شوند. این مکان در بدن به این سلول های ویژه اجازه می دهد، تا تغییرات در طول عضله و کشش عضلات را تشخیص دهند. بدون وجود این نوع گیرنده ها ، ما نمی توانستیم کارهای اساسی مانند غذا خوردن و یا لباس پوشیدن را انجام دهیم.
البته احساساتی که توسط دستگاه احساس حسی، احساس می شود ، اگر نتوانند به مغز برسند ، هیچ تغییری ایجاد نمی کنند. و عملا بی فایده خواهند بود. سیستم عصبی بدن این وظیفه مهم را بر عهده می گیرد. نورونها که سلولهای عصبی تخصصی هستند و کوچکترین واحد سیستم عصبی هستند، پیام های خود را با سلولهای عصبی دیگر دریافت و انتقال می دهند تااز طریق آن بتوان سرانجام این پیامها را به مغز رساند. بعنوان مثال، هنگامی که دست شما یک شی را لمس می کند ، گیرنده های مکانیکی در پوست فعال می شوند و آنها با ارسال علامت به نزدیکترین نورون ، زنجیره ای از وقایع را شروع می کنند. این نورون سپس این پیام را به نورون بعدی منتقل می کند و این زنجیره تا زمان ارسال پیام به مغز ادامه می یابد. اکنون مغز می تواند آنچه را که دست شما لمس کرده است، پردازش کند و از طریق همین مسیر پیام هایی را به دست شما ارسال کند تا به دست اطلاع دهد که آیا مغز می خواهد اطلاعات بیشتری درباره شی مورد لمس آن بخواهد یا اینکه باید فورا از آن شی دست بکشد. (33 و 34 و 35)
توانایی تمایز بین یک نقطه یا دو نقطه نیز خیلی مهم است و شدت حساسیت، بستگی به چگالی گیرنده های مکانیکی واقع در هرناحیه پوستی دارد. به احتمال زیاد متوجه شده اید که نواحی خاصی از بدن شما نسبت به مناطق دیگر به لمس حساستر اند . نواحی بسیار حساس مانند نوک انگشتان و لبها و زبان می توانند تا صد عدد گیرنده فشار در یک سانتی متر مکعب داشته باشند. مناطقی که کمتر حساس هستند ، مانند پشت شما ، می توانند به تعداد ده گیرنده فشار در یک سانتی متر مکعب داشته باشند. به همین دلیل مناطقی مانند کمر شما نسبت به لمس کردن بسیار کمتر پاسخگو هستند و می توانند در مقایسه با نوک انگشتان، اطلاعات کمتری نسبت به آنچه که لمس می کنند جمع کنند. (33 و 34 و 35)

 

ذکر چند مورد از فواید نوازش برای سلامتی انسان

در آغاز به دگرگونی هایی که نوازش در جسم و بدن آدمی پدید می آورد، اشاراتی می کنیم:
⦁ نوازش اکسی توسین آزاد می کند.
اکسی توسین که به هورمون عشق هم معروف است ، هورمونی است که طیف گسترده ای از احساسات خوب در بدن ایجاد می کند و کاهش درد در بدن به همراه دارد. وقتی نوازش می شوید مقادیری از این هورمون در بدن تان منتشر می شود.
⦁ نوازش باعث آزاد شدن دوپامین می شود.
هورمون دوپامین یا هورمون لذت نیز در مواقع روابط جنسی و یا هنگامی که چیز خوشمزه ای می خورید و یا در طول نوازش آزاد می شود و باعث می شود تا ما احساس شادی و عشق و خوشبختی کنیم.
⦁ نوازش مقادیر کورتیزول در بدن را کاهش می دهد.
کورتیزول هورمون اضطراب و استرس است. با نوازش دیگر باید با اضطراب و نگرانی خداحافظی کنید.

اینک به تاثیرات نوازش در زندگی روانی و اجتماعی افراد می پردازیم.
⦁ روابط بین فردی را تقویت می کند.
نوازش هم مانند بوسیدن با افزایش اکسی توسین نه تنها خلق و خوی شما را بهتر می کند که باعث می شود تا ارتباط تان با فرد مورد نظرتان بهتر شود. فرقی نمی کند که آن شخص شریک زندگی تان باشد یا یک کودک یا دوست تان، بوسیدن و نوازش روابط شما را گسترش می دهد و صمیم تر می کند.
⦁ از استرس و اضطراب وبی قراری می کاهد.
دفعه ی بعد که احساس کردید استرس دارید یا مضطرب هستید خود را به بغل یک دوست یا عشق تان برسانید و منتظر بمانید تا دستان او شما را آرام کند. تنها ده دقیقه نوازش کافی است تا کورتیزول در بدن شما کاهش یافته و اکسی توسین افزایش یابد. به این ترتیب به راحتی از پس این موقعیت بر می آیید.
⦁ نوازش بیماری را عقب می زند و دستگاه ایمنی بدن را تقویت می سازد.
اکسی توسین می تواند در مبارزه با بیماری و همچنین احساس نشاط و شادابی و داشتن روحیه ی بهتر به شما
کمک کند. لمس شدن نیز سطح اکسی توسین را در بدن افزایش می دهد. انتشار این هورمون در مبارزه با عفونت به بدن شما کمک می کند و زودتر از شر بیماری ها خلاص می شوید.
⦁ سلامت قلب را بهبود می دهد.
بغل کردن و لمس شدن می تواند ضربان قلب و فشار خون را کاهش دهد. همچنین کاهش سطح استرس هم می تواند در حفظ و تضمین سلامت قلب موثر باشد.
پس در آغوش گرفتن همدیگر باعث افزایش طول عمر می شود.
⦁ خواب را آسان و راحت می سازد.
لمس شدن هنگام خواب با آزاد کردن اکسی توسین کمک می کند تا آرامش بیشتری داشته و راحت تر بخوابید. نوازش حتی شما را آرام و خواب آلود می کند .لمس شدن تنها به شریک زندگی تان محدود نمی شود. دوستان یا خانواده یا حتی حیوان خانگی تان هم می تواند تاثیر زیادی در این زمینه داشته باشد.
⦁ در آغوش گرفتن همدیگر احساس تنهایی را کاهش می دهد
برای داشتن آغوشی پرمهر و محبت نباید حتما همسر داشته باشید. پدر و مادرتان را، خواهر و بردارتان را، دوستان ‌تان را و حتی غریبه‌ ای که نیاز به محبت دارد را در آغوش بگیرید. این تماس بدنی محبت‌ آمیز باعث ترشح هورمون ‌های آرامبخش می ‌شود.آغوش تنهایی و خلا عاطفی را پر می ‌کند. بخصوص این روزها که دنیای مجازی هر روز بیش از پیش انسان ها را تنها و در خود فرو رفته می سازد.
⦁ در آغوش گرفتن همدیگر باعث بهبود رابطه زناشویی‌ می شود
با وجود اینکه داشتن رابطه زناشویی منظم برای سلامتی مفید است، اما تمام زندگی زناشویی صرفا در رابطه جنسی خلاصه نمی ‌شود. هر رابطه‌ ای نیاز به مهر و محبت طرفین دارد. در آغوش کشیدن همدیگر راهی فوق العاده برای نشان دادن محبت زناشویی است.
⦁ مهربانی باعث احساس خوشبختی و نشاط می ‌شود. البته در آغوش کشیدن کسی که عاشق آن هستید با بغل کردن افراد دیگر تفاوت دارد. در آغوش گرفتن همسر باعث افزایش میل و شور جنسی طرفین می‌ شود.

 خوشبختانه در آغوش گرفتن از نظر روحی و جسمی اعتیادزا است و اگر به آن عادت کنید نمی توانید این عادت را رها کنید.
⦁ نوازش به ایجاد اعتماد بیشتر نزد بزرگسالان کمک می کند که به پیامدهای خوب در کار و کاسبی منجر می گردد و تبادلات مالی را بیشتر می کند.(14)
⦁ توانایی یادگیری و آموزش را ارتقاء می دهد. با توجه به بهبود کلی ابعاد چهارگانه وجود انسان، در اثر نوازش، کارکرد ذهنی و توان حافظه و بخشهای مختلف مغز ، افزایش می یابد.

پیشنهاد:
با توجه به دامنه وسیع تاثیرات نوازش در انسان، پیشنهاد می شود این اثرات را در دو بعد کاهندگی و افزایندگی نسبت به متغیرهای مختلف مورد پژوهش و بررسی قرارداد.
الف: در رابطه با اثرات کاهندگی بر متغیرهایی مانند اضطراب، استرس وتنش، افسردگی، احساس تنهایی، خشم و پرخاشگری، اجتناب، احساس طرد شدگی، و...
ب: در رابطه با اثرات افزایندگی بر متغیرهایی مانند شادمانی، اعتماد بنفس، خودکارآمدی، احساس امنیت، همدلی، شفقت و ...

 نتیجه گیری

از زمانهای قدیم ، زندگی خوب چیست؟ از پرسشهای بزرگ اندیشمندان بوده است و آنها متاسفانه پاسخهای پیچیده ای برای آن داده اند. غافل از آنکه راز شادی و احساس خوب زندگی، در همین تماسهای بدنی بوده است که در گذشته نه چندان دور نیاکان ما به فراوانی، نثار یکدیگر می کردند.(18)
وقتی در طبیعت هم نگاه می کنیم، این رفتار را به فراوانی در میان جانوران، بویژه پستانداران، می بینیم. ولی شوربختانه، با گسترش تمدن و فردگرایی و تنهاتر شدن انسانها، این رفتارهای زیستی و سودمند، رفته رفته کاهش یافت و حتی در بعضی فرهنگها ، بسیار محدود گردید و با سوءتعبیرها و برداشتهای نامناسب همراه شد که خود بر مشکلات جسمانی و روانی آدمها افزود.
همچنانکه اثرات و معجزات نوازش و تماس فیزیکی را در نوزادان برشمردیم و اهمیت آن را در تمامی جنبه های رشدی کودکان نشان دادیم باید بگویم که اهمیت و اثرات مثبت روانی نوازش در بزرگسالان نیز حیرت انگیز است در آغوش کشیدن دست در دست گرفتن لبخند مهربان و زیبا و زنده حواله دادن نگاه شیطنت بار و شورانگیز فرستادن بوسیدن لمس کردن و با سرانگشتان لطیف نرم نرمک خاریدن، نیشگون گرفتن و گزیدن و ... صدها شکل از تماس بدنی و نوازش وجود دارد که موجب طراوت و تازگی جسم و روح می شود و همه اینها چه ارزان است و ما انسانها چه دست بسته و خسیس و ناتوان از دادن اینهمه هدایای بهشتی رایگان که برایمان سودهای کلان و پیدا و پنهان فراوان دارد و ای دریغ که ما چه آسان اینهمه را دریغ می کنیم از عزیزان خود فرزندان و نزدیکان خود. آنها که به مهر ما دل بسته اند و پیوسته اند.

 پایان قسمت 5 (آخر)

نویسنده:اسماعیل ابراهیمی، روانشناس بالینی 

 

 منابع و ماخذ

⦁ کتاب رشد انسان، فیلیپ رایس، ویراست چهارم. ترجمه فروغان، چ دهم. انتشارات ارجمند 1395)
⦁ لغت نامه دهخدا
⦁ دیوان خاقانی.
⦁ کتاب بازی‌ها. نوشته اریک برن. ترجمه اسماعیل فصیح
⦁ نظریه های روان‌درمانی نوشته پروچسکا. ترجمه یحیی سید محمدی
⦁ مقاله نقش نوازش و همدلی در انگیزه زبان آموزان. ایران داک
⦁ اثر بخشی نوازش در تحلیل رفتار متقابل بر بهزیستی روان شناختی زنان 20 تا 40 سال شهر تهران. ایران داک
⦁ رساله پیدایش و فرگشت اندیشه، نوشته اسماعیل ابراهیمی


⦁ Hands Touching Hands: Affective and Evaluative Effects of an Interpersonal Touch* JEFFREY D. FISHER University of Connecticut MARVIN RYTTING RICHARD HESLIN Purdue University
⦁ Functional MRI responses to passive, active and observed touch insomatosensory and insular cortices of the macaque monkey by Saloni Sharma, and…
⦁ That human touch that means so much: Exploring the tactile dimension of
Social life. Article · January 2013 by Mandy Tjew-A-Sin & Sander L. Kool Virile University Amsterdam
⦁ The primacy of human touch by Ben E. Benjamin PhD

⦁ The Power of Human Touch for Babies Paper prepared by: Britney Benoit, Katelynn Boerne, Marsha Campbell-Yeo, PhD, Christine Chambers, PhD Centre for Pediatric Pain Research IWK Health Centre/ 2014

⦁ 8-Reasons-Why-We-Need-Human-Touch-More-Than/ ⦁ www.khca.org/files/2015/10/8-Reasons-Why-We-Need-Human-Touch-More-Than-

⦁ Human Touch: Perceptions of Self-Efficacy From a Non-Pharmacology Treatment for Individuals Living With HIV/AIDS by ⦁ Anne Elizabeth Weisman

⦁ https://psychcentral.com/blog/the-surprising-psychological-value-of-human-touch/
⦁ https://www.wired.co.uk/article/the-good-life-human-touch

⦁ The science of touch: why physical contact can make you happier and more successful
Touch can deactivate stress regions and was used by primates to form alliances / by Dacher Keltner
⦁ https://blog.sivanaspirit.com/mf-gn-reasons-need-human-touch/

⦁ https://www.vice.com/en_us/article/d3gzba/the-life-of-the-skin-hungry-can-you-go-crazy-from-a-lack-of-touch

⦁ https://catapult.co/stories/skin-hunger-and-the-taboo-of-wanting-to-be-touched

⦁ www.psychologytoday.com/intl/blog/hide-and-seek/201706/touch-hunger%3famp

⦁ http://changingminds.org/explanations/needs/berne_hungers.htm

⦁ https://www.researchgate.net/project/Therapeutic-touch-and-psychoactive-massage-in-depression-and-anxiety-Slow-stroke-massage?

⦁ https://www.researchgate.net/project/Losing-touch-with-our-sense-of-touch?

⦁ https://www.researchgate.net/project/theraputic-touch-in-cancer-patients?

⦁ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3408111/

⦁ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/m/pubmed/16430930/

⦁ https://blog.sivanaspirit.com/mf-gn-reasons-need-human-touch/

⦁ https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1878929317301962
⦁ https://www.psychologytoday.com/us/articles/201303/the-power-touch

⦁ https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/picture-of-the-skin

⦁ https://www.sciencelearn.org.nz/resources/1892-touch

https://learning-center.homesciencetools.com/article/skin-touch⦁ /

⦁ https://www.researchgate.net/publication/282974875 / the human touch