سونوگرافی ابزاری ارزشمند در تصویربرداری از رحم، تخمدانها و فضای لگن زنانه به حساب میآید. لولههای رحمی كه وظیفه انتقال تخمكها را از تخمدانها به رحم بر عهده دارند به جهت آنكه بسیار باریك هستند، در حالت عادی و طبیعی در سونوگرافی دیده نمیشوند. از جمله بیماریهای قابل بررسی توسط سونوگرافی میتوان به فیبروم و سایر تودههای رحم، كیستهای طبیعی و غیرطبیعی تخمدانی كه نیاز به پیگیری از طریق متخصص زنان و زایمان دارند، تومورهای تخمدان، عفونتهای لگن و بیماریهای سیستم ادراری اشاره نمود. اكثراً در این موارد سونوگرافی از روی شكم انجام میشود ولی در برخی از موارد كه تشخیص آن بر عهده متخصصین زنان یا پزشك معالج شما میباشد روش سونوگرافی داخل واژن مفیدتر و دقیقتر است.
اگرچه سونوگرافی ارزش زیادی در تشخیص انواع سرطانهای رحم و تخمدان دارد اما تشخیص زودرس سرطانهای دستگاه تناسلی زنان خصوصاً سرطان دهانه رحم تنها با معاینه بالینی و انجام آزمایش سرطان دهانه رحم كه نام دیگر آن پاپ اسمیر است امكانپذیر میباشد.
كاربردهای متعدد سونوگرافی در مامایی سبب تحول زیادی در مراقبتهای بهداشتی از مادر و جنین نیز مراقبتهای دوران بارداری شده است. در ذیل به چند نمونه مهم از این موارد اشاره میشود.
1-2 تعیین IUD:
از جمله مهمترین این موارد میتوان به پیگیری محل IUD (ابزاری كه برای پیشگیری از حاملگی در رحم زنان سنین باروری قرار داده میشود) اشاره نمود. فردی كه IUD برای وی گذاشته شده است، همواره باید به 2 نكته توجه داشته باشد:
- IUD در اكثر افراد سبب افزایش خونریزی مخصوصا در زمان عادت ماهیانه شده و در نتیجه فرد را مستعد كمخونی از نوع فقر آهن مینماید. لذا افرادی كه از IUD استفاده میكنند باید به صورت دورهای توسط كارشناسان مامایی یا متخصصین زنان مورد بررسی قرار گرفته و در صورت لزوم از تركیبات جبران كنند كمخونی استفاده نمایند.
- IUD گاهی به جهت حركات و انقباضات رحم از جای اصلی خود خارج شده و حتی گاهی اوقات از رحم بیرون رفته و وارد حفره شكم میشود. بنابراین فردی كه از IUD استفاده میكند باید همواره با بررسی نخ IUD و مشاوره منظم و مرتب كارشناس مامایی از وضعیت IUD خود مطلق شود. در مورادی كه IUD جابجا شده و محل دقیق آن مشخص نیست (IUD گم شده!) سونوگرافی اولین قدم در شناسایی محل IUD به حساب میآید.
2-2 سونوگرافی در تعیین سن حاملگی:
سونوگرافی درماههای مختلف حاملگی قابل انجام است، اما طبق مطالعات انجام شده بهترین زمان تعیین سن حاملگی و میزان تكامل جنین هفتههای 20- 18 بارداری است، اما برای تشخیص برخی از اختلالات مانند عدم شكلگیری مغز جنین، تشخیص دو قلویی یا چند قلویی، وجود یا عدم وجود جنین (كیسه فاقد جنین) انجام سونوگرافی در زیر 12 هفتگی حاملگی نیز توصیه میشود.
توجه: منظور از زمان فوق، هفتههای 20- 18 پس از آخرین قاعدگی فرد است.
بیمار گرامی
به خاطر به حداقل رسیدن خطا ، سعی كنید همیشه زمان شروع آخرین قاعدگی خود را بمنظور بخاطر سپردن، در تقویم یادداشت نمایید. چون كارشناسان مامایی و متخصصین زنان و همچنین متخصصین رادیولوژی برای تفسیر بسیاری از یافتههای بالینی و تنظیم برنامه تشخیصی و درمانی شما به دانستن این زمان نیاز دارند.
3-2 بررسی سقط جنین:
سونوگرافی همچنین در بررسی سقط جنین و تعیین بیمارانی كه در خطر سقط قرار دارند و نیز حاملگیهای خارج رحم و مرگ جنین در داخ رحم به كار میرود. خانمهای باردار، خصوصا خانمهایی كه سابقه سقط جنین داشتهاند باید در صورت خونریزی از دستگاه تناسلی زنانه در هر زمان از حاملگی، كاهش حركات جنین و یا از بین رفتن حركات جنین بلافاصله و به صورت اورژانسی به یك مركز تخصصی زنان و زایمان مراجعه نمایند.
4-2 بررسی ناهنجاریهای جنین:
بسیاری از ناهنجاریهایی كه منجر به اختلال شكم بدن جنین میشوند را میتوان در جنینی كه در رحم به سر میبرد از طریق سونوگرافی تشخیص داد. ازجمله این نقائص میتوان به بزرگی سر جنین، عدم تشكیل مغز در جنین، شكافهای ستون فقرات و بیرون زدی نخاع، ناهنجاریهای گوارشی و اختلات كلیو در جنین اشاره نمود.
بانوی گرامی
برای شناخت زودرس سرطان دهانه رحم كه ممكن است در هر خانمی اتفاق بیفتد، به صورت مرتب جهت انجام آزمایش پاپ اسمیر به متخصصین زنان مراجعه نمایید.
گروه تحقیق و تالیف مجله پزشکی مادر