بیشتر کودکان خوشبختانه در صحت و سلامت متولد می شوند ولی گاهی یک نوزاد ، هنگام تولد در تماس با یک عامل عفونی ، آلوده و بیمار می گردد که نیازمند درمان و رسیدگی پزشکی خواهد شد.
نوزادان هنگام تولد ، آسیب پذیر هستند . چون هنوز سیستم ایمنی آنها به قدر کافی برای مقابله با باکتریها و ویروس ها قوی نیست .
نوزادان بیمار در بیمارستان مدتی بستری می شوند و اگر حال عمومی آنها وخیم باشد معمولاً به بخش مراقبت های ویژه نوزادان ( NICU ) منتقل می گردند . مشاهده کودک نوزاد در وضعیت بستری در بیمارستان برای هر پدر و مادری دردناک است ولی گاهی دیگر چاره ای جز تحمل و بردباری نیست .
علائم ونشانه های بیماری در نوزادان
اغلب عوامل بیماری زا ، علائم مشابهی بر روی نوزادان دارند . بنابراین بهتر است که با مراجعه به پزشک همه علائم بررسی و در صورت لزوم داروها و دستورات مناسب تجویز گردند .
علائم زیر اغلب می توانند نشان دهنده بیماری نوزادان باشند :
- بی اشتهایی و میل کم به مکیدن پستان
- تنفس سخت و همراه با مشکل
- کاهش یا افزایش دمای بدن
- جوش ها و یا تغییرات ناگهانی و غیر عادی رنگ در پوست
- گریه و بی قراری مستمر و مداوم
- بی توجهی و سطح هوشیاری پایین
علاوه بر موارد فوق ، تغییرات ناگهانی و آشکار در حالت نوزاد ، مانند به خواب رفتن ناگهانی و طولانی و نخوابیدن مکرر و طولانی نیز می توانند از نشانه های بیماری قلمداد شوند .
نشانه های بالا را باید در نوزادان زیر دو ماهگی ، جدی تر تلقی نمود . و مراجعه به پزشک حتماً ضروری خواهد بود .
شرح و توضیح
رنگ آمیزی گرم Gram staining یکی از مهمترین و متداول ترین روش های رنگ آمیزی در علم میکروب شناسی است که اول به وسیله کریستین گرم ابداع شد . در این رنگ آمیزی باکتریها بر مبنای رنگ باکتری ، پس از رنگ آمیزی به دو دسته گرم مثبت و گرم منفی تقسیم می شوند . رنگ باکتری پس از رنگ آمیزی به توانایی حفظ رنگ اول و به عبارتی ساختمان دیواره سلولی باکتری بستگی دارد . و در رنگ آمیزی گرم ، باکتری گرم مثبت ، پس از رنگ آمیزی به رنگ بنفش و باکتری های گرم منفی به رنگ قرمز مشاهده می شوند . گر چه هر دو گروه یعنی باکتری های گرم مثبت و منفی دارای دیواره می باشند ولی فرق این دو گروه مربوط به خواصی است که در ساختمان دیواره سلولی آنها وجود دارد .
- باکتریهای استرپتوکوک گروه B( GBS )
استرپتوکوک نام یک گروه باکتریهای گروه B است که خطرناک بوده و باعث بیشترین بیماری ها در نوزادان هستند . بیشتر این باکتریها از نوع سپسیس ( SEPSIS ) و پنومونی و مننژیت هستند . این باکتریها گاهی در نواحی مقعد و واژن زنان باردار وجود دارند ، و به هنگام تولد نوزادان را آلوده می سازند :
نوزادان مبتلا به GBS ، معمولاً دو هفته اول تولد ، علائم بیماری را نشان می دهند . گرچه بعضی از نوزادان ممکن است هفته ها و یا سالها ی بعد این علائم را نشان بدهند . بسته به نوع باکتری ( پنومونی باشد یا مثلاً سپسیس ) ، کودک نوزاد دچار سختی تنفس و بی میلی به مکیدن پستان ، و یا کم هوشیاری و بی توجهی و یا دل درد های غیر عادی می گردد .
- راه تشخیص و درمان
تشخیص آلودگی نوزاد به GBS از طریق آزمایش خون ، ادرار و در صورت نیاز ، نمونه گیری از مایع نخاعی امکان پذیر است . پس از تشخیص نوع باکتری ، معمولاً با تجویز آنتی بیوتیک مناسب ، درمان انجام می گیرد .
- لیستریوزیس
عامل این بیماری ، باکتری گرم منفی لیستریامونو سیتو آن است . این باکتری گاهی باعث عفونت های حاد در حیوانات و انسان ها می گردد . مننژیت یکی از بیماری های ناشی از آلودگی به این باکتری است . این بیماری اغلب از راه غذا وارد بدن می شود . این باکتری بیشتر در خاک و آب زندگی می کند و سپس از طریق سبزیجات و میوه و نیز غذاهایی با منشاً حیوانی مانند پنیر ولبنیات ، به انسان نوزادان ممکن است هنگام تولد از طریق مادر به این بیماری آلوده شوند . در وضعیت حاد ، این باکتری می تواند باعث تولد پیش از موعد ، و حتی مرگ نوزاد گردد . علائم و نشانه های این عفونت نیز مشابه آلودگی های گروه GBS است .
- راه تشخیص و درمان
نمونه گیری از خون و یا مایع نخاعی نوزاد ، وجود باکتری را می توان ثابت کند و پس از شناسایی نوع میکروب ، درمان یا آنتی بیوتیک انجام می گیرد.
- ای.کولی E.Coli
باکتری اشریشیا کولی در محیط حیوانات اهلی و پرندگان وجود دارد . این باکتری نیز از عوامل آلودگی نوزادان به شمار می رود . همه این باکتری را به گونه ای در بدن خود دارند . و نوزادان هنگام تولد ، از طریق مادر آلوده می شوند . این باکتری می تواند مجاری ادرار را آلوده ساخته و یا منجر به سپسیس ، مننژیت و یا پنومونی نوزاد گردد . خوشبختانه بیشتر نوزادان ، مقاومت خوبی در برابر این عامل بیماری زا دارند .
علائم آلودگی به این عفونت نیز مشابه با عوامل بیماری زای قبلی است .
- راه تشخیص و درمان
نمونه گیری از خون ، ادرار و مایع نخاعی ، راه تشخیص عامل عفونت بوده و با تجویز آنتی بیو تیک مناسب درمان انجام می گیرد .
- مننژیت
این بیماری باعث التهاب غشاء مغز می گردد و یک وضعیت حاد و خطرناک را به وجود می آورد . این بیماری می تواند ناشی از ویروس ، باکتری های فوق الذکر و قارچ باشد . تشخیص نوع عامل در درمان این بیماری ، بسیار مهم و حیاتی است .
علائم این بیماری در نوزادان ، خیلی متمایز نیستند . نوزاد ممکن است با گریه های شدید ،بی قراری ، خواب بیش از حد ، بی اشتهایی و نامنظم بودن حرارت بدن و غیره این عارضه را نشان بدهد .
اگر عامل بیماری ، باکتری یا قارچ باشند ، حتماً از آنتی بیوتیک برای درمان استفاده می شود و اگر ویروس باشد . باید از داروهای ضد ویروس استفاده گردد . همه این بیماران باید چند روز در بیمارستان تحت مراقبت های شدید قرار بگیرند .
- سپسیس ( Sepsis )
این بیماری نیز یک بیماری خطرناک است . این بیماری در کل بدن منتشر می شود . عامل آن هم می تواند قارچی ، ویروسی و یا باکتریهای فوق الذکر باشد . نوزاد ممکن است به این بیماری در بدو تولد مبتلا شود و یا از عوامل محیطی پس از تولد این آلودگی را اخذ کند .
از نشانه های این بیماری ، می توان کاهش ضربان قلب ، مشکلات تنفسی ، بی میلی و بی اشتهایی ، عدم ثبات دمای بدن ، یرقان ( زردی ) ، بی حالی و غیره را نام برد .
ورم ملتحمه Conjunctivitis
بعضی از نوزادان ، دچار ورم ملتحمه در ناحیه چشم می شوند . عامل این ورم می تواند باکتری یا ویروس باشد .
برای درمان می توان از آنتی بیوتیک ، قطره ها و یا پمادهای مخصوص ، استفاده کرد . این بیماری بسیار مسری است و لذا تا تکمیل دوره درمان معمولاً توصیه می شود ، کودکان دیگر از نزدیک شدن به نوزاد پرهیز کنند .
کاندیدیازیس Candidiasis
این یک بیماری قارچی است که در کودکان نوزاد بیشتر به صورت برفک دهان بروز می کند . این قارچ گاهی در ناحیه دهان ، واژن ، کشاله ران و زیر بغل نوزاد را هم مبتلا می کند .
این بیماری نیز معمولاً در بدو تولد از مادر به نوزادان سرایت می کند . و با داروهای ضد قارچ قابل درمان است .
عفونت های مادرزادی Congenital
بیشتر بیماری های نوزادان از طریق مادر به آنها انتقال می یابند . بنابراین مادران به بهداشت خود باید خیلی اهمیت بدهند .
از عفونت های مادرزادی می توان به HIV ، ( rubella ) ، آبله مرغان ، سیفلیس ، هرپس ، توکسوپلاسموزیس ، سیتومگالو ویروس (CMV) اشاره کرد .
البته این طور نیست که همه نوزادان به این بیماری ها آلوده می شوند . و از سویی گاهی نوزادان از عوامل محیطی دیگر نیز به این بیماری ها آلوده می شوند .
احتمال ابتلای نوزادان در برخی از این بیماری ها ، با آلودگی مادر ارتباط زیادی دارد . به ویژه در مورد سرخجه و توکسوپلاسموزیس ، اگر مادر به این نوع بیماریها مبتلا شود ، به خصوص در ابتدای دوره حاملگی خطرات جدی برای جنین و یا نوزاد خواهد داشت .
بنابراین قویاً توصیه می گردد که مادران قبل از بارداری حتماً از نظر این نوع بیماری ها کنترل شوند و سلامت آنها تایید گردد.
بعضی از علائم آلودگی جنین به بیماری های مادرزادی ، علائم ظاهری هستند : مانند داشتن کله بزرگ یا کوچک ، جثه ریز ، مشکلات چشمی ، جوش های پوستی ، اعضای شکمی بزرگ شده ، تشنج ، صداهای اضافی قلب و غیره
پیامد های عفونت های نوزادی
با توجه به اینکه نوزاد به سرعت در حال رشد است و همه اعضای آن به سمت کامل شدن می روند ، هرگونه وقفه و یا کندی در این روند ، برای نوزاد می تواند عواقب بدی داشته باشد . بنابراین بیماری ها را باید خیلی جدی گرفت و در همان مراحل اولیه به تشخیص و درمان اقدام کرد .
راه های پیشیگیری از عفونت های نوزادان
در مرحله اول باید از سلامت مادر مطمئن بود . اگر مادر به یکی از این بیماری های عفونی مبتلا باشد ، حتماً باید پیشگیری لازم را در باره جنین به کار بست .
به طور کلی زنان می توانند با مراقبت از سلامتی خود ، در حقیقت از سلامت کودک خود نیز مراقبت کنند و از ابتدای وی به بسیاری از بیماری های عفونی پیشگیری نمایند .
مادران بهتر است که موارد زیر را رعایت کنند :
- از ایمن بودن خود نسبت به سرخی ، آبله مرغان ، قبل از بارداری اطمینان حاصل کنند .
- رعایت بهداشت شخصی و شستن مرتب دست ها و اجتناب از تماس با حیوانات خانگی و نیز غذاها و مواد آلوده
- رابطه جنسی ایمن و سالم داشته باشند و خود را در معرض بیماری های (STD ) مربوط به روابط جنسی ، قرار ندهند .
مادران بهتر است که به کمک نمونه برداری از خود ، نسبت به آلودگی به GBS در دوران بارداری هشیار و مراقب باشند .
دکتر مریم نظری- مجله پزشکی مادر
منبع : Kidhealth.com