مقدمه

محصولات آرایشی – بهداشتی بخاطر ارتباط با حساس ترین اعضای بدن (پوست و مو) باید به دقت انتخاب شوند. کیفیت در همه محصولات دغدغه اول همه مشتریان و مصرف کنندگان است و هرچه ارتباط یک محصول با سلامت فرد بیشتر می شود حساسیت روی کیفیت محصول بصورت تصاعدی افزایش می یابد لذا در این گروه محصولات، اهمیت کیفیت دو چندان است. در این مقاله به بررسی کیفیت محصولات آرایشی بهداشتی، روندهای جهانی، نکات مهم در انتخاب این محصولات پرداخته می شود.

ابعاد کیفیت

اهمیت برای بررسی کیفیت محصولات آرایشی – بهداشتی، دو بعد استراتژیک را باید در نظر گرفت:

1- بعد ترکیبات: این محصولات از چه مواد اولیه تشکیل شده است؟ گیاهی، شیمیایی و ... ؟

2- بعد اثر: اثر این محصولات (درمان یا افزایش زیبایی) چیست؟

اگر این دو بعد را در محورهای افقی و عمودی در نظر بگیریم، چهار گروه محصول قابل شناسایی است:

- گروه اول: محصولات مضر: محصولاتی که مواد اولیه آنها ناسالم است و طبعا اثر مضر خواهند داشت. این محصولات در واقع همان فرآورده های قاچاق، غیر استاندارد و زیر پله ای هستند که مصرف کنندگان باید بطور جدی از خرید و مصرف آنها پرهیز کنند. در دنیای آرایشی بهداشتی تنوع برند زیاد است و برندهای هستند که بطور قارچی رشد می کنند و باید توجه داشته باشید برخی از این قارچ ها سمی هستند و نباید مصرف شوند. توجه به نظر پزشکان بویژه در مصولات بهداشتی ضروری است.

- گروه دوم: محصولاتی هستند که مواد اولیه آنها سالم است اما اثر خاصی ندارند. در واقع این محصولات آسیبی به پوست و موی مصرف کننده نمی رسانند اما اثر مثبتی هم برای وی ندارند و در واقع هزینه ای که در خرید آن منحمل شده است به هدر رفته است. برای مثال آب هم برای پوست مضر نیست! حال اگر محصولی از آب و ترکیبات بدون اثر دیگر ساخته شود همین حالت را خواهد داشت. نمونه های این محصولات را می توانید مثلا در کرم هایی که با بسته بندی بزرگ و قیمت ارزان ارائه می شود مشاهده کنید. گاهی شما محصولاتی در بازار مشاهده می کنید که حجم بالا و قیمت پایین دارند، و خیلی مواقع کافی است تصور کنید در بسته بندی حجیم این کرم بجای کرم اگر مثلا ماست ریخته شود مشاهده خواهید کرد که قیمت آن از کرم بیشتر خواهد شد، لذا در این موارد کاملا مشخص است که این محصول از لحاظ کیفی بسیار نازل است.

- گروه سوم: محصولاتی که اثر درمانی خوبی دارند اما برخی از مواد اولیه آنها ممکن است اثر جانبی داشته باشند. مثلا برخی کرم های ضدلک دارای هیدروکینون می باشند. این کرم ها اگرچه اثر خوبی دارند اما گاهی اوقات باعث قرمزی زیاد پوست می شوند. در واقع اگرچه یک مشکل را حل می کنند اما مشکل دیگری را هم ایجاد می کنند. معمولا محصولاتی که از ترکیبات شیمیایی استفاده می کنند، در این گروه قرار می گیرند.

- گروه چهارم: محصولاتی هستند که هم از مواد اولیه سالم تهیه شده اند و هم اثر مناسب درمانی دارند. معمولا محصولاتی که از مواد اولیه گیاهی تشکیل شده است در این گروه قرار می گیرند. این محصولات، محصول ایده آل مصرف کننده هستند.

روندهای جهانی

بررسی روند جهانی در تولید محصولات آرایشی – بهداشتی نیز نشان می دهد که این صنعت به استفاده از مواد اولیه طبیعی و گیاهی (Natural/Green) گرایش دارد و در حال حاضر بخش مهمی از داروها و فرآورده های بهداشتی در جهان با منشاء گیاهی و طبیعی تهیه می شود و در سراسر جهان دانشکده ها و پژوهشکده هایی در زمینه مطالعات داروهای گیاهی تاسیس شده و فعال می باشند.

سایر نکات در انتخاب محصولات آرایشی – بهداشتی

- به میزان اثر توجه کنید. برای مثال برخی از ریز مولکول تشکیل شده اند که با توجه به اینکه پوست یک سد دفاعی محکم است، قابلیت نفوذپذیری بالاتری دارند، پس اثر بهتری خواهند داشت.

- مقدار ماده موثر نیز مهم است. برخی محصولات به یک عصاره مهم در ترکیبات خود اشاره می کنند اما واقعا این ماده مهم به چه میزان در این محصول به کار رفته است.

- مد در محصولات آرایشی – بهداشتی معنا ندارد و نباید با آمدن برندهای جدید، سریعا محصول مورد استفاده را تغییر دهید. همیشه در این زمینه با احتیاط کامل رفتار کنید.

- داشتن سیستم مشاوره پزشکی فعال از ویژگی های مثبت شرکت تولید کننده محصول است پس اگر در مورد محصول مشاوره پزشکی مناسبی دریافت نمی کنید یا اصلا شرکت چنین بخشی را ندارد در کیفیت آن شک کنید.

- تولید این محصولات نیازمند تحقیقات چندین ساله است، لذا در مورد محصولات و شرکت های تازه وارد کاملا با احتیاط عمل کنید.

- حتما برچسب روی محصولات را مطالعه کنید. آیا این محصول از عصاره گیاهی استفاده کرده است؟ یا از مواد شیمیایی ساخته شده است.

- توجه داشته باشید که فرآورده های گیاهی، گاهی حساسیت ایجاد می کنند این حساسیت به معنای اثر مضر نیست. یک فرد ممکن است مثلا به گوجه فرنگی هم حساسیت داشته باشد این معنای بد بودن گوجه فرنگی نیست.

- از محصولاتی که از واژه های اغراق آمیز استفاده می کنند پرهیز کنید مانند اغراق در مورد اس پی اف ضدآفتاب ها.

- به طریقه مصرف و زمان مصرف و سن مصرف محصولات دقت کافی داشته باشید.

- به تکنولوژی ساخت محصولات دقت کنید اخیرا تکنولوژی های جدید مانند نانوتکنولوژی و بیوتکنولوژی سبب تولید محصولات مفیدتر و موثرتر شده است.

نتیجه گیری

در یک جمع بندی می توان گفت، در کیفیت این گروه محصولات نوع مواد اولیه به کار رفته در ساخت (گیاهی یا شیمیایی) میزان اثر (مثبت، خنثی، منفی، اثر جانبی) اهمیت بالایی دارد. روند جهانی نیز، بسوی تهیه محصولات با منشاء گیاهی و طبیعی است و سرانجام اینکه در انتخاب این محصولات علاوه بر کیفیت باید به تکنولوژی ساخت، میزان اثر مواد اولیه، سابقه شرکت، میزان ماده موثر و ... توجه داشت.

دکتر محمدرضا شاهینی،مدرس دانشگاه – مجله پزشکی مادر