بیماری های ناحیه گردن

ستون فقرات از یک طرف نخاع شوکی را محافظت می کند و از طرف دیگر علاوه بر تحمل وزن سر و گردن و تنه به آنها اجازه حرکت می دهد.
ستون فقرات از روی هم قرار گرفتن 33 مهره بوجود امده است.

هفت مهره گردنی ، دوازده مهره پشتی ، پنج مهره کمری ، پنج مهره خاجی و چهار مهره دنبالچه ای. مهره های خاجی و دنبالچه ای غالباً به یکدیگر جوش خورده و استخوان واحدی را بوجود می آوردند.

هر واحد از ستون فقرات مهره نام دارد. هر یک از مهره ها با مهره بالا و پایین خود بوسیله مفاصل و رباطهایی متصل می گردند. گرچه پایداری ستون فقرات بوسیله این مفاصل و رباطها تأمین می گردد، ولی باید گفت عامل اصلی پایداری، کپسول مفاصل فاستی در عقب و عضلات جدار شکم در جلو می باشد.

دیسک بین مهره ای که بصورت کمک فنری ضربه های وارد برستون فقرات را خنثی می کند، بصورت صفحه ای ما بین دو جسم مهره قرار گرفته است. این عضو که بزرگترین عضو بدون عروق در بدن است از دو قسمت محیطی و مرکزی بوجود آمده است. خاصیت ارتجاعی دیسک بین مهره ای بستگی به کافی بودن مقدار آب موجود در هسته مرکزی و سالم بودن حلقه فیبری آن دارد.

فشار وارد به قسمت مرکزی دیسک به اطراف یعنی به قسمت محیطی آن منتقل می گردد. با توجه به شکل مارپیچی الیاف قسمت محیطی ، دیسک از قدرت تحمل نسبتاً زیادی برخوردار است.
مفاصل بین مهره ای در هر مهره 4 عدد می باشد که با مفاصل بالا و پایین خود متصل می گردند. از مفاصل حقیقی و کامل سینوویال است و از سطوح مفصلی که از غضروف پوشیده شده ، رباطهای مفصلی و پرده سینوویال بدن ممکن است دچار بیماریهای گوناگون نظیر بیماریهای التهابی، دژنراتیو و غیره گردد.

این مفاصل همراه با دیسک بین مهره ای با هماهنگی خاصی حرکات ستون فقرات را تأمین می کنند. هرگونه اشکال در حرکات این مفاصل بطور ثانوی موجب فشار بیشتر بر دیسک بین مهره ای می شود.
به همین ترتیب پیدایش هر نوع ضایعه در دیسک بین مهره ای بطور ثانوی باعث پیدایش تغییراتی در این مفاصل می گردد.

علاوه بر عناصر فوق، رباطهای طولی قدامی و خلفی، رباطهای فوق خاری و بین خاری هم به ثبات و پایداری ستون فقرات کمک می کند. نخاع شوکی در مقابل اولین مهره کمری خاتمه می یابد و مجرای نخاعی در پایین این قسمت بوسیله ریشه های اعصاب کمری و خاجی پر شده است که ریشه های دم اسبی نامیده می شود. پرده های مغزی که اطراف نخاع را می پوشاند تا اولین یا دومین مهره خاجی ادامه می یابد.
ریشه های اعصاب دم اسب به تدریج از مجاری بین مهره ای (
Intervertebral Foramen ) خارج می گردند.

قسمتهای مختلفی از ستون فقرات ممکن است باعث کمر درد شوند. تزریق قسمتهای مختلف ستون فقرات و پیدایش درد در انها مؤید این نظریه است. در گذشته دیسک بین مهره ای و تغییرات مرضی آن را مهمترین عامل پیدایش کمردرد می دانستند ولی امروزه ثابت شده است که گرچه تغییرات مرضی دیسک بین مهره ای باعث پیدایش کمردرد می گردد، این ضایعات مهمترین و شایع ترین آنها نبوده و عوامل دیگر بخصوص تغییرات دژنراتیو مفاصل مهره ای هم در پیدایش کمر درد مؤثرند.

عضلات اطراف ستون مهره ای در نگهداری آن در وضعیت قائم نقش مهمی دارند. این عضلات در هنگام ایستادن و نشستن فعال و در موقع خوابیدن غیرفعال می گردند. مهره های گردنی دارای حرکات چرخشی ، خم شدن به جلو و عقب و طرفین می باشند. در حالیکه مهره های پشتی بیشتر حرکات چرخشی و مهره های کمری نقش مهمی در خم و راست شدن کمر به جلو و عقب و طرفین دارند.

در هنگام تولد ، ستون مهره ای دارای انحنای یکنواختی است که به تدریج کودک قادر به نگه داشتن سر می شود تقعر ( لوردوز ) طبیعی گردن بوجود می آید و با نشستن طفل، تحدب ( کیفوز ) طبیعی ستون مهره های پشتی آشکار می شود و بالاخره با ایستادن ، تعقر ( لوردوز ) طبیعی کمر پیدا می شود.گردن,دیسک گردن,گردن درد,ساختار گردن,معاینه گردن,شکل گیری گردن

معاینه گردن
شکایت عمده بیماران مبتلا به ناراحتی های گردن عبارت از درد سفتی ، محدودیت حرکات گردن و بالاخره اختلال حسی و ضعف اندامهای فوقانی است.گردن,دیسک گردن,گردن درد,ساختار گردن,معاینه گردن,شکل گیری گردن.

معاینه
در مشاهده وضع ظاهری گردن از نیمرخ ، چگونگی تقعر گردن و از روبرو تقارن صورت(در تورتیکولی، صورت به یک طرف متمایل است) و آتروفی عضلات اندام فوقانی را (اگر وجود داشته باشند) باید یادداشت کرد.شکایت عمده بیماران مبتلا به ناراحتی های گردن عبارت از درد سفتی ، محدودیت حرکات گردن و بالاخره اختلال حسی و ضعف اندامهای فوقانی است.گردن,دیسک گردن,گردن درد,ساختار گردن,معاینه گردن,شکل گیری گردن.

در لمس گردن، نقاط حساس را باید مشخص کرد.شکایت عمده بیماران مبتلا به ناراحتی های گردن عبارت از درد سفتی ، محدودیت حرکات گردن و بالاخره اختلال حسی و ضعف اندامهای فوقانی است.گردن,دیسک گردن,گردن درد,ساختار گردن,معاینه گردن,شکل گیری گردن.

دامنه حرکات اکتیو و پاسیو گردن را باید به دقت یادداشت کرد. آیا این حرکات همراه با درد هستند؟ در هر فرد مبتلا به ناراحتی گردن معاینه اندامهای فوقانی و بخصوص معاینه کلی عصبی باید انجام شود.شکایت عمده بیماران مبتلا به ناراحتی های گردن عبارت از درد سفتی ، محدودیت حرکات گردن و بالاخره اختلال حسی و ضعف اندامهای فوقانی است.گردن,دیسک گردن,گردن درد,ساختار گردن,معاینه گردن,شکل گیری گردن.

رادیوگرافی روبرو، مایل راست و چپ و روبرو با دهان باز برای بررسی اولین و دومین مهره گردنی و زائده دندانی ( Process Odentoid ) ضروری است. برای بررسی پایداری ( Stability ) گردن ، رادیوگرافی در حالت خمیده به جلو و عقب لازم است.

تورتیکولی ( Torticolli )
تعریف : به مجموع انحراف (
Tilt ) و دفورمیتی چرخشی فقرات گردن می گویند. به دو نوع استخوانی و غیراستخوانی تقسیم می شود.

تورتیکولی استخوانی
در این نوع در حرکت مهره های اول و دوم گردن اشکال ایجاد می شود: و چون 50% چرخش گردن در این دو مهره صورت می گیرد، هرگونه اختلال حرکت در این دو مهره صورت می گیرد، هر گونه اختلال حرکت در این دو مهره ایجاد تورتیکولی می کند؛ در حالی که انحراف سر به تنهایی نشانه اختلال کل فقرات گردنی گردونی است.

تورتیکولی غیراستخوانی
تورتیکولی عضلانی مادرزادی (
Wry necky) شایع ترین علت تورتیکولی در شیرخواران و اطفال است.
علت اصلی بیماری مشخص نیست. اما جدیدترین علت مطرح شده ، سندرم کمپارتمان عضلات ناحیه گردن به علت فشار بر نسوج نرم ، هنگام تولد است. بافت شناسی نمونه های جراحی مؤید انسداد جریان خون وریدی عضله استرنوکلید و ماستوئید می باشد. در 75% موارد سمت راست گردن مبتلاست و در 20% موارد دیسپلازی هیپ نیز وجود دارد. بنابراین در هر فرد مبتلا به تورتیکولی ، بررسی مفاصل هیپ اهمیت دارد. شیوع بیشتر سمت راست و مشاهده بیماری در موارد سزارین ، نقش سندروم کمپارتمان را زیر سؤال می برد.

اما به هر حال ضربه و کمبود اکسیژن از عوامل اصلی محسوب می شوند.شکایت عمده بیماران مبتلا به ناراحتی های گردن عبارت از درد سفتی ، محدودیت حرکات گردن و بالاخره اختلال حسی و ضعف اندامهای فوقانی است.گردن,دیسک گردن,گردن درد,ساختار گردن,معاینه گردن,شکل گیری گردن.

شکایت عمده بیماران مبتلا به ناراحتی های گردن عبارت از درد سفتی ، محدودیت حرکات گردن و بالاخره اختلال حسی و ضعف اندامهای فوقانی است.گردن,دیسک گردن,گردن درد,ساختار گردن,معاینه گردن,شکل گیری گردن.

معاینه گردن
در مشاهده وضع ظاهری گردن از نیمرخ ، چگونگی تقعر گردن و از روبرو تقارن صورت ( در تورتیکولی ، صورت به یک طرف متمایل است ) و آتروفی عضلات اندام فوقانی را ( اگر وجود داشته باشند ) باید یادداشت کرد. در لمس گردن، نقاط حساس را باید مشخص کرد.

دامنه حرکات اکتیو و پاسیو گردن را باید به دقت یادداشت کرد. آیا این حرکات همراه با درد گردن هستند؟ در هر فرد مبتلا به ناراحتی گردن معاینه اندامهای فوقانی و بخصوص معاینه کلی عصبی باید انجام شود.

رادیوگرافی روبرو، مایل راست و چپ و روبرو با دهان باز برای بررسی اولین و دومین مهره گردن و زائده دندانی ( Process Odentoid ) ضروری است. برای بررسی پایداری ( Stability ) گردن ، رادیوگرافی در حالت خمیده به جلو و عقب لازم است.

تورتیکولی ( Torticolli )
تعریف : به مجموع انحراف (
Tilt ) و دفورمیتی چرخشی فقرات گردن می گویند. به دو نوع استخوانی و غیراستخوانی تقسیم می شود.

تورتیکولی استخوانی
در این نوع در حرکت مهره های اول و دوم گردن اشکال ایجاد می شود: و چون 50% چرخش گردن در این دو مهره صورت می گیرد ، هرگونه اختلال حرکت در این دو مهره صورت می گیرد، هر گونه اختلال حرکت در این دو مهره ایجاد تورتیکولی می کند؛ در حالی که انحراف سر به تنهایی نشانه اختلال کل فقرات گردنی گردونی است.

تورتیکولی غیراستخوانی
تورتیکولی عضلانی مادرزادی (
Wry necky ) شایع ترین علت تورتیکولی در شیرخواران و اطفال است.
علت اصلی بیماری مشخص نیست. اما جدیدترین علت مطرح شده ، سندرم کمپارتمان عضلات ناحیه گردن به علت فشار بر نسوج نرم ، هنگام تولد است. بافت شناسی نمونه های جراحی مؤید انسداد جریان خون وریدی عضله استرنوکلید و ماستوئید می باشد. در 75% موارد سمت راست گردن مبتلاست و در 20% موارد دیسپلازی هیپ نیز وجود دارد. بنابراین در هر فرد مبتلا به تورتیکولی ، بررسی مفاصل هیپ اهمیت دارد. شیوع بیشتر سمت راست و مشاهده بیماری در موارد سزارین ، نقش سندروم کمپارتمان را زیر سؤال می برد. اما به هر حال ضربه و کمبود اکسیژن از عوامل اصلی محسوب می شوند.

علایم بالینی
1- دفورمیتی : علت دفورمیتی ، سفتی (
Contracture ) عضله استرنوکلیدوماستوئید است. به طوری که انحراف سر به سمت ضایعه و چرخش چانه به سمت مقابل روی می دهد. غالباً در طی دو ماه اول تولد تشخیص داده می شود.

2- توده : اگر نوزاد در طی چهار هفته اول معاینه شود، می توان وجود یک توده یا تومور را ناحیه گردن تشخیص داد. از اختصاصات این تومور این است که در نسج نرم و زیرپوست و در شکم عضله استرونوکلیدوماستوئید قرار دارد و بدون تندرنس است. در طی چهار هفته اول به حداکثر اندازه خود می رسد و سپس به تدریج ، پسرفت پیدا می کند.

معاینه فیزیکی گردن
عضله کنتراکته به صورت یک طناب سفت لمس می شود. در سمت مبتلا گوش به شانه همان طرف نزدیک می گردد. صورت بیمار در موارد مزمن در سمت مبتلا تدخیر رشد دارد و عدم تقارن فک و صورت ایجاد می گردد.

تشخیص افتراقی
لازم است از سایر علل تورتیکولی، مانند تورتیوکلی ناشی از بیماریهای چشمی ، اسپاسم عضلانی ناشی از علل التهابی موضعی ، مثل غدد عفونی و تورتیکولی با منشأ روانی (هیستریک) افتراق داد.

دکتر قاسم اسحاقی – جراح دیسک و ستون فقرات