برای تعیین سطح هوشیاری 3 فاکتور پاسخ چشمی، پاسخ کلامی و پاسخ حرکتی مورد معاینه قرار میگیرد که در صورت نرمال بودن هر 3 فاکتور میزان GCS فرد 15 خواهد بود یعنی فرد کاملا هوشیار است که به طور معمول همه ما در ساعات بیداری در این سطح از هوشیاری قرار داریم.
در صورت کمتر بودن میزان GCS از 15 فرد دچار افت سطح هوشیاری است که این افت به 3 حالت طبقه بندی می شود:
1- Drowsiness( خواب آلودگی ) : بیمار خواب است و تنها با تحریک خارجی بیدار می شود اما این تحریک سبک است. مثلا بیمار با دستور بلند شو، بیدار می شود ولی بلافاصله می خوابد. پاسخ کلامی در بیمار نرمال است.
2- Stupor( گیجی و منگی ): بیمار خواب است و برای بیداری نیاز به تحریک دردناک دارد. ( نه سبک) پاسخ کلامی هم بصورت نا کامل دیده می شود.
3- کوما : بیمار خواب است و با هیچ نوع تحریکی بیدار نمی شود. پاسخ کلامی هم وجود ندارد یعنی بیمار کومایی تکلمی ندارد و آخ وناله هم نمی کند. عمیق ترین میزان افت سطح هوشیاری در کوما وجود دارد.
کوما رخ نمی دهد مگر این که یکی از 2 شرط زیر برقرار باشد:
• ضایعه مغزی هر دو طرف راست و چپ قشر مغز را به طور همزمان درگیر کرده باشد.
• یا ضایعه در سطح ساقه مغز باشد.
اما در کوما امکان برگشت پذیری ضایعات وبهبودی وجود دارد.
Brain death( مرگ مغزی ) : برای تشخیص مرگ مغزی وجود هر 3 شرط زیر ضروری است :
1- ضایعه غیر قابل بازگشت قشر مغز +
2- ضایعه غیر قابل بازگشت ساقه مغز +
3- ضایعه واضح مغز
در واقع مرگ مغزی به معنای توقف برگشت ناپذیر تمام عملکرد های مغزی است.
استانداردهای تشخیصی مرگ مغزی شامل موارد زیر است :
• توقف عملکرد مغز : بیمار به تحریکات محیطی پاسخی نمی دهد. رفلکس های ساقه مغز نظیر رفلکس مردمک به نور وجود ندارد. فعالیت تنفسی وجود ندارد یعنی برای تنفس بیمار نیاز به دستگاه ونتیلاتور ( تهویه ) دارد. اما سیستم قلبی همچنان کار میکند.
• عدم برگشت پذیری اختلال عملکرد مغز : در مرگ مغزی برخلاف کوما، دیگر امکان برگشت پذیری ضایعه مغزی و بهبود بیمار وجود ندارد.
• ادامه اختلال عملکرد مغز : که با وجود نوار مغزی (EEG) ایزو الکتریک ( صاف) براساس معیارهای امریکا به مدت 6 ساعت یا وجود نوار مغزی صاف بدون معیار امریکا به مدت 12 ساعت تایید می شود.
• عدم وجود جریان خون مغز : در صورتی که در آنژیوگرافی فقدان جریان خون مغز تایید شود، مطرح کننده مرگ مغزی خواهد بود.
بنابراین با توجه به توضیحات فوق، تفاوت اصلی کوما با مرگ مغزی در برگشت ناپذیری ضایعات مغزی بدنبال مرگ مغزی است اما در جریان مرگ مغزی علی رغم از کار افتادن مغز ،سیستم قلبی همچنان فعال است و در نتیجه خونرسانی به بافتها هنوز انجام می گیرد.به همین علت است که بیمار دچار مرگ مغزی علی رغم اینکه خود دیگر نمی تواند هرگز به زندگی بازگردد اما می تواند با اهدای اعضای خود با بازگشت بسیاری از بیماران نیازمند، به زندگی طبیعی کمک کند.
دکتر مهدیه گلستانی - مجله پزشکی مادر
منبع: آکسفورد