تنبلی چشم یا آمبليوپی

 

آمبليوپي يا تنبلي چشم يك مشكل چشمي است كه حدود 2 تا 3 درصد افراد جامعه گرفتار آن هستند و اگر به موقع درمان نشود باعث اثرات جدي بر زندگي آن‌ها مي‌شود. در اين بيماري، معمولاً در يك چشم كه به آن چشم تنبل يا آمبليوپ مي‌گويند، ديد مركزي به خوبي تكامل نمي‌يابد.

آمبليوپي معمولاً در دوران شيرخوارگي شروع مي‌شود. در اين زمان ارتباط چشم و مغز به خوبي تكامل نيافته و يك چشم تنبل شده و چشم ديگر غالب مي‌شود. گاهي آمبليوپي به حدي شديد است كه منجر به نابينايي چشم مي‌شود.

استرابيسم معمولاً با آمبليوپي همراه است.

در صورت عدم درمان آمبليوپي، كاهش ديد تا آخر عمر باقي خواهد ماند. اگر چه چشم آمبليوپ ظاهراً طبيعي است و توانايي ديدن را دارد ولي مغز اين چشم را خاموش مي‌بيند و تنها چشم بهتر را براي ديدن انتخاب مي‌كند.

علائم و نشانه‌ها

آمبليوپي، عموماً قبل از سن 6 سالگي ايجاد مي‌شود. علائم معمولاً توسط پزشك يا والدين يا به هنگام معاينه در مدرسه كشف مي‌گردد. اگر طفل، چشم خود را جمع كند و يا در نور، يك چشم خود را ببندد ممكن است دچار آمبليوپي باشد. علائم ديگر شامل ديد كم، خستگي و احساس فشار چشم‌ها و سردرد مي‌باشد.

چه چيزي باعث آمبليوپي مي‌شود؟

آمبليوپي ممكن است در اثر عيوب انكساري (نزديك‌بيني، دوربيني و آستيگماتيسم) اصلاح نشده (به ويژه اگر اختلاف قابل توجه بين شماره دو چشم وجود داشته باشد)، استرابيسم (انحراف چشم‌ها)، كدورت قرنيه يا عدسي به طور مادرزادي و يا ناشي از ضربه ايجاد شود. بسيار مهم است كه درمان آمبليوپي قبل از اين كه مغز عادت كند كه به كلي ديد چشم آمبليوپ را ناديده بگيرد، شروع شود.

درمان آمبليوپي

درمان شامل اصلاح كامل عيب انكساري، بستن چشم سالم و يا استفاده از قطره آتروپين و گاهي جراحي استرابيسم، كدورت‌هاي قرنيه و يا عدسي است.

اگر آمبليوپي به دليل عيب انكساري اصلاح نشده باشد بايد ابتدا قبل از هر چيز اين عيوب با عينك و يا لنز تماسي اصلاح شود ممكن است به طور همزمان با آن بستن چشم نيز لازم باشد.

بستن و يا چكاندن قطره آتروپين در چشم سالم كمك به افزايش ديد چشم آمبليوپ كرده و مغز را مجبور به دريافت اطلاعات از چشم آمبليوپ مي‌كند. اين كار باعث مي‌شود هر دو چشم بتوانند به صورت يك تيم عمل كنند.

بسياري اوقات درمان به شكل بستن چشم سالم است تا چشم آمبليوپ با فعاليت بيش‌تر، ديد بهتري پيدا كند. خيلي اوقات كودكان از بستن چشم سرباز زده و مقاومت مي‌كنند. در اين صورت مي‌توان با خوش شكل كردن پوشش و يا اتصال آن به دسته عينك، كودك را به استفاده از آن ترغيب كرد. بستن چشم معمولاً چند ساعت در روز است و براي هفته‌ها يا ماه‌ها ادامه مي‌يابد.

در بعضي موارد به جاي بستن چشم مي‌توان از چكاندن قطره آتروپين در چشم سالم سود برد. هر روز يك قطره آتروپين در چشم سالم چكانده مي‌شود كه معمولاً والدين قادر به انجام آن خواهند بود. آتروپين باعث تاري موقت ديد نزديك چشم سالم شده و كودك را مجبور به استفاده بيشتر از چشم آمبليوپ كرده و باعث قوي‌تر شدن آن مي‌شود. مزيت اين روش در آن است كه نياز به همكاري كودك براي بستن چشم ندارد.

اخيراً در يك مطالعه مشخص شده كه اثر آتروپين بسيار خوب و قابل مقايسه با بستن چشم است و برخي افراد كه نسبت به اثر اين روش مشكوك بودند امروزه گاهي آن را قبل از بستن چشم تجويز مي‌كنند.

البته بايد بدانيم كه گاهي ممكن است مصرف آتروپين همراه با عوارضي مثل حساسيت به نور (زيرا باعث اتساع مردمك مي‌شود)، برافروختگي صورت، طپش قلب و اختلال موقتي تطابق شود و از اين جهات بايد مراقب بود.

گاهي در كودكاني كه استرابيسم، كاتاراكت (آب مرواريد) و يا كدورت قرنيه دارند علاوه بر بستن چشم و استفاده از قطره آتروپين جراحي نيز انجام مي‌شود.

تا چه سني درمان آمبليوپي موثر است؟

در گذشته تصور بر اين بود كه درمان آمبليوپي تنها تا سنين 7 تا 9 سالگي موثر است. اخيراً در يك مطالعه بزرگ مشخص شده كه درمان آمبليوپي مي‌تواند تا سن 17 الي 19 سالگي نيز موثر باشد و بهتر است تا اين سنين درمان مورد امتحان و آزمايش قرار گيرد.

آمبليوپي خودبه‌خود بهبود نمي‌يابد و در صورت عدم درمان به موقع، باعث كاهش ديد دائم و از بين رفتن ديد عمق مي‌شود. اگر در آينده مشكلي براي چشم سالم فرد پيش بيايد وي وابسته به چشم آمبليوپ خواهد شد بنابراين آمبليوپي بايد هرچه سريع‌تر تحت درمان قرار گيرد و هر چه درمان سريع‌تر برقرار گردد نتيجه كار و ديد نهايي بهتر خواهد بود.

منبع : کتاب بیماریهای شایع چشم ، دکتر محمد پاکروان