کلسترول نوعی چربی است که نقش مهمی در بدن انسان دارد. از جمله مهمترین اعمال آن در بدن به شرح زیر است:

- ساخت هورمونهایی مانند استروژن، پروژسترون، تستوسترون

- ساخت دیوار سلولها

- در ساخت نمکهای صفراوی (کمک به هضم غذا)

کلسترول موجود در بدن از دو منبع تامین می شود:

1- از طریق مصرف بعضی از غذاها که حاوی چربی هستند مانند گوشت، فرآورده های لبنی، تخم مرغ و چربیهای حیوانی در منابع گیاهی حاوی کلسترول نمی باشند.

2- کبد انسان نیز بخشی از کلسترول خون را می سازد.

دو نوع کلسترول خون شامل:

1- HDL یا کلسترول خوب

2- LDL یا کلسترول بد

البته LDL ذاتا بد نیست و مقدار معینی از هرنوع کلسترول باید جهت تامین نیاز سلولهای بدن در خون وجود داشته باشد. زمانی LDL برای بدن مشکل ساز است که مقدار آن در خون از حد مطلوب فراتر رود که در این صورت سبب ایجاد سختی عروق (آترواسکلروز) شده و احتمال افزایش فشارخون و بروز سکته قلبی را افزایش می دهد.

باید توجه داشت که مصرف چربی زیاد به ویژه در افرادی که زمینه ژنتیکی مساعد دارند، سبب افزایش کلسترول بد خون و عوارض فوق می شود.

عواملی که باعث بالارفتن کلسترول خون می شود

افزایش سن، رژیمهای غذایی حاوی مقادیر بالای چربی اشباع و کلسترول،عوامل ژنتیکی، هورمونهای جنسی، برخی داروها، وزن بالا،استرس و فشارهای عصبی، دیابت،سندروم نفروتیک، هیپوتیروئیدیسم، بیماری انسدادی کبد، بی تحرکی، استعمال دخانیات، تعادل چربیهای خون را برهم زده و مقدار کلسترول خوب خون را کاهش می دهد. در حالیکه ترک سیگار به افزایش کلسترول خوب خون و کاهش خطر حمله قلبی یا سکته مغزی کمک می کند.

عواملی که باعث بالارفتن چربی(تری گلیسیرید)خون می شوند:

رژیم غذایی حاوی مقادیر بالای چربی،استروژنها، الکل،چاقی، دیابت کنترل نشده، کم کاری تیروئید درمان نشده، بیماریهای کلیوی مزمن و بیماریهای کبدی.

روش درمان افزایش چربیهای خون:

- کاهش وزن برای بیماران دارای اضافه وزن

- استفاده از یک رژیم غذایی کم چرب – کم کلسترول

- افزایش فعالیت بدنی

- ترک سیگار

- کنترل دیابت در صورت ابتلا

- اجتناب از مصرف الکل

توصیه های تغذیه ای:

- مصرف چربیهای اشباع مانند کره،خامه، مارگارین، روغن حیوانی را به حداقل برسانید و بیشتر از روغنهای گیاهی مانند روغن زیتون،ذرت یا آفتابگردان استفاده نمایید.

- گوشت قرمز،جگر، قلوه، کله پاچه، مغز، زبان، غذاهای آماده مانند سوسیس، کالباس، سس مایونز حاوی مقادیر بالای کلسترول هستند. سعی کنید بیشتر از گوشت مرغ و ماهی استفاده نمایید.

- از مواد غذایی کم چرب استفاده نمایید. مثل: ماست یا شیر کم چرب، پنیر کم چرب.

- در غذاهای روزانه چربی قابل رویت را قبل از پخت تا حد امکان جدا نمایید. به طور مثال: پوست مرغ، چربی گوشت، روغن روی خورشت.

- در مصرف زرده تخم مرغ زیاده روی نکنید.

- مصرف قندهای ساده مثل قند،شکر، مربا، نوشابه، شیرینی، شکلات، پیراشکی، بیسکوئیت به طور غیرمستقیم می تواند باعث افزایش چربی خون شود.

- مصرف شیرینی‌های خامه ای، چیپس، پفک،سس سفید را بسیار محدود کنید.

- مصرف غذاهای سرخ کرده را کاهش دهید و ترجیحا غذاهای خود را آب پز، بخارپز،کباب شده یا تنوری تهیه کنید. در صورت لزوم از روغن مایع مخصوص سرخ کردنی به جای روغنهای جامد و مایع استفاده کنید.

- مصرف موادغذایی حاوی میزان بالای فیبر مانند جوی دوسر، جوانه گندم، سبوس، بلغور، ذرت، میوه ها و سبزیها از جذب چربی و کلسترول اضافه در روده جلوگیری کرده و بهتر است در رژیم غذایی اضافه شود.

- مصرف سیر، پیاز، سیب با پوست، کدوی خام یا آب پز و شوید در کاهش چربی خون موثر است.

- از چربی به عنوان طعم دهنده استفاده ننمایید و از اضافه کردن مواد حاوی چربی به غذا خودداری کنید.

- مصرف ماهی به علت داشتن امگا3 (چربی مفید)سبب کاهش ابتلا به بیماری قلبی می شود. سعی کنید هفته ای 2 بار ماهی مصرف کنید و در صورتیکه طعم ماهی را دوست ندارید با افزودن سبزیهای معطر و آبلیمو آن را با ذائقه خود تطبیق دهید.

- در بیمارانی که سطوح چربی خون آنها به خصوص تری گلیسیرید بالاست، قدم اول درمان کاهش وزن بیمار تا حد استاندارد و به دنبال آن کاهش مصرف تمام روغنها می باشد.

- مصرف تمام مواد آنتی اکسیدان در تمامی افراد به خصوص بیماران مبتلا به افزایش کلسترول خون می تواند مانع رسوب کلسترول در جدار عروق شود. از آنتی اکسیدانها می توان به ویتامینهای CوE و بتاکاروتن اشاره کرد که در این مواد غذایی وجود دارند:

انواع کلم – کدوسبز- کدوحلوایی- سیب زمینی- هویج- پیاز- سیب- تمشک – هلو- انگور- زردآلو- جوانه گندم

در خاتمه اشاره بر این نکته ضروریست که چنانچه شما به دلیل ژنتیکی دچار افزایش کلسترول و تری‌گلیسیرید شده اید، عدم مصرف مواد حاوی چربی اشباع و کلسترول و مصرف سایر مواد توصیه شده نمی تواند جایگزین مصرف دارو شوند.

کلسترول موجود در برخی موادغذایی

 

 جدول مقادیر کلسترول و تری گلیسیرید خون

گروه ترجمه مجله پزشکی مادر، سینا حدادپور
منبع: aolhelath.org