آیا والدین شما از هم جدا شده اند؟ بدانید که شما تنها نیستید؛این روزها متاسفانه این امر شوم رواج یافته ، و تعداد زیادی از ازدواج ها به طلاق منجر می شود.اما کنار آمدن با جدایی سخت و دردناک است.این موضوع گروهی از خویشاوندان را مانند پدر ، مادر ، عمه ، خاله ، عمو ، دایی ، پدر بزرگ ها و مادربزرگها را در گیر می سازد.

چرا والدین طلاق می گیرند؟

دو دلیل اصلی وجود دارد:

1- آنها نمی توانند به همراهی با یکدیگر ادامه دهند.

2- آنها فکر می کنند به یک دیگر هیچ گونه  احساس و دلبستگی ندارند.

اگر والدین شما از هم جدا شده اند ، بدانید که آنها پس از جنگ و جدال زیاد  و با سختی این کار را انجام داده اند.با آنکه معمولا بیشتر زوج ها ، گهگاه با هم جروبحث می کنند،اما جروبحث مستمر و نزاع دائمی برای کودکان بسیار آزار دهنده است.

اگر والدین شما هیچ احساسی نسبت به هم ندارند،بدانید که چیزی جز اجبار آنها را کنار هم نگه نمی دارد.هر زوجی لحظات تلخ و شیرین دارد، اماگاهی شرایطی هم است که نمی توانند دیگر تحمل کنند.و این امر برای آنها هم بسیار سخت است.

آیا والدینم بخاطر من جدا شده اند؟

معمولا عامل جدایی والدین، هیچگاه بچه ها نیستند.بلکه این امر به مشکلات بین آنها بر می گردد.

آیا من می توانم والدینم را به سر زندگی مشترکشان بر گردانم؟

این معمولا فکر خوبی نیست.تلاش برای آشتی دادن آنها ممکن است شما را به میان دعواهای آنها بکشاند و باعث صدمه دیدن شما گردد.سعی کنید خود را از دعواهای آن دو دور نگه داشته و از هر گونه جانبداری خودداری کنیدو بگذارید آنها به مشکل خودشان رسیدگی کنند.

معنی قیمومیت و سرپرستی (حضانت) جیست؟

اگر شما زیر 18 سال سن دارید،از نظر قانونی صغیر به حساب می آیید و لازم است که یکی از والدین ، قانونا مسئولیت شما را بر عهده گیرد. این یعنی حضانت.در این حالت شما با کسی که حضانت شما را دارد ، زندگی خواهید کرد.

چه کسی حضانت مرا بر عهده خواهد داشت؟

براساس قوانین جمهوری اسلامی، حضانت فرزندان با پدر است. مگر آنکه پسر زیر دو سال و دختر زیر 7 سال باشد.البته پاسخ دقیق تراین پرسش ها به شرح زیر است:

 حضانت یعنی نگاهداری و مراقبت جسمی ، روحی ، مادی و معنوی اطفال و تعلیم و تربیت آنها كه به موجب ماده 1168 قانون مدنی ایران هم حق و هم تكلیف والدین است . یعنی این كه والدین حق دارند حضانت و سرپرستی كودك خود را به عهده گیرند و قانون جز در موارد استثنایی نمی تواند آنها را از این حق محروم كند و از سوی دیگر آنها مكلف هستند تا زمانی كه زنده هستند و توانایی دارند ، نگهداری و تربیت فرزند خویش را به عهده گیرند . در حضانت آنچه از همه مهمتر است مصلحت كودك است و به این ترتیب قانون ابتدا مصالح او را در نظر می گیرد و سپس حق پدر و مادر برای نگهداری كودكشان را . در این صورت حتی اگر مصلحت طفل ایجاب كند كه پیش هیچكدام از پدر و مادرش نباشد ، دادگاه رأی می دهد كه كودك به شخص ثالثی سپرده شود .

حضانت با كیست ؟

اگر چه قانون مدنی مصوب 1314 ماده 1169 بیان می كرد حضانت فرزند پسر تا 2 سالگی و دختر تا 7 سالگی به مادر سپرده شده و پس از انقضای این مدت حضانت با پدر است ؛ اما با اصلاحیه مصوب سال 82 كه به تصویب مجمع تشخیص مصلحت رسید ، برای حضانت و نگهداری طفل كه پدر و مادر او از یكدیگر جدا شده اند ، مادر تا 7 سالگی ( پسر یا دختر فرقی ندارد ) اولویت دارد و پس از آن با پدر است البته این تبصره هم به اصلاحیه افزوده شده است كه پس از 7 سالگی هم در صورتی كه میان پدر و مادر درباره حضانت اختلاف باشد ، حضانت طفل با رعایت مصلحت كودك و به تشخیص دادگاه است .

مسافرت تا اطلاع ثانوی با اطلاع پدر است

طلاق ، تنها رابطه زن و شوهری را از میان می برد ؛ اما رابطه پدر و فرزندی یا مادر و فرزندی را از بین نمی برد . این ارتباطی دایمی و ابدی است و بنابراین هیچ كس نمی تواند پدر یا مادر را از ملاقات با فرزندش منع كند . به این جهت است كه طبق قانون نمی توان بدون اجازه طرف مقابل ، فرزند را از كشور خارج كرد و حتی از شهری به شهر دیگر برد ، مگر این كه مصلحت طفل ایجاب كند و دادگاه اجازه بدهد . البته برای سفرهای زیارتی ، هرچند پدر ناراضی باشد ، دادگاه اجازه خواهد داد . طبق قانون ، محل نگهداری طفل آخرین محل اقامت پیش از طلاق است .

طبق تبصره 1 ماده 14 قانون حمایت خانواده 1353 ، « پدر یا مادر یا كسانی كه حضانت طفل به آنها واگذار شده ، نمی توانند طفل را به شهرستانی غیر از محل اقامت مقرر بین طرفین یا غیر از محل اقامت قبل از وقوع طلاق یا به خارج از كشور بدون رضایت والدین بفرستند ؛ مگر در صورت ضرورت با كسب اجازه از دادگاه » .

تكلیفی برای پدر و مادر

به موجب ماده 1172 قانون مدنی ، پدر و مادر در مدتی كه حضانت طفل به عهده آنهاست ، حق ندارند از نگاهداری او امتناع كنند، اما در صورت امتناع ، قاضی دادگاه به تقاضای قیم یا آشنایان طفل و حتی اشخاص دیگر با تقاضای دادستان والدین طفل را مجبور به نگاهداری او می كند ؛ اما در صورتی كه اجبار آنها به این كار ممكن یا مؤثر نباشد ، حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد ، به خرج مادر تأمین كند .

زمان ملاقات

طبق ماده 1174 قانون مدنی ، « هر یك از ابوین كه طفل تحت حضانت او نیست ، حق ملاقات طفل خود را دارد . تعیین زمان و مكان ملاقات و سیر جزئیات مربوط به آن در صورت اختلاف بین ابوین با محكمه است » .

بنا به این ماده ، هركدام از والدین این حق را دارند كه در فواصل معین با كودك خود ملاقات كنند و حتی فاسد بودن مادر یا پدر هم باعث نمی شود از ملاقات وی با فرزندش جلوگیری شود . در صورتی كه میان پدر و مادر درباره مدت ملاقات و نحوه آن توافق شده باشد ، طبق همان توافق عمل می شود . اما در هر صورت توافق نشدن ، دادگاه در حكم خود مدت ملاقات و نحوه آن را برای كسی كه حق حضانت ندارد ، معین می كند . معمولاً دادگاه ها یك روز یا دو روز از آخر هفته را به این امر اختصاص می دهند و گفته می شود ملاقات بیش از این با شخصی كه حضانت را به عهده ندارد ، موجب اختلال در حضانت و دوگانگی در تربیت كودك می شود . اما سلب كلی حق ملاقات از پدر یا مادری كه حضانت به عهده او نیست برخلاف صراحت ماده قانون مدنی است و دادگاه نمی تواند حكم به آن بدهد . با این حال اگر ملاقات با پدر یا مادری كه حضانت به عهده او نیست واقعاً برای مصالح كودك مضر باشد ، دادگاه می تواند مواعد ملاقات را طولانی تر كند و مثلاً به جای هفته ای یك بار ، ماهی یك بار یا هر شش ماه یك بار تعیین كند یا ملاقات با حضور اشخاص ثالث باشد .

البته زمانی كه ملاقات خوف جانی برای فرزند داشته باشد و پدر یا مادر حالت خطرناك روانی داشته باشند ، برای جلوگیری از صدمه به فرزند ، می توان با حكم دادگاه مانع از دیدار یكی از والدین كه دچار چنین مشكلی هستند ، شد .

اگر برای ملاقات مخالفت شد

در صورتی كه پدر یا مادری كه دارای حق حضانت است ، از ملاقات طرف دیگر (كه طبق دستور دادگاه دارای حق ملاقات است ) ممانعت كرد ، برای اجرای دستور دادگاه به نیروی انتظامی سپرده می شود و عنداللزوم می توان از ضمانت اجرایی ماده 632 قانون مجازات اسلامی اسلامی استفاده كرد كه به موجب آن ، « اگر كسی از دادن طفلی كه به او سپرده شده است ، در موقع مطالبه اشخاصی كه قانوناً حق مطالبه دارند ، امتناع كند ، به مجازات از 3 تا 6 ماه حبس یا به جزای نقدی از یك میلیون ریال و 500 هزار تا 3 میلیون ریال محكوم خواهد شد » .

حضانت تا كی ؟

از نظر قانون مدنی ایران زمان بلوغ برای دختر 9 سال و برای پسر 15 سال تمام قمری است . با رسیدن طفل به سن بلوغ ، او از حضانت خارج می شود و خودشان می توانند انتخاب كنند به این ترتیب ، دختران پس از 9 سالگی و پسران پس از 15 سالگی می توانند خودشان زندگی با هر كدام از والدین را انتخاب كنند . اما پس از رسیدن به سن بلوغ ، حتی اگر فرزندان نزد مادرشان باشند و نتوانند استقلال مالی داشته باشند ، پدر موظف به پرداخت نفقه آنها است .

نفقه كودك به عهده چه كسی است ؟

طبق ماده 1190 قانون مدنی ، نفقه اولاد به عهده پدر است و چه این پدر حضانت را به عهده داشته باشد یا این كه حضانت بر عهده مادر یا شخص دیگری باشد ، پرداخت نفقه فرزند كه به طور عمده شامل مسكن ، لباس ، خوراك و نیازهای درمانی است به عهده پدر است كه در صورت خودداری از پرداخت ( با وجود داشتن استطاعت مالی ) طبق ماده 642 قانون مجازات اسلامی جرم بوده و در صورت شكایت ذی نفع دادگاه او را به حبس از 3 ماه و یك روز تا 5 ماه محكوم می كند . طبق همین ماده ( 1199 ) در صورت فوت پدر یا عدم توانایی او در پرداخت مخارج زندگی فرزندش ، این تكلیف به عهده پدر بزرگ و جد یا دیگر اجداد پدری است . در صورت نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم توانایی آنها به پرداخت مخارج زندگی فرزند ، تكلیف پرداخت نفقه به عهده مادر قرار می گیرد . هرگاه مادر هم فوت یا قادر به پرداخت مخارج مذكور برای فرزندش نباشد . این تكلیف به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری فرزند قرار می گیرد .

پرداخت نفقه فرزند فقط تا رسیدن به سن رشد نیست ، بلكه پس از آن هم طبق ماده 1197 قانون مدنی ، اگر فرزند منبع مالی نداشت و نتوانست معیشت خود را فراهم كند ، پدر و نیز دیگر اشخاص یاد شده ( در صورت داشتن توانایی مالی ) ملزم به تأمین مخارج فرزند كبیر هستند .

آیا فرزند حق انتخاب زندگی در کناریکی از والدین را دارد؟

از نظر قانون مدنی زمان بلوغ برای دختر ۹ سال و برای پسر ۱۵ سال تمام قمری است. با رسیدن طفل به سن بلوغ، او از حضانت خارج می شود و حق انتخاب دارد، البته پس از رسیدن به سن بلوغ، اگر فرزند نزد مادر خود باشد، اما استقلال مالی نداشته باشد، پدر موظف به پرداخت نفقه اوست.

چنانچه پدر و مادر براساس توافقی كه برای طرفین لازم الاجراست برای حضانت فرزند تا زمان معینی توافق كنند، مادامی كه مادر ازدواج نكرده، این توافق برای طرفین لازم الاجراست و تا زمانی كه فرزند از دادگاه تأییدیه رشد می گیرد، باقی می ماند.

طبق ماده ۱۱۹۰ قانون مدنی، نفقه اولاد حتی اگر حضانت برعهده مادر یا شخص دیگری باشد، به عهده پدر است. برهمین اساس، پدر وظیفه پرداخت نفقه دختر را تا زمانی كه ازدواج نكرده و نفقه پسر را تا ۱۸ سالگی و تا زمانی كه تحصیل می كند برعهده دارد كه در صورت خودداری از پرداخت نفقه با وجود استطاعت مالی به حبس از سه تا پنج ماه محكوم می شود.

در صورت فوت پدر و یا نداشتن توانایی مالی او در پرداخت مخارج زندگی، این تكلیف به عهده پدر بزرگ یا دیگر اجداد پدری و سپس به عهده مادر و اجداد مادری است.

اگر قبل از پایان مدت حضانت كودك، مادر با فرد دیگری ازدواج كند، حق حضانت فرزند از او سلب شده و به پدر واگذار می شود، ولی در صورتی كه پدر در هر زمانی ازدواج كند، حق حضانت از او سلب نمی شود.

کنارآمدن با طلاق: غلبه بر احساسات منفی

احساس غمگینی، عصبانیت، افسردگی و یا اضطراب کودکان از عواقب شایع جدایی والدین است.معمولا این ناراحتی ها در اوایل شدیدتر اند. اما با گذشت زمان، کم کم کاهش می یابند ؛ گرچه هر از چندی چون آتش زیر خاکستر ، زبانه می کشند و جان کودکان را آزار می دهند.

سعی کنید با گفتگو و درد دل با دوستان صمیمی خود کمی از بار این مشکل را سبک کنید، بویژه اگر دوست شما هم دچار این مشکل باشد، همدیگر را بهتر درک می کنید.

گاهی به ملاقات یک مشاور بروید تا از کمک های او بهره مند شوید.در گروه های حامی حاضر شوید و مشکلات خود را با هم به اشتراک بگذارید و با هم به هم کمک کنید.

ترجمه و تالیف: مهندس ابراهیمی