چطور می توانید کودک خود را تربیت نمایید که در اجتماع و در خانه رفتار مناسبی داشته باشد .همه والدین دوست دارند فرزندی مودب و بانشاط داشته باشند تا با رفتاری که در جامعه دارند بتوانند جایگاه خود را پیدا کنند.هیچ کس دوست ندارد متهم به بد تربیت کردن کودک خود شود.
اما گاهی بدست آمدن این اهدف به دلیل رفتار فرزندان بسیار دور به نظر می رسد.در مورد رفتار مناسب ، روشهای موثر تربیتی، و اینکه چه موقع بخاطر الگوهای خطرناک رفتاری باید کمک بگیرید حتما بیشترمطالعه نمایید.
تربیت یک مرحله از آموزش است که به فرزندان خود می آموزید چه رفتاری درست و مورد قبول است وچه رفتاری اینطور نیست. به عبارت دیگر ، تربیت ،پیروی کردن از قانون را به کودک می آموزد و شامل دو شیوه تشویق و تنبیه می شود. هنوز والدین گاهی از تعلیم کودکان خود ناامید می شوند.
رفتار مناسب یا چه موانعی روبروست؟
وقتی والدین سعی دارند رفتار خوب به فرزندشان بیاموزند به چندین مانع بر می خورند . شما چندین مانع را تجربه کرده اید؟
1- بچه هایی که بی اعتنا هستند و به حرف شما گوش نمی دهند؟
2- بچه هایی که عمدا از دستورات شما سرپیچی می کنند؟
پذیرش مقاومت ها و مخالفت ها در تربیت
وظیفه شما به عنوان پدر و مادر در مورد فرزندتان اینست که آنان را مودب ، با اعتماد به نفس و خوددار تربیت کنید. خویشاوندان ، اولیای مدرسه و امور مذهبی و دیگران ، نقشی در تربیت کودک دارند، اما مسئولیت اصلی بر دوش والدین است.
وقتی فرزندتان از دستورات شما سرپیچی می کند با او چه رفتاری می کنید؟ به رفتاری که والدین خودتان با شما داشتند ، رجوع می کنید؟
انجمن سلامت امریکا رفتار اولیا را در سه نوع زیر دسته بندی می کند:
1- والدین توانمندی که توقعاتشان را شفاف و واضح بیان می کنند و از کودک خود چیزهایی را که می خواهند مشخص است به نتایج دلخواه خود هم می رسند . با این حال نسبت به کودک خود مهربانی و شفقت هم نشان می دهند و مرز همه اینها جدا و روشن است. وقتی آنها رفتاری سرکش ومتمردانه دارند، برای حل مشکل ، این والدین رفتاری انعطاف پذیر دارند که این نوع موثر ترین نوع رفتار می باشد.
2- والدین توانمندی که توقعاتشان را شفاف و واضح بیان می کنند و از کودک خود چیزهایی را که می خواهند مشخص است ، اما در عمل سخت گیری زیاد دارند و از چاشنی محبت و انعطاف پذیری کمتر استفاده می کنند. در نتیجه رابطه آنها با کودک چندان خوب نیست و تاثیر کمتری روی او دارند.
3- والدینی که سخت گیرو قاطع نیستند ، خواسته های خود را شفاف بیان نمی کنند ، مهربانی افراطی نسبت به کودک دارند ، و این کار باعث سواستفاده کودک می شود. وآنها خوب تربیت نمی شوند. این روش تاثیرخوبی بر رفتار کودک نمی گذارد.
انتخاب روش تربیت
روش تربیتی شما بستگی به نوع رفتار ،خلق وخوی فرزند شما دارد. روشهای زیر توسط انجمن ملی روانپزشکی کودکان و بزرگسالان و سلامت ذهنی در امریکا توصیه شده است:
پاداش دادن برای رفتار خوب
تایید و تصدیق رفتار خوب کودک بهترین راه تشویق او برای ادامه آن کار است. به عبارت دیگر،وقتی طبق خواسته شما رفتار می کند ،او را تشویق نمایید.
1- پیامد و نتیجه طبیعی
وقتی فرزندتان رفتار نامناسبی مرتکب می شود نتیجه رفتار خود را می بیند. نیاز به نصیحت کردن او نیست . برای مثال : بچه ای که عمدا عروسک خود را می شکند ، دیگر برای مدتی طولانی عروسکی برای بازی کردن نخواهد داشت. و این خود تنبیه برای کودک محسوب می شود. به شرطی که شما فورا یکی دیگر برایش نخرید. لازم نیست به او نتیجه کار اشتباهش را توضیح دهید ؛ بگذارید انجام دهد و نتیجه آن را خود ببیند ، البته حتما حواس تان باشد کاری که او می کند، خطرناک نباشد.
2- پیامد و نتیجه منطقی
این روش شبیه روش قبلی است ، با این تفاوت که شما نتیجه رفتار غیر قابل قبول او را برایش شرح می دهید و نتیجه آن مستقیما به رفتار او مربوط می شود. برای مثال: به او بگویید اگرعروسکش را بر ندارد ،یک هفته از آن محروم می شود.
3- گرفتن یک چیز مورد علاقه از کودک و محروم کردن او
بعضی وقتها از رفتار بد کودکان نتایج منطقی و طبیعی بدست نمی آید ، یا اینکه شما وقت کافی برای فکر کردن به این موضوع را ندارید.نتیجه رفتار کودک ممکن منجر به آن شود که شما یک سری امتیازات را از آنان سلب نمایید، برای مثال: وقتی بچه ای تکالیف مدرسه اش را به موقع تمام نمی کند، اجازه ندهید که هنگام عصر او تلویزیون تماشا کند. این روش بهترین تاثیر را در تربیت کودک دارد، اگر امتیازات ویژگی های زیر را داشته باشد:
1- با چندین کار و نیاز کودک مربوط باشد،
2- برای کودک بسیار با ارزش باشد،
3- بعد از رفتار ناپسند کودک ؛ این کاربا قاطعیت و فورا انجام شود . (بخصوص برای بچه های جوان)
4- مهلت دادن
اگر دقیقا بدانید فرزندتان مرتکب چه اشتباهی شده یا نیاز دارید که بدانید او مجددا این کار را انجام خواهد داد یا خیر، در این مواقع مهلت دادن تاثیر خوبی دارد. گاهی وقتی کار بدی مرتکب می شود ، او را در محیطی کسل کننده و ساکت اما بی خطر مانند اتاق خواب و حمام قرار دهید.کودک اگر به اندازه ای که منظور شما را از این کار درک کند بزرگ شده ، اعمال این روش بهترین سیستم تربیتی می باشد. معمولا سن بچه 2 سال یا بیشتر باید باشد. متناسب با سن او 1 دقیقه می توان به این زمان اضافه نمود. و این روش برای بچه هایی که دور شدن از والدین را محرومیت واقعی می دانند ، روش خوب و موثری است .
5- تنبیه بدنی چه تاثیری دارد؟
تنبیه بدنی توسط این انجمن در امریکا توصیه نشده است؟ چرا ؟
زیرا روشهای تربیتی غیر جسمانی تاثیر بهتر و نتایج منفی کمتری در بر دارد. بنابه توصیه این انجمن تنبیه بدنی منجر به مشکلات زیر می شود:
1- باعث بدتر شدن کودک میشود،
2- بچه ها را خشن تر کرده و باعث آسیب رسیدن به او می شود،
3- ممکن است کودک شما فکر کند تنبیه کردن کسی را که دوست دارید کار خوبی است.
6- نکاتی برای حفظ روش تربیت مداوم
روشهای تربیتی خود را متناسب با خلق و خوی فرزندتان اجرا نمایید . کلید تاثیر پذیری تعلیم و تربیت،شناخت داشتن در مورد فرزندتان بخصوص خلق وخوی او است و این شناخت به آنها کمک می کند تا به استعداد وعلایق خود دست یابند.اما شخصیت واقعی او را از او نگیرید(برای مثال:بچه های پر سرو صدا را به بچه هایی آرام تغییر ندهید)
روش تربیتی نباید غیر منتظره و باشد و آنی تغییر کند .به خصوص وقتی می خواهید روش جدیدی را اعمال کنید ،اگر سن او به حدی است که بتواند بفهمد، برای او روش خود را توضیح دهید و به او بگویید که چرا این روش را اعمال نمودید.
7- مودب بودن فرزند شما
اگر به فرزندتان احترام بگذارید حتی زمانی که اورا مجازات می کنید ،او نیز به شما ، سایر اعضای خانواده و مردمی که در زندگی او هستند ، احترام خواهد گذاشت. اگر رفتار تندی با او داشتید از او عذرخواهی کنید و با او رفتاری کنید که خود دوست دارید با شما چنان رفتار کنند.
8- ثابت قدم باشید
اگر در کارتان پشت کار نداشته باشید و برای بدست آوردن نتیجه پا فشاری نکنید، شکست خواهید خورد.(برای مثال: اگربه فرزندتان به مدت یک هفته بدون محدودیت اجازه بازی با عروسکهایش را داده اید ، وقتی رفتار بدی دارد عروسک را از او نگیرید ) و وقتی در مقابل عموم کار بدی مرتکب می شود روش خود را ادامعه دهید. برای مثال وقتی فرزندتان هنگام خرید چیزی می خواهد و عروسک خود را با خشونت پرتاب می کند اگر به خواسته او توجه کنید او بداخلاقی خود را ادامه می دهد.سعی کنید روش تربیتی خود را همیشه اجرا نمایید . اگر هردو والدین بطور هماهنگ این مسئولیت را به عهده بگیرند ، نتیجه مطلوبی بدست می آورند.
وقتی کودک کار خود را انجام داد از او نخواهید که حتما عذرخواهی کند و یا او را سرزنش نکنید، بلکه او را کمک کنید تا رفتار خود را تغییر دهد.
9- درک چیزی که برای پیشرفت کودکتان مناسب می باشد
قبل از تعلیم دادن، اطمینان حاصل کنید که او واقعا می فهمد چه چیزی یا چه کاری را از او می خواهید تا انجام دهد. بعضی وقتها خواسته والدین فراتر از توانایی های کودک است. مثل سایر تواناییهای زندگی ،رفتار هر کودک برای رشد نیاز به زمان دارد.
10- جستجوی چراهایی که در پس رفتار کودکان وجود دارد
اگر متوجه رفتاری نامناسب از فرزندتان شدید، قسمتی از راه حل، جستجوی چراها می باشد.
برای مثال: ممکن است فرزندتان در مورد چیزی ناراحت باشد،؛ مثلا بخاطر دور شدن از دوست خود ناراحت باشد. یا شاید در مدرسه روز بدی داشته است، یا به خاطر مشکلات خانواده اضطراب دارد. ممکن است گرسنه یا خسته باشد.اما سعی کنید دلیل بدرفتاری او را درک نمایید و این به شما کمک میکند و فرزندتان با کمک شما راه هایی پیدا می کند که کار خود را اصلاح کند.
11- به خودتان فرصت دهید
حتی اگر بهترین روشهای تربیتی و پرورشی را داشته باشید،بعضی روزها به نظر هیچ کدام اثر نمی گذارد یا ممکن است شما هم روز خوبی نداشتید .گسترش مهارت روش تربیتی مثبت مستلزم تمرین زیاد و زمان طولانی است . اگر احساس می کنید اشتباه کرده اید ، صادق باشید و از فرزندتان عذرخواهی کنید و به او بگویید که چگونه می خواهید واکنش خود را تغییر دهید.
12- دانستن چه وقت و کجا باید به فرزندان کمک کرد
بسیار پیش آمده که شما نمی دانید برای داشتنن رفتار مناسب با فرزندتان چه کار باید بکنید. ممکن است تمام روش ها را امتحان کرده باشید؛ اما هیچ کدام سودمند نبوده یا اینکه نمی دانید روش خود را چگونه تغییر دهید که بیشتر موثر باشد. هر وقت در مورد رفتار و تربیت کودکان سوال برایتان پیش آمد با دکتر مشورت نمایید. به علاوه اگر با هر کدام از مسائل نگران کننده زیر روبرو شدید از کارشناس روانشناسی کمک بگیرید:
1- بیشتر شدن بی اعتنایی فرزندان نسبت به والدین، معلم و بزرگترهای دیگر،
2- رفتار پرخاشگرانه و مخرب،
3- نشانه های افسردگی مثل حس افسردگی برای طولانی مدت، نداشتن دوست ، یا تهدید به خودکشی کردن،
4- اگر در صورتیکه فرزند و سایر اعضای خانواده برای مقابله با اضطراب و سایر مشکلات زندگی ،موا مخدر یا الکل استفاده می کنند.
گروه ترجمه مجله پزشکی مادر – شهلا آقایانی
منبع: webmd.com