يائسگي مردانه که در اصطلاح پزشکي به آن «هيپوگناديسم ديررس» مي‌گويند،به معناي کاهش تدريجي هورمون جنسي مردانه (تستوسترون) است که از ميانسالي شروع مي‌شود؛ درست هنگامي که مردان شروع به افزايش وزن مي‌کنند، توده عضلاني‌شان کاهش مي‌يابد، احساس افسردگي مي‌کنند، دچار مشکل‌هاي خواب مي‌شوند، احساس ضعف مي‌کنند و بارزتر از همه، دچار ناتواني جنسي مي‌شوند....
اينکه آيا اين تغييرات مستقيما با کاهش ميزان هورمون تستوسترون مربوط است يا نه، به‌طور جدي مورد بحث بوده است. برخي از پزشکان اعتقاد دارند کاهش هورمون تستوسترون بايد با درمان جايگزيني با تستوسترون جبران شود. به طور طبيعي، توليد تستوسترون در بدن مردان، پس از 30سالگي، سالانه يک درصد کاهش پيدا مي‌کند. اين روزها درمان با تستوسترون به طور فزاينده‌اي پرطرفدار شده اما در مورد آن بررسي چنداني صورت نگرفته و ممکن است عوارض جانبي وخيمي مانند افزايش خطر سرطان پروستات، حمله قلبي و سکته مغزي، به خصوص در مردان مسن‌تر، داشته باشد.
برخي از کارشناسان، درمان «يائسگي مردانه» را که به آن «آندروپوز» هم گفته مي‌شود، يک نوع مداخله غيرضروري در روند طبيعي افزايش سن مي‌دانند. در واقع، بسياري از مردان ميانسال به بالا که ميزان هورمون تستوسترون آنها هم طبيعي است، دچار کاهش ميل جنسي، افسردگي يا خستگي هستند که ناشي از شماري عوامل مربوط به سبک زندگي يا سلامت (مانند از دست دادن شغل، نارضايتي زناشويي يا چاقي و...) است كه اين عوامل به‌طور مستقيم به تستوسترون مربوط نيستند.
تحقيقي درباره يائسگي مردانه
اکنون در اولين بررسي در نوع خود، گروهي از پژوهشگران انگليسي، سعي کرده‌اند تعيين کنند آيا «آندروپوز» واقعا وجود دارد يا نه و اگر وجود دارد، علايم حقيقي آن کدامند. اين بررسي که نتايج آن در ژورنال پزشکي نيوانگلند منتشر شده، شامل 3هزار 219 مرد 40 تا 79 ساله بوده که در «بررسي سالمندي مردان اروپايي» در 8 مرکز اروپايي شرکت کرده بودند. پژوهشگران با استفاده از پرسش‌نامه‌اي ميزان سلامت جنسي، جسمي و رواني اين افراد را ارزيابي کرده‌اند. آنها همچنين سطح تستوسترون را در خون هر يک از اين مردان اندازه گرفته‌اند و در تجزيه و تحليل نهايي، تنها مجموعه‌اي از 3 علامت را به‌طور قابل‌توجهي با ميزان کم تستوسترون در خون مرتبط دانسته‌اند. اين بررسي به‌طور رسمي، يائسگي مردانه (هيپوگناديسم ديررس) را به‌عنوان وجود 3 مشکل جنسي (کاهش نعوظ صبحگاهي، کاهش ميل جنسي و اختلال در نعوظ) به همراه ميزان کلي تستوسترون کمتر از 11 نانومول در ليتر تعريف کرده بود. اين در حالي است که ميانگين ميزان تستوسترون کل در اين افراد حدود 17 نانومول در ليتر بود.
پژوهشگران 6 علامت ديگر را نيز شناسايي کردند که به نظر مي‌رسيد با کاهش ميزان تستوسترون شيوع آن افزايش مي‌يابد: 3 علامت جسمي (عدم توانايي براي شرکت در فعاليت‌هاي شديد جسمي مانند دويدن، بلند کردن اشياي سنگين يا شرکت در ورزش‌هاي سخت؛ عدم توانايي در پياده‌روي بيش از يک کيلومتر و ناتواني در خم شدن، زانو زدن يا دولا شدن) و 3 علامت رواني (کاهش انرژي، غمگيني و خستگي) اما اين علايم رابطه ضعيفي با تستوسترون داشتند و در مجموع پژوهشگران دريافتند که علايم منفرد آندروپوز به طور مکرر در مرداني که ميزان تستوسترون آنها طبيعي است هم يافت مي‌شود.
اين پژوهشگران مي‌گويند حتي با اين 9 علامت نيز تفاوت در ميزان ميانگين تستوسترون در مردان علامت‌دار و مردان بي‌علامت چندان زياد نبود و اين امر نشانگر آن است که همراهي ضعيفي ميان اين علايم و ميزان تستوسترون وجود دارد.
اين پژوهشگران تنها در 2 درصد مردان مورد آزمايش، علايمي را يافتند که مي‌شد براي آنها تشخيص «هيپوگناديسم ديررس» را مطرح کرد و احتمال اين تشخيص با بالا رفتن سن افزايش مي‌يافت؛ 1/0 درصد در 40 تا 49 سالگي، 6/0 درصد در 50 تا 59 سالگي، 2/3 درصد در 60 تا 69 سالگي، و 1/5 درصد در 70 تا 79 سالگي. اين يافته‌ها مي‌تواند بيانگر آن باشد که ميليون‌ها مردي که در حال حاضر درمان جايگزيني با تستوسترون براي علايم آندروپوز دريافت مي‌کنند، بدون آنکه ضرورت داشته باشد، درمان مي‌شوند.
به گفته اين پژوهشگران، ثبت ميزان کم تستوسترون در يک فرد سالمند علامت‌دار لزوما به اين معنا نيست که ميزان کم تستوسترون مهم‌ترين علت بروز اين علايم در اوست. به عبارت ديگر، ممکن است اشکال در زندگي جنسي فرد با برچسب پوستي تستوسترون حل نشود.
بهار خراساني
روزنامه سلامت