بعد از وضع حمل تمام خانم‌ها تمايل دارند كه به وزن قبل از حاملگي خود برگردند و نگران هستند كه اين مورد چه مدت طول خواهد کشید بلافاصله بعد از زايمان به دنبال تخليه محتويات رحم و خونريزي طبيعي حدود 5 تا 6 كيلوگرم، وزن كاهش مي‌‌يابد.
در طول 6 هفته اول بعد از زايمان 2 تا 3 كيلوگرم ديگر وزن كاهش پيدا مي‌‌كند كه اين كاهش وزن به علت از دست دادن مايع از طريق ادرار است. اكثر خانم‌ها در طي 6 ماه بعد از زايمان به وزن قبل از حاملگي خود مي‌‌رسند. از عواملي كه بر روند كاهش وزن بعد از زايمان تاثير دارند: حاملگي اول،‌ شيردهي، برگشت زود هنگام به كار خارج از خانه و … مي‌‌باشند.
در طي 6 هفته اول بعد از زايمان نبايد محدوديت انرژي داشته باشيد. زيرا بدن نيازمند است تا آنچه در زمان تولد نوزاد ازدست رفته است بازيابد و نياز كودك تامين شود. در انجام كارهاي منزل كمك كرده و احتمالا كار خود را شروع كنيد. تغذيه با شير مادر به طور معجزه‌آسا باعث كاهش وزن نمي‌‌شود ولي به كاهش وزن كمك مي‌‌كند.
خانمي كه زايمان كرده است در واقع مسئول تغذيه خود و نوزادش مي‌‌باشد، پس بايد رژيم غذايي خود را با دقت انتخاب كند. رژيم بعد از زايمان بايد با دقت دوران بارداري رعايت شود. خوردن همه مواد مانند حبوبات و دانه‌هاي مغذي، ميوه‌هاي تازه، سبزيجات و غذاهايي كه پروتئين و كلسيم و آهن را به فراواني فراهم مي‌‌كنند بايد مورد توجه قرارگيرد. متخصصان و كارشناسان در بحث‌هاي پرستاري مادران توصيه به اضافه كردن انرژي به ميزان 500 كالري در روز را دارند. به طور متوسط اكثر زنان شيرده روزانه 2700 كالري انرژي نياز دارند. خوردن كمتر از 1800 كالري در روز منجر به كاهش توليد شير و ضعف مي‌‌شود. در اين دوران، شيردهي و آزاد شدن اكسي توسين (هورمون آزاد شده از هيپوفيز) باعث مي‌‌شود كه مادر احساس تشنگي بيشتري بكند. به همين دليل مادر در اين دوران بيشتر از بقيه مواقع آب مي‌‌نوشد و اگر چه كه تاثير زيادي در تامين شير ندارد ولي دانشكده متخصصين زنان و مامايي آمريكا نوشيدن حداقل 8 تا 12 ليوان آب در روز را به مادران توصيه مي‌‌كند.
مواد غذايي كه مادر مي‌‌خورد و مي‌‌نوشد بر روي شيردهي تاثير مي‌‌گذارد. بنابراين نظارت بر غذاي مادر درواقع نظارت بر غذاي كودك است. بطوريكه اگر مادر غذاي نامناسب مصرف كند، نوزاد در واقع با رفتارش مادر را متوجه مي‌‌سازد. مانند گريه‌كردن، خواب كم، بي‌قراري و… همچنين مادر بايد در مورد مصرف غذاهاي آلرژي‌زا دقت كافي داشته باشد، زيرا نوزاد به يك سري از مواد غذايي كه مادر مي‌‌خورد حساس بوده و پاسخ آن را به صورت علايم پوستي نشان مي‌‌دهد. مصرف بعضي از غذاها توسط مادر باعث قولنج معمولي در نوزاد مي‌‌شود. از جمله كلم و شير گاو.
مادران در اين دوران بايد همانند دوران بارداري ميزان آهن دريافتي را كنترل كنند، هر چند كه در دوران بارداري تمام ويتامين‌ها و مواد لازم را به طور كامل دريافت كرده باشند. مادر در اين دوران به طور معمول قرص آهن را براي تامين آهن مورد نياز خود و نوزادش مصرف مي‌‌كند. بسياري از خانم‌ها ذخاير آهن خود را طي زايمان‌هاي مكرر به ميزان قابل توجهي از دست مي‌‌دهند. بنابراين مادران بايد در اين دوران از نظر ذخاير آهن كنترل شوند. البته اين نكته قابل توجه است كه اين مواد كمكي (مانند ويتامين‌ها) نبايد جايگزين يك رژيم غذايي خوب شوند.
مادران با رعايت رژيم غذايي متنوع و مناسب سلامت خود و نوزاد خود را تضمين مي‌‌كنند. با توجه به اين كه در اين دوران هر هفته در حدود نيم تا يك كيلوگرم وزن مادر كاهش مي‌‌يابد، رژيم غذايي كم‌چرب به همراه ورزش‌هاي مناسب در اين روند تاثير بسزايي دارند. ولي بايد توجه داشت كه كاهش سريع وزن مادر به عنوان يك خطر براي نوزاد است، زيرا اين عمل باعث مي‌‌شود سم معمولي كه در چربي‌هاي بدن ذخيره شده است را به جريان خون رها كند و ميزان مواد سمي يا آلوده‌كننده در شير بالا رود.
يكي از راه‌هايي كه باعث مي‌‌شود وزن مادر به طور منظم كاهش يابد و هيچ گونه خطري هم براي نوزاد ندارد، شيردهي مي‌باشد. مادراني كه نوزاد خود را شير مي‌دهند،  كالري بيشتر از مادراني كه شيردهي نمي‌‌كنند  مصرف مي‌‌كنند.
مادران محترم بايد توجه داشته باشند كه حداقل در 6 هفته اول بعد از زايمان حتي نبايد به فكر كاهش وزن باشند، زيرا محدود كردن آنچه شما در هفته‌هاي اول زايمان مي‌‌خوريد باعث كاهش توليد شير مي‌‌شود. مصرف مواد غذايي كه پر از فيبر هستند مانند ميوه‌ها و سبزي‌ها قسمت اصلي رژيم غذايي اين دوران محسوب مي‌‌شوند (حتي بيشتر از زمان بارداري). از مزاياي اين مواد غذايي فيبردار، تامين حركات دودي روده‌ها است كه براي درمان يبوست و هموروئيد (بواسير) مفيد مي‌‌باشد.
هرگز خيلي زود به فكر بارداري مجدد نباشيد. شما بايد ذخاير مواد مغذي بدن خود را تقويت كنيد تا آغاز پرفروغي براي جنين بعدي شما باشد. بارداري و شيردهي فشار زيادي بر بدن شما وارد مي‌‌سازد. بارداري‌هاي پي‌درپي بر ذخاير مواد مغذي شما نظير كلسيم و آهن و سطح انرژي، فشار اضافي وارد خواهد آورد به خصوص اگر شيرده نيز باشيد.
جهت كاهش وزن خود در بارداري اول محدوديت شديد كالري براي خود ايجاد نكنيد، رژيم فوق العاده كم كالري از تامين مواد مغذي مهم در دوره بارداري بخصوص مواد مغذي نظير كلسيم و آهن ناتوان هستند.
از استعمال دخانيات و داروهاي غير مجاز خودداري كنيد و راجع به داروهايي كه مصرف مي‌‌كنيد يا قصد مصرف آن را داريد با پزشك خود مشورت كنيد.

 

منبع : سایت پزشکان ایران

بهترين و كاملترين غذا براي شيرخواران زير 6 ماه مي‌باشد و در اين دوران شير مادر به تنهايي به علاوه قطره مولتي ويتامين (از 15 روزگي) كليه نيازهاي تغذيه‌اي شيرخوار را تامين مي‌كند.

غذاي كمكي براي شيرخوار بايد پس از 6 ماهگي شروع شود، زيرا بعد از6ماهگي نيازهاي غذايي شيرخوار به تنهايي با شير برآورده نمي‌شود و لازم است علاوه بر شير مادر، تغذيه كودك با غذاهاي نيمه جامد نيز شروع شود. تغذيه تكميلي علاوه بر تامين انرژي، دوران بسيار حساسي براي ايجاد عادات صحيح غذايي و استفاده از غذاي سفره خانواده است.

 شروع تغذيه تكميلي قبل از 6 ماهگي به دليل آماده نبودن دستگاه گوارش شيرخوار براي پذيرش غذاهاي ديگر غير از شير، اقدام نادرستي است. چون دستگاه گوارش كودك هنوز تكامل نيافته و با كوچكترين آلودگي به علت عدم رعايت بهداشت امكان ابتلا به عفونت‌ها از جمله اسهال افزايش مي‌يابد و باعث كاهش يا توقف رشد شيرخوار مي‌شود. از طرف ديگر شروع زودرس تغذيه تكميلي سبب كاهش مدت زمان مكيدن پستان مادر مي‌شود. بعلاوه ممكن است غذاي كمكي در مقايسه با شير مادر، انرژي و مواد مغذي كمتري به كودك برساند كه موجب اختلال رشد كودك و در نهايت سوءتغذيه او مي‌شود. همچنين زود شروع كردن تغذيه تكميلي احتمال بروز حساسيت به بعضي از مواد غذايي را در كودك افزايش مي‌دهد.
 
نتيجه‌ اين كه بهترين سن شروع غذاي كمكي بعد از پايان ماه ششم زندگي است. البته‌ اين به آن معني نيست كه بايد دفعات شيردهي را كم كرد، بلكه بايد مادر ترغيب شود هر زمان كه كودك تمايل دارد شير خود را به او بدهد و براساس سن كودك چند نوبت نيز غذاي كمكي بعد از شير مادر به او داده شود. اگر غذاي كمكي دير شروع شود كودك تمايل خود را به خوردن غذاهاي ديگر و امتحان كردن مزه و طعم‌هاي جديد از دست مي‌دهد. همچنين تكامل عمل جويدن به تعويق مي‌افتد و كودك غذاي ديگري جز شير مادر و يا مايعات را نمي‌خورد كه‌ اين خود منجر به كم غذايي، اختلال رشد و سوء تغذيه مي‌شود.

 
اصول كلي كه بايد در مورد تغذيه تكميلي رعايت شوند عبارتند از :

ـ مواد غذايي بايد از نظر مقدار و نوع به تدريج به غذاي شيرخوار اضافه شود.
ـ ابتدا از يك نوع غذاي ساده شروع و به تدريج مخلوطي از چند نوع غذا داده شود.
ـ از مقدار كم شروع و به تدريج بر مقدار آن افزوده شود.   
ـ بين اضافه كردن مواد غذايي مختلف حدود 7ـ5 روز فاصله لازم است. زيرا شيرخوار بايد به يك نوع غذا عادت كند و بعد غذاي جديد اضافه شود. اضافه كردن يك به يك مواد سبب مي‌شود اگر كودك ناسازگاري به يك ماده غذايي داشته باشد شناخته شود و بتوان آن را از غذا حذف كرد. همچنين دستگاه گوارش كودك فرصت پيدا كند تا به غذا عادت كند.
ـ ابتدا بايد غذا رقيق تهيه شود به طوري كه غلظت آن كمي‌بيشتر از شير مادر باشد. سپس به تدريج بر غلظت آن افزوده شود. سفت كردن تدريجي غذا سبب ياد گرفتن عمل جويدن مي‌شود.
ـ اگر در شروع غذاي تكميلي، شيرخوار به غذاي خاصي بي‌ميل بود، نبايد در خوردن آن پافشاري كرد و مي‌توان يك تا دو هفته آن غذا را حذف و سپس دوباره به او داد.

تغذيه شيرخوار
 
كودك در ابتدا در مرحله نوزادي از شير مادر تغذيه مي‌كند. با بزرگ‌تر شدن او مواد خوراكي ديگر نيز به فهرست غذايي او اضافه مي‌شود تا زماني كه او هم مانند ديگر افراد خانواده تغذيه كند. برخي مادران به راستي نمي‌دانند چه زمان مي‌توان كودك را با موادي غير از شير تغذيه كرد و حتي گاهي نوع مواد غذايي و مقدار مصرف آنها را بخوبي نمي‌شناسند. در اين مبحث سعي شده است در مورد پخت غذاهاي كمكي در سنين معين اطلاعاتي داده شود.
 
شروع غذاي كمكي از 6 ماه به بعد است كه با فرني آغاز مي‌شود و طرز تهيه آن را در طرز تهيه فرني  مي‌توانيد ببينيد. بعد از فرني، تغذيه كمكي كودك حريره بادام و پوره سيب زميني واست. كم كم تا يك سالگي، تنوع غذايي باعث رشد قوه چشايي كودك و كشف رنگها و مزه‌ها و بوهاي مختلف توسط او مي‌شود. با اين كار كودك قدرت انتخاب پيدا مي‌كند و اين مرحله از رشد، اهميت بسيار زيادي دارد.
 
تغذيه شيرخوار در ماه هفتم
 
دو هفته اول: تغذيه با حريره بادام . حريره بادام نيز مانند فرني از يك قاشق مرباخوري يك بار در روز شروع مي‌شود و تا روز ششم و هفتم به 12 قاشق مرباخوري در روز مي‌رسد. فراموش نشود كه در اين مدت به تدريج مقدار و دفعات تغذيه با حريره بادام افزايش مي‌يابد و تغذيه با فرني كم مي‌شود.
 
دو هفته آخر: ضمن ادامه تغذيه با شير مادر قبل از هر وعده غذاي كمكي، در اين دو هفته شيرخوار با غذاي جديدي آشنا شده و سوپ به رژيم غذايي او افزوده مي‌شود. به ‌اين ترتيب كه روز اول، صبح و عصر و شب هر بار از 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره بادام استفاده مي‌كند و ظهر علاوه بر فرني يا حريره بادام، يك قاشق مرباخوري به سوپ ظهر و شب اضافه اضافه ولي از فرني يا حريره بادام كم مي‌شود تا بر حسب اشتهاي كودك مقدار سوپ به 3 تا 6 قاشق مرباخوري در هر وعده برسد.
 
براي سهولت كار و رعايت تنوع در غذاي شيرخوار، مي‌توان يك روز در ميان از فرني و حريره بادام استفاده كرد.
 
براي تنوع بخشيدن به غذاي كودك بايد هر چند روز يك بار مواد تشكيل دهنده سوپ را تغيير داد. هر سه روز يكبار مي‌توان جو، بلغور، گندم و رشته فرنگي را كه قبلا پخته و نرم شده است به اندازه يك قاشق مرباخوري به سوپ اضافه كرد. بعد از اضافه كردن جو، گندم و … بهتر است به اندازه يك قاشق مرباخوري كره يا روغن مايع به سوپ اضافه نمود. افزودن كره يا روغن مايع به غذاي شيرخوار به ويژه شيرخواراني كه رشد كافي ندارند به رشد آنان كمك مي‌كند. از سبزي‌هاي نشاسته‌اي و يا ساير سبزي‌ها مي‌توان پوره  تهيه كرد و به جاي يك وعده فرني، صبح يا عصر از پوره استفاده نمود.

برنامه غذايي كودك در دو هفته آخر ماه هشتم زندگي
 
صبح: 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره + نصف زرده تخم مرغ
ساعت ده صبح: 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره و يا پوره
 
ظهر: 3 تا 6 قاشق مرباخوري سوپ + 2 تا 4 قاشق مرباخوري ماست
 
عصر: 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره و يا پوره
 
شب: 3 تا 6 قاشق مرباخوري سوپ + 2 تا 4 قاشق مرباخوري ماست

تغذيه شيرخواران در دو هفته اول ماه نهم
 
در اين زمان مي‌توان حبوبات را نيز به سوپ شيرخوار اضافه كرد. به طور معمول تغذيه حبوبات از عدس و ماش كه هضم آسان‌تري دارند شروع مي‌شود. در صورت امكان مي‌توان جوانه عدس يا ماش را به محتويات سوپ افزود. در مورد ساير حبوبات مثل لوبيا چيتي، لوبيا قرمز و … بهتر است قبلا آنها را خيسانده سپس پوستشان را جدا كرده و بعد از پختن به سوپ افزود. هر سه روز يكبار مي‌توان نوع حبوبات را تغيير داد. اگر از آرد حبوبات استفاده مي‌شود يك قاشق مرباخوري سرصاف كافي است. اضافه كردن كره يا روغن مايع به سوپ به اندازه يك قاشق مرباخوري براي شيرخواراني كه خوب وزن نمي‌گيرند توصيه مي‌شود.

دو هفته دوم ماه نهم
 
در اين دو هفته بايد ميوه را به صورت آب ميوه تازه در منزل تهيه كرد. همچنين بايد از ميوه‌هاي فصل باشد. در ابندا و در روز اول، تغذيه شيرخوار را با يك قاشق مرباخوري آب ميوه همراه با يك قاشق مرباخوري آب سالم و ساده شروع كرده و كم كم به 6 قاشق مرباخوري آب ميوه خالص در روز‌هاي بعد رسانيد. آب ميوه را مي‌توان روزانه بعد از فرني يا حريره در ساعت 10 صبح به شيرخوار داد.

برنامه غذايي شيرخوار در اواخر ماه نهم
 
صبح: 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره + نصف زرده تخم مرغ
ساعت ده صبح: 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره يا پوره + 6 قاشق مرباخوري آب ميوه فصل
 
ظهر: 3 تا 6 قاشق مرباخوري سوپ + 2 تا 4 قاشق مرباخوري ماست
 
عصر: 3 قاشق مرباخوري پوره يا فرني و يا حريره
 
شب: 3 تا 6 قاشق مرباخوري سوپ + 2 تا 4 قاشق مرباخوري ماست
 
توجه: تا يك سالگي استفاده از كيوي، انواع توت (توت سفيد، توت فرنگي و تمشك) خربزه، آلبالو و گيلاس به علت ايجاد حساسيت در شيرخوار توصيه نمي‌شود.
ماه يازدهم و دوازدهم
 
تنوع غذا در تهيه سوپ، كته، پوره و … رعايت مي‌شود. همچنين با توجه به اشتهاي كودك مي‌توان به مقدار غذاي هر وعده او اضافه كرد. توصيه مي‌شود كه هنوز هم از دادن غذاهاي سفره خانواده به علت داشتن نمك و چاشني اجتناب شود.

 توجه: از پايان شش ماهگي و همزمان با شروع غذاي كمكي تا پايان 12 ماهگي، غذاي اصلي شيرخوار هنوز شير مادر است. لذا تغذيه با شير مادر به طور مكرر و برحسب تقاضا و تمايل شيرخوار در تمام مدت شب و روز به ويژه قبل از هر وعده غذاي كمكي بايد مورد توجه قرار گيرد.
 
از دادن مواد غذايي زير تا يك سالگي بايد اجتناب كرد، چون گروهي ايجاد حساسيت مي‌كنند، برخي باعث خفگي شيرخوار شده و تعدادي نيز مشكلات ديگري به وجود مي‌آورند:

ـ مواد غذايي كه ممكن است در شيرخوار زير يك سال ايجاد حساسيت كنند مانند:
 
شير گاو (جوشاندن شير در تهيه فرني، مقدار ماده آلرژي موجود در شير را كم مي‌كند)، سفيده تخم‌مرغ، انواع توت، كيوي، آلبالو، گيلاس، خربزه و بادام زميني.
ـ مواد غذايي كه در دوره شيرخوارگي مجاز نيست و ممكن است باعث خفگي شيرخوار شود مانند:
 
دانه كشمش، دانه انگور، ذرت، تكه‌هاي سوسيس، آجيل، تكه‌هاي سفت و خام سبزي‌ها مثل هويچ و … و تكه‌هاي گوشت.
 
ـ مواد غذايي كه ممكن است مشكلات ديگري ايجاد كنند مانند قهوه يا چاي پررنگ كه سبب بي‌قراري كودك مي‌شود. عسل كه باعث احتمال مسموميت مي‌شود (بوتوليسم) ‌ولي استفاده از عسل پاستوريزه اشكالي ندارد. به طور كلي تا يك سالگي، عسل غيرپاستوريزه، ‌شير پاستوريزه، پنير، سفيده تخم مرغ، شكلات، ميگو، فلفل و ادويه‌جات، ترشي‌ها، نمك، نوشابه‌هاي گازدار، آب ميوه‌هاي صنعتي و از ميوه‌ها، خربزه، كيوي، انواع توت (توت سفيد، توت فرنگي، تمشك)، آلبالو، گيلاس و يا از حبوبات، لپه و نخود، همچنين از گروه سبزي‌ها، اسفناج و كلم توصيه نمي‌شوند

منبع : سایت پزشکان ایران

بدون شك يكي از بزرگترين آرزوهاي تمامي‌زنان، داشتن نوزادي سالم و تندرست است. به اين جهت تمامي‌مادران سعي بر آن دارند تا عوامل مؤثر بر بهبود روند بارداري و نتيجه آن را مورد بررسي قرار دهند و تا جاي ممكن از عوامل زيان‌آور دوري جويند. تغييرات زيادي در اثر بارداري در بدن مادر به وجود مي‌آيد و عوامل زيادي در تعيين روند صحيح بارداري و نتيجه بارداري موثر هستند. يكي از مهم‌ترين و اصلي‌ترين نكات، تغذيه مادر باردار مي‌باشد. زيرا رشد و نمو كامل جنين رابطه تنگاتنگي با تغذيه مادر داشته، تامين نيازهاي او با دريافت مواد مغذي مادر عجين شده، تنها راه برآوردن نيازهاي انرژي و ساختاري او به واسطه جفت است. به علاوه تغييرات فيزيولوژيك خاص اين دوران را نيز بايد مد نظر داشت چرا كه متابوليسم موادغذايي و حتي نياز به آنها در اين مدت تغيير مي يابد. بنابراين توجه به اين تغييرات وتنظيم يك برنامه غذايي متناسب با آن در اين دوران ضروري به نظر مي رسد.

بحث هاي زيادي رژيم هاي غذايي زنان باردار منجر به تناقض و ابهامات بسيار شده و رژيم هاي غذايي مختلفي نيز ارائه شده است. از آنجا كه به علت مسايل انساني نمي توان مطالعات فقر غذايي در زن باردار را به صورت تجربي بررسي كرد،طرح مطالعات معني دار تغذيه در بارداري انسان بسيار مشكل است و در مواردي كه به علت مسايل اجتماعي و اقتصادي كمبود موادغذايي بروز مي كند، اثرات آن غير قابل سنجش است.

تغييرات وزن در دوران بارداري بسيار متغيير بوده و در محدوده اي از كاهش وزن تا افزايش 23 كيلو گرمي و ياحتي بيشتر قرار گرفته است. در دو سوي اين محدوده، شيوع عوارض باليني افزايش مي يابد اما در بين اين حد، طبيعي محسوب مي شود. هيچ تغيير وزني در طول بارداري را نمي توان به عنوان الگوي طبيعي تعيين كرد و ديگران را نسبت به آن سنجيد زيرا اگر الگوهاي تغيير وزن بسيار متنوع هستند. به طور معمول زنان  باردار در طول حاملگي حدود 10 تا 12 كيلوگرم اضافه وزن دارند. افزايش وزن بدن در طول حاملگي به صورت يكنواخت نيست. در 3 ماهه اول افزايش وزن آهسته و حدود يك تا دو كيلوگرم در هفته مي‌باشد. البته هر گونه تغيير وزن ناگهاني بايد گزارش داده شود. سوالي كه براي  بسياري از خانم‌ها مطرح مي‌باشد اين است كه افزايش وزن دوران بارداري به چه صورت كاهش مي‌يابد؟


قسمت اعظم كاهش وزن مادر در زمان زايمان (حدود 5/5 كيلوگرم) و در دو هفته اول بعد از زايمان (حدود 4 كيلوگرم) است. 5/2 كيلوگرم باقي مانده از هفته دوم تا ماه 6 بعد از زايمان كاهش مي‌يابد. البته زناني كه قبلا زايمان داشته‌اند، ميزان بيشتري از افزايش وزن زمان حاملگي خود را حفظ خواهند كرد.


رشد جنين از اولين مراحل تكامل بستگي به مواد غذايي دارد كه از مادر كسب مي‌شود. غذاي مصرفي توسط مادر ابتدا به اشكال ذخيره‌اي درآمده و سپس به طور مدام و منظم نيازهاي انرژي، ترميم بافتي و رشد را برطرف مي‌كند. رژيم غذايي تنظيم شده يكي از مهمترين عواملي است كه سلامت آينده مادر و بچه را تضمين مي‌كند و با وزن كردن متوالي بايد مطمئن شد كه مادر اضافه وزن مطلوب را دارد يا نه.

هر خانم باردار احتياجات غذايي خود را بايد از همه گروه‌هاي مواد غذايي (لينك به گروههاي غذايي) فراهم كند.

 

در اينجا به طور خلاصه درباره هر گروه صحبت مي‌كنيم.


1 ـ نان:

خانم‌هاي باردار تقريبا بيشترين نياز خود را از اين گروه فراهم مي‌كنند. البته اين نكته قابل توجه است كه بين نياز و رفع احتياج تفاوت قايل شويم. هر خانم در طول حاملگي، روزانه به 300 كيلوكالري انرژي بيشتر نياز دارد. اگر انرژي به ميزان كافي نباشد، پروتئين بجاي آن كه جهت نقش حياتي خود در رشد و تكامل ذخيره شود، به عنوان منبع انرژي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. غذاهاي اين گروه داراي مقادير بالاي كربوهيدرات هستند كه منبع اوليه انرژي مي‌باشند.

حبوبات يك منبع خوب براي پروتئين هستند كه به عنوان سازنده بافت‌هاي بدن براي مادر و بچه مي‌باشد. در طي 6 ماهه آخر حدود يك كيلوگرم پروتئين توسط مادر ذخيره مي‌شود. البته قسمت عمده پروتئين از منابع حيواني مثل گوشت و مرغ مي‌باشد. بسياري ازحبوبات غني از آهن و ويتامينب  هستند. نياز به آهن در جريان حاملگي زياد مي‌شود و از آنجايي كه نياز به آهن درطي 4 ماهه اول بارداري كم است، دراين مدت تجويز آهن اضافي ضرورتي ندارد ولي بعد از اين بايد علاوه بر رعايت رژيم غذايي، قرص آهن نيز مصرف شود.


2 ـ سبزيجات:

سبزيجات مي‌توانند مقدار زيادي از ويتامين‌ها از جمله آ و ث و مواد معدني و فيبر را فراهم كنند. يكي از مشكلات خانم‌هاي باردار در دوران بارداري يبوست است كه با مصرف سبزي‌ها اين مشكل برطرف مي‌شود. نياز به ويتامين ث  در حاملگي 70 درصد بيشتر از زمان غيرحاملگي است كه يك رژيم معمولي خوب به راحتي اين مقدار را در اختيار مادر قرار مي‌دهد. كلم، حبوبات، سيب زميني، اسفناج، دانه‌هاي سبز و گوجه‌فرنگي غني از ويتامينث هستند و به جذب آهن موجود در غذاها كمك مي‌كنند. بدن ما ذخيره ويتامين  ث ندارد و با مصرف درست مواد غذايي احتياج به اين ويتامين براحتي فراهم مي‌شود. سبزيجات سبز تيره و زرد تيره مانند هويج يا زردك، سيب زميني، فلفل سبز و كلم بروكلي سرشار از ويتامين آهستند كه براي رشد و سلامت بدن مادر و جنين لازم است.


3 ـ ميوه‌ها:

ميوه‌هايي مثل پرتقال، گريپ فروت، نارنگي، ليمو و انگور منشا بسيار خوبي براي ويتامين ث هستند. هر خانم باردار مي‌تواند در روز چندين بار از اين گروه استفاده كرده و نياز خود را به ويتامين‌هايي مثل آ و ث  برآورده كند. بطورمثال آب ميوه يا ميوه تازه را با صبحانه يا بين غذا، ميوه تازه يا خشك يا سالاد ميوه را به همراه ناهار و كمپوت ميوه را براي دسر و شام مصرف كند.


4 ـ گوشت:

پروتئين كه يك ماده اصلي براي مادر و نوزادش مي‌باشد به طور مشخص در اين گروه وجود دارد. ويتاميني كه تنها در اين گروه وجود دارد ويتامين ب 12است. در مادراني كه گياهخوار هستند، ذخاير ويتامين ب 12 نوزادان آنها پايين است. اين گروه جزو گروه‌هاي اصلي غذايي براي مادران باردار به حساب مي‌آيد كه بايد در وعده‌هاي غذايي آنها گنجانده شود.


5 ـ شير و ماست:

محصولات لبني ميزان زيادي از احتياجات غذايي را برآورده مي‌كنند، بخصوص كلسيم و پروتئين كه در اين مواد مي‌باشد. در طول حاملگي حدود 30 گرم كلسيم در مادر تجمع مي‌يابد كه اكثر آن در اواخر حاملگي در جنين ذخيره مي‌شود.

كلسيم ماده اصلي در تشكيل استخوان و دندان است. اگر جذب كلسيم مادر كافي نباشد، جنين از كلسيم استخوان‌هاي مادر استفاده مي‌كند كه اين باعث مي‌شود مادر در آينده دچار استئوپروز يا پوكي استخوان (لينك به اين مطلب) شود.

هر خانم باردار بايد سعي كند در روز حداقل يك ليوان شير (لينك به شير) مصرف كند. اگر مادري از مزه شير راضي نيست، بايد آن را با اضافه كردن موادي مانند كاكائو و امثال آن براي خود قابل قبول سازد يا با اضافه كردن آن در سوپ يا پنير رنده شده يا سالاد و يا هر طريقي ديگر آن را مصرف كند. البته اين شامل آن دسته از افراد كه مشكل گوارش داشته قادر به تحمل شير نيستند نمي‌باشد كه در اين صورت به جاي آن مي‌توانند معادل آن يك فنجان ماست يا پنير استفاده كنند و يا از روش درمان اين مشكل (لينك به اين مطلب در مطلب مربوط به شير) بهره ببرند.

اگر چه بستني به علت شير موجود در آن كلسيم دارد، ولي براي تامين كلسيم لازم يك خانم باردار بايد يك فنجان و نيم از اين مواد مصرف شود. زيرا در بستني علاوه بر شير مقدار زيادي شكر و هوا هست كه اين باعث كاهش ميزان شير و كلسيم لازم مي‌شود. البته منابع غيرلبني كلسيم مانند ماهي ساردين و ماهي آزاد نيز مي‌باشند.

بايد توجه داشت كه چربي‌ها و روغن و شكر با احتياط مصرف شوند.

الگوی غذايی روزانه زنان باردار

 

نوع غذا

مقدار

پروتئين (گرم)

شير بدون چربي يا كم چربي ماست و پنير

3 تا 4 ليوان

33 تا 42

گوشت،ماكيان، ماهي و تخم مرغ

2 واحد (180-120 گرم)

28 تا 42

سبزي هاي داراي برگ سبز يا زرد تيره پخته يا خام سبزيهاي نشاسته اي شامل سيب زميني، نخود خشك و حبوبات

 3 تا 5 واحد، اغلب تمام انواع آن

6 تا 10

ميوه تازه يا كمپوت يا رنگ نارنجي تيره شامل زردآلو، هلو و طالبي

2 تا 4 واحد، اغلب تمام آنواع آن

1 تا 2

غلات كامل و نان هاي غني شده و سريال ها(غلات فراورده شده)

7 واحد يا بيشتر

بالاتر از 14

چربي ها و شيرني ها

در حد اعتدال

متفاوت

مجموع پروتئين

 

بالاتر از 73

 

منبع : سایت پزشکان ایران

دوره نوجواني دوره انتقال از كودكي به جواني است كه با جهش رشد جسمي‌و بلوغ توام است. بنابراين تغذيه اين دوران از نظر رشد اهميت زيادي دارد. از آنجايي كه يكي از مشكلات عمده تغذيه‌اي  در اين دوران وجود باورهاي غلط غذايي است، لذا اصلاح باورهاي غذايي آن‌ها از طريق رسانه‌هاي گروهي از اهميت بسزايي برخوردار است. براي دستيابي به جامعه‌اي سالم و خلاق و پويا بايد آموزش تغذيه‌اي در همه ابعاد آن صورت گيرد. در موارد فردي بايد از طريق مشاوره با متخصصان تغذيه، رژيم‌هاي غذايي اصلاح شوند و در موارد گروهي توصيه مي‌شود كه نوجوانان براي پيشگيري از سوءتغذيه از راهنماي غذايي ذيل كه تمامي گروه‌هاي غذايي را دارد، در برنامه غذايي روزانه خود استفاده نمايند

1 ـ گروه نان و غلات: روزانه 11ـ9 واحد

يك واحد نان برابر است با 1 برش نان بربري يا سنگك به اندازه يك كف دست

برابر است با 4 برش نان لواش به اندازه يك كف دست

يك واحد از برنج و ماكاروني پخته شده برابر است با نصف ليوان

2 ـ گروه شير و لبنيات: روزانه 3 واحد يا بيشتر .

يك واحد از شير و ماست برابر است با يك ليوان / يك واحد از پنير برابر است با  45ـ30 گرم /  يك واحد از كشك برابر است با يك چهارم ليوان /  يك واحد از دوغ برابر است با 2 ليوان

3 ـ گروه ميوه ها: روزانه 3 تا 4 واحد

1 واحد ميوه برابر است با  1 عدد ميوه متوسط /  برابر است با يك‌دوم تا سه‌چهارم ليوان آب ميوه  /  برابر است با يك‌چهارم ليوان ميوه خشك  

4 ـ گروه سبزي‌ها: روزانه 4 تا 5 واحد

يك واحد سبزي برابر است با  1 ليوان سبزي خام /  برابر است با نصف ليوان سبزي پخته / برابر است با يك عدد سيب‌زميني متوسط

5 ـ گروه گوشت و جانشين‌هاي آن: روزانه 2 تا 3 واحد  

يك واحد گوشت برابر است با  2 تا 3 تكه خورشتي (90ـ60 گرم) گوشت قرمز، ماكيان و ماهي پخته شده /  30 گرم گوشت برابر است با يك عدد تخم مرغ يا نصف ليوان حبوبات پخته يا 2 قاشق غذاخوري از مغزهاي پسته و فندق و گردو  و ... 

 

مشكلات ناشي از تغذيه ناسالم

 

1 ـ كم‌وزني و لاغري كه بيش‌تر ناشي از تصور غلط نوجوانان از تناسب اندام است و به دنبال آن بعضي اقدام به رژيم سخت و خودسرانه مي‌كنند كه سلامت آينده آنان را به خطر مي‌اندازد. بويژه در دختران كه دوران مهم بارداري و شيردهي را به دنبال دارند، اين مسئله ممكن است باعث قاعدگي نامنظم و يا عدم قاعدگي آنها شود. همچنين در توليد مثل و باروري آنها تداخل كند.

2 ـ اضافه وزن و چاقي كه اغلب در اثر كمي‌تحرك و فعاليت بدني، استفاده مداوم از تلويزيون و رايانه و نيز رژيم‌هاي غلط غذايي و مصرف زياد تنقلات، نوشابه‌ها و غيره است.

3 ـ كم‌خوني(لينك به كم‌خوني) ناشي از فقرآهن كه يكي از مشكلات شايع تغذيه‌اي به ويژه در دختران در اين سنين است كه بر رشد جسمي‌، ذهني و سيستم ايمني آنها اثر سوء ‌دارد. كم‌خوني در اين دوران در اثر افزايش نياز (به دليل رشد)، استفاده از رژيم‌هاي غذايي فقر غذايي، آلودگي‌هاي انگلي و آلودگي‌هاي محيطي (مانند ذرات ريز سرب معلق در هوا) به وجود مي‌آيد.

4 ـ بي‌اشتهايي عصبي يا پرخوري عصبي منجر به سوء تغذيه مي‌شود و نياز به اصلاح رفتار خواهد داشت. در كنار آن مشاوره تغذيه‌اي ضروري است.

 ـ آكنه (جوش صورت) كه مشكل 80% نوجوانان است بيشتر تحت تاثير عوامل هورموني، استرس، فازهاي قاعدگي و ژنتيك رخ مي‌دهد. استفاده از مواد غذايي مانند مغزها در بروز آن تاثير زيادي ندارند. مطالعات نشان داده است كه ارتباطي قوي بين دريافت غذا و بروز آكنه وجود ندارد. اما ارتباط آن با كمبود دريافت مواد مغذي مانند ويتامين ايو روي شناخته شده است.

 

توصيه‌هاي تغذيه‌اي

برنامه غذايي نوجوانان بايد شامل تركيبي از غذاهاي مختلف در گروه‌هاي اصلي غذايي باشد.

سه وعده اصلي غذايي با تاكيد بر مصرف صبحانه و دو ميان وعده توصيه مي‌شود. در ميان وعده‌ها به جاي استفاده از مواد غيرمغذي و بعضا كالري‌زا مثل نوشابه‌ها، چيپس، كيك‌ها از مواد غذايي مغذي مانند شير، نان، پنير، خشكبار، ميوه‌ها و مغزها استفاده شود.

جهت پيشگيري از كم وزني و لاغري از انجام هر گونه رژيم خودسرانه به شدت خودداري شود و تحت نظر متخصصين تغذيه اقدام شود. جهت پيشگيري از اضافه وزن و چاقي ضمن توصيه به فعاليت هاي روزانه استفاده از يك رژيم غذايي صحيح و متعادل تحت نظر متخصص تغذيه ضروري است.

براي جلوگيري از كم خوني ناشي از فقر آهن  مواد ذيل توصيه مي‌شود:

1 ـ استفاده از مواد غذايي صحيح و همچنين غني از آهن مثل انواع گوشت‌ها،‌ سبزي‌هاي سبز برگ و حبوبات.

2 ـ استفاده از مواد غذايي داراي ويتامين  ث انواع سبزي‌هاي تازه، فلفل سبز، گوجه‌فرنگي  كلم، ميوه‌هاي تازه بخصوص پرتقال ، ليمو و ساير مركبات همراه با غذا كه سبب مي‌شود آهن بيشتر جذب شود.

3 ـ عدم استفاده از چاي در فاصله 2 تا 3 ساعت قبل و بعد از غذا به ويژه غذاهاي آهن‌دار.

4 ـ درمان آلودگي‌هاي انگلي و محيطي.

5 ـ از مصرف نوشابه‌هاي شيرين و گازدار خودداري شود.

6 ـ مصرف غذاهاي آماده و صنعتي محدود شود و بيشتر از غذاهاي تازه استفاده گردد.


 منبع : سایت پزشکان ایران

با توجه به پيشرفت‌هاي علم پزشكي و بهداشتي متوسط عمر انسان افزايش يافته و در كشورهاي پيشرفته، اين ميزان افزايش بيش‌تر است. پيرشدن و سالخوردگي با كاهش تدريجي فعاليت‌هاي فيزيكي و افزايش بيماريهاي مزمن همراه مي‌شود و به نظر مي‌رسد كه بهبود تغذيه تا حد زيادي قادر است از اين مشكلات پيشگيري كند و يا آن‌ها را تخفيف دهد. به همين دليل يكي از مسائل مهم سالمندان، مسائل پزشكي و بهداشتي از جمله وضعيت تغذيه آنهاست. با افزايش سن، نياز آنها به انرژي كاهش يافته و تمايل به مصرف غذا كمتر مي‌شود. در اين حال اگر انتخاب غذا درست صورت نگيرد، ميزان دريافت مواد مغذي ضروري در آن‌ها پايين‌تر از حد مطلوب خواهد بود. در اين بحث به بررسي بعضي از مشكلات تغذيه‌اي سالمندان و نيز نيازهاي تغذيه آنها خواهيم پرداخت.


عوامل مؤثر در ايجاد مشكلات تغذيه‌اي سالمندان


1 ـ عوامل جسماني: مانند كاهش كل انرژي مورد نياز، بيماريهاي مزمن، بي‌اشتهايي، تغيير حس چشايي، خرابي دندان‌ها، بي‌تحركي، ناتواني جسمي‌، مشكلات گوارشي، تداخلات دارويي و يا تداخل غذا و داروها

2 ـ مشكلات روحي و رواني: افسردگي، تنهايي، از دست دادن همسر

3 ـ مشكلات اقتصادي: درآمد كم، كمبود امكانات براي تهيه و طبخ غذاي مناسب و زندگي در آسايشگاه


نيازهاي تغذيه‌اي سالمندان

ميزان انرژي مورد نياز :

با افزايش سن ميزان نياز به انرژي كاهش مي‌يابد كه مي‌تواند به دليل كاهش فعاليت جسمي‌، كاهش توده عضلاني و فعال بدن باشد. در صورت دريافت مازاد بر نياز انرژي مشكلات و عوارضي مانند چاقي، فشارخون، بيماري‌هاي قلبي‌ـ‌عروقي براي سالمند ايجاد مي‌شود. ميزان نياز به انرژي براي هر سالمند متفاوت بوده و براساس وزن، قد، شرايط فيزيكي و سلامتي وي محاسبه مي‌شود.


ميزان پروتئين مورد نياز سالمندان :

با افزايش سن علاوه بر كاهش توده عضلاني، ذخيره پروتئيني بدن نيز كاهش مي‌يابد و ميزان نياز به پروتئين با افزايش سن نه تنها كاهش نيافته بلكه ثابت مانده و يا افزايش مي‌يابد. بويژه در صورت ابتلا به بيماري‌ها و يا عفونت‌ها كه اين مسئله بسيار مهم مي‌باشد. توصيه مي‌شودچهل تا شصت درصد از انرژي دريافتي روزانه سالمندان از پروتئين‌ها به ويژه پروتئين‌هاي با كيفيت بالا تامين شود.


ميزان مايعات مورد نياز سالمندان:

توجه به دريافت كافي مايعات در سالمندان از مسائل مهم مي‌باشد. علايم كمبود آب در بسياري از سالمندان ممكن است به صورت خشكي لب‌ها، گودافتادن چشم‌ها، تب، يبوست، كاهش حجم ادرار و تهوع باشد كه اين مسئله در مورد سالمنداني كه در مناطق گرم زندگي مي‌كنند بيشتر شايع است. استفاده از داروهاي ادرارآور نيز از عوامل مؤثر در ايجاد كم‌آبي در سالمندان مي‌باشد. بنابراين توجه به مصرف كافي آب و مايعات در اين دوران اهميت ويژه‌اي دارد.


ويتامين‌ها و مواد معدني:
اغلب سالمندان علاقه زيادي به مصرف مكمل‌هاي ويتاميني دارند كه بايد به اين مسئله توجه شده و از مصرف بيش از حد نياز اين مكمل‌ها خودداري شود.

در مورد ويتامين‌هاي محلول در آب، معمولا كمبودي در سالمندان ديده نمي‌شود. مگر در سالمندان الكلي كه كمبود ويتامين ب 1  مي‌تواند وجود داشته باشد و يا سالمنداني كه دچار سوء‌تغذيه هستند. همچنين ممكن است بعضي از سالمندان به علت مشكلات دندان و يا مشكلات گوارشي از خوردن سبزيجات و ميوه‌جات پرهيز كنند درحاليكه اين منابع غذايي تامين كننده ويتامين ث هستند و يا مصرف زياد آنتي بيوتيك‌ها مي‌تواند در سالمندان كمبود  ويتامين كا  ايجاد كند.

كمبود ويتامين D ممكن است در سالمندان به ويژه آنهايي كه از نور آفتاب دور هستند بوجود آيد. در مورد مواد معدني بايد گفت با رعايت يك برنامه غذايي صحيح مي‌توان مواد معدني مورد نياز سالمندان را تا حد زيادي تامين كرد. فقط بايد به ميزان كلسيم دريافتي كه معمولا مقدار مصرف آن در سالمندان به ميزان توصيه شده نمي‌رسد توجه شود. عوامل متعددي در كمبود كلسيم در سالمندان نقش دارند. از جمله ميزان جذب روده‌اي كلسيم، كار كليه‌ها، متابوليسم استخوان‌ها، اثرات متقابل مواد مغذي بر يكديگر و بر داروها، كم‌تحركي و عدم مصرف كافي لبنيات به دليل عدم تحمل به لاكتوز در صورتي كه شير و لبنيات  به مقدار كافي مصرف نشود ممكن است نياز به مصرف مكمل كلسيم باشد كه البته تشخيص آن بايد توسط پزشك و متخصص تغذيه صورت گيرد. در مورد سديم هم بايد در سالمنداني كه مبتلا به فشارخون،‌ مشكلات قلبي، كليوي و ديابت هستند محدوديت‌هايي اعمال شود.

 

به طوركلي سالمندان عزيز بايد اصول كلي زير را مد نظر داشته باشند:

 

1 ـ مراجعه به موقع به پزشك و متخصص تغذيه جهت بررسي وضعيت سلامت و تغذيه و پيروي از يك برنامه غذايي صحيح

2 ـ توجه و رسيدگي مناسب به بهداشت دهان و دندان

3 ـ مصرف 6 ـ 5 ليوان آب در روز

4 ـ استفاده از تمام گروههاي غذايي و ايجاد تنوع غذايي در برنامه روزانه

5 ـ مصرف مقادير كافي ميوه جات و سبزيجات

6 ـ استفاده از نان‌هاي سبوس‌دار

7 ـ محدود كردن مصرف غذاهاي چرب و شيريني‌ها

8 ـ مصرف كافي لبنيات مثل شير و ماست

9 ـ سالمنداني كه دچار بي خوابي هستند از مصرف قهوه و چاي در بعدازظهر و شب خودداري كنند و يك فنجان شير گرم قبل از خواب مصرف كنند.

10 ـ از مصرف چاي تا 2 ساعت بعد از غذا اجتناب كرده و در صورت امكان از ليموترش تازه در كنار غذا جهت جذب بهتر آهن غذا استفاده كنند.

11 ـ قرار گرفتن در معرض نور آفتاب به مدت نيم ساعت در روز و استفاده از لباس‌هاي رنگ روشن.

12 ـ به كليه سالمندان محترم توصيه مي‌شود با توجه به شرايط بدني خود، نرمش و تحرك روزانه را هر چند كم آغاز كنند. حتي 20 دقيقه پياده‌روي سبك در هواي آزاد مي‌تواند در ايجاد نشاط و سلامت سالمندان بسيار مؤثر واقع شود و براي انجام فعاليت‌هاي سنگين هم بهتر است ابتدا با پزشك خود مشورت كنيد.

 

منبع : سایت پزشکان ایران

گوجه فرنگی یکی از سبزی هایی است که مصرف آن به آقایان توصیه می شود .
تحقیقات بی‌شماری تاکنون نشان داده‌اند که مصرف بالای میوه و سبزیجات می‌تواند از بروز بیماری‌های قلبی عروقی،برخی سرطان‌ها و... پیشگیری کند و دلیل اصلی این ویژگی‌ هم آنتی‌اکسیدان‌های موجود در این گروه‌های غذایی است. کاروتنوییدها و به ویژه لیکوپن اصلی‌ترین آنتی‌اکسیدان گوجه‌ فرنگی است و در كنار ترکیبات فنولیک موجود،خواص ضد سرطانی را به این ماده غذایی داده است.گوجه غنی از آب است، به طوری كه 100 گرم‌اش 8/93 گرم آب دارد و از آنجا که بسیار کم کالری است مصرف‌اش برای تناسب اندام توصیه می‌شود. یک گوجه رسیده متوسط که 123 گرم وزن دارد، حدود 22 کیلو کالری، 1/1 گرم پروتئین، 8/4 گرم قند، 3/0 گرم چربی و 5/1 گرم فیبر دارد. این ترکیبات نه تنها در گوجه بلکه در تمامی فرآورده‌های به دست آمده از این سبزی نیز موجود است،حتی جالب است بدانید میزان لیکوپن موجود در فرآورده‌ها بیشتر است و راحت‌تر از طریق ارگانیسم جذب می‌شود. البته ذکر این موضوع نیز مهم است که فرآورده‌های گوجه نسبت به میوه تازه سدیم بیشتری دارد. مثلا 15 میلی‌لیتر سس‌گوجه 80 میلی‌گرم و کچاپ 170 میلی‌گرم سدیم دارد. این میزان به ترتیب 3 درصد (سس گوجه) و 7 درصد (کچاپ) بیشتر از حداکثر میزان سدیم مورد نیاز بدن در روز است بنابر این برخلاف گوجه‌فرنگی تازه، در خوردن فرآورده‌های آن باید حد اعتدال را رعایت کرد.


چراغ سبز برای آب‌ گوجه!

آب این سبزی کالری،بسیار کمی دارد، به‌ طوری که هر 100 میلی‌لیتر از آن حدود 20 کیلوکالری انرژی دارد و با وجود كالری كم، غنی از مواد معدنی و ویتامین‌هاست و آن را نوشیدنی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ می‌دانند. به این ترتیب كه 100 میلی‌لیتر از آن 250 میلی‌گرم کاروتن، 14 میلی‌گرم ویتامین
C، 230 میلی‌گرم پتاسیم، 15 میلی‌گرم سدیم دارد، در حالی فقط 16 کیلو کالری انرژی داشته و به‌طور کلی حاوی مواد محافظتی در برابر سرطان است. در واقع نه تنها آب گوجه بلکه آب تمامی سبزیجات، کالری کم و ریز مغذی‌های اصلی و مهم زیادی دارند و فرد با مصرف آهن در ضمن دریافت انرژی کم می‌تواند ویتامین و مواد معدنی زیادی به بدنش برساند.


 پس، به پنج دلیل به شما توصیه می‌كنیم كه از این نوشیدنی میل كنید:
اول اینكه آب گوجه‌فرنگی کم‌کالری و پرویتامین است، به شرطی که 100 درصد طبیعی باشد.

دوم خاصیت ادرارآوری دارد.

سوم داروی بسیار خوبی برای گلو درد و آکنه است.

چهارم اینكه ضدخستگی و ضدگرسنگی بوده .

پنجم اینکه برای پیشگیری از بروز دیابت، سرطان پروستات، سرطان ریه، معده و بیماری‌های قلبی عروقی مفید شناخته شده است.

 

چند تحقیق جالب درباره گوجه‌فرنگی

تحقیقات اخیر نشان داده‌اند چون میزان چربی و قند آب گوجه پایین است و لیكوپن فراوانی دارد، می‌تواند در مبتلایان به دیابت نوع 2 سبب کاهش تجمع پلاکت‌های خونی شود. طی این پژوهش روزانه به مدت 3 هفته، داوطلبان مبتلا به دیابت، 250 میلی‌لیتر آب گوجه صاف شده مصرف کردند و پس از این مدت محققان متوجه کاهش تجمع پلاکت‌های خونی و کاهش احتمال ابتلا به ناراحتی‌های قلبی در آنان شدند.
تحقیقی دیگر نشان داده است که احتمال ابتلای افرادی که به‌ طور مرتب گوجه یا فرآورده‌های گوجه‌ فرنگی نظیر آب آن را مصرف می‌کنند به سرطان پروستات 10 تا 20 درصد کاهش می‌یابد.مصرف تنها دو هفته آب گوجه به طور مرتب، مقاومت سلول‌ها را در برابر اکسیداسیون افزایش داده و بالا رفتن میزان لیکوپن در بافت پروستات مانع از بروز این سرطان در افراد می‌شود، در حالی که مصرف مکمل لیکوپن چنین اثر قوی ندارد.
طبق پژوهش‌های سازمان غذا و داروی آمریکا مصرف نصف فنجان آب گوجه در هفته می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان پروستات را کاهش دهد. نزدیک به 20 تحقیق دیگر نیز از تاثیرات مثبت لیکوپن موجود در گوجه در جلوگیری از ابتلا به سرطان ریه، معده، روده بزرگ، کولون، لوزالمعده، مثانه، پستان و دهانه رحم خبر داده است، گرچه هنوز بررسی‌ها در رابطه با اثر پیشگیری‌ کننده این ماده در بروز سرطان‌های معده، ریه و پروستات زیر سوال بوده و همچنان ادامه دارد.

 

سه مورد منع مصرف گوجه‌فرنگی

اگر آلرژی دارید: آلرژی به لاتکس می‌تواند سبب بروز عکس‌العمل‌های شدید در پی مصرف گوجه شود. به همین دلیل توصیه می‌شود افرادی که به گوجه، کیوی، هلو یا فلفل حساسیت دارند به متخصص مراجعه کرده تا ضمن مشخص شدن آلرژی شان، اقدامات لازم انجام شود.

اگر مشکلات مری دارید: اگر ناراحتی گوارشی یا مری دارید، مثلا دچار بازگشت اسید معده هستید، بهتر است در مصرف گوجه با احتیاط عمل کنید. مصرف این سبزی می‌تواند سبب بروز دردهای شدید در معده و مری شود.

 

اگر سندرم آلرژی دهانی دارید: افرادی که به گرده‌ها حساسیت دارند، با خوردن گوجه‌فرنگی در بدن‌شان عکس‌العمل‌ ایمونولوژیک به وجود می‌آید و این موضوع به دهان، لب‌ها، گلو محدود می‌شود و حس گزگز و سوختگی به وجود می‌آید و در عرض چند دقیقه برطرف خواهد شد بنابراین، خوردن گوجه‌فرنگی برای این افراد ممنوع نیست اما در صورتی که با خوردن این سبزی دچار این حالات می‌شوید،بهتر است با متخصص مشورت کنید تا دلایل آلرژی‌تان مشخص شود.

 

منبع: سایت سیمرغ

نقرس بيماري است كه خود را با علايم افزايش اسيداوريك خون، التهاب مفصلي دردناك و رسوب كريستال‌هاي اورات سديم و سنگ‌هاي كليوي اسيداوريكي نشان مي‌دهد.

طبق آمار موجود از هر هزار مرد حدود 7  نفر و از هر هزاران زن حدود يك نفر به اين بيماري مبتلا مي‌شوند. ميزان بروز اين بيماري در مردان با ميزان اسيداوريك خون ارتباط دارد، بطوري كه در اسيد اوريك كم‌تر از 7 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر، اين ميزان 1/0 و در اسيد اوريك بالاي 9 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر، ميزان بروز اين بيماري به 5 درصد مي‌رسد. (عدد طبيعي اسيداوريك در خانم‌ها بين 6 ـ 2.6 و در آقايان 7.2 ـ 3.5 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر است)

نقرس در اثر توليد بيش از حد يا دفع كم‌ترازحد اسيد اوريك (يا هر دو) بوجود مي‌آيد. از ميزان600 تا 700 ميلي‌گرم اسيد اوريكي كه روزانه دفع مي‌شود، يك سوم از رژيم غذايي (پورين موجود در مواد غذايي مصرفي) و دو سوم از منابع داخلي بدن حاصل مي‌شود.

ده درصد موارد نقرس بر اثر توليد بيش از حد اسيداوريك و 90 درصد آن بر اثر كاهش دفع اسيداوريك است. برخي از داروها و اختلالات و بيماري‌ها هم مي‌توانند عامل افزايش غلظت سرمي ‌اسيد اوريك باشند. داروهايي كه مي‌توانند در اين زمينه نقش داشته باشند عبارتند از: مصرف طولاني مدت و زياد داروهاي مدر، لوودوپا، اسيد نيكوتينيك،‌ پيرازيناميد و . مصرف الكل و مشروبات الكلي نيز از عوامل افزايش اسيد اوريك خون مي‌باشد.

از اختلالاتي كه مي‌تواند منجر به افزايش اسيداوريك خون شود مي‌توان به لوسمي‌ها (سرطان خون)، لنفوم، نارسايي كليه، گرسنگي‌هاي طولاني و مفرط، چاقي، مسموميت با سرب و اشاره كرد.

شايع‌ترين علامت بيماري نقرس در كنار افزايش سطح اسيداوريك خون، التهاب مفصلي دردناك است. همان طور كه گفته شده معمولا به صورت درد در مفصل اندام تحتاني و در درجه اول انگشت شست پا است كه البته ساير محل‌هاي گرفتاري به ترتيب شيوع بعد از مفصل انگشت شست پا، مي‌تواند مچ پا،‌ پاشنه‌ها، زانوها، مچ انگشتان دست‌ها و آرنج باشد.

درمان تغذيه‌اي در بيماري نقرس و افزايش اسيد اوريك خون

همانطور كه گفته شد، نقرس يك ناهنجاري متابوليسم پورين است كه علامت مشخصه آن سطوح غيرطبيعي و بالاي اسيد اوريك در خون و رسوبات اورات سديم در بافت‌هاي نرم و استخواني نظير مفاصل و غضروف‌ها و تاندون‌ها است. بنابراين يكي از مهم‌ترين مسايل در رژيم غذايي اين بيماري اعمال برخي محدوديت‌ها در پورين رژيم دريافتي، خصوصا در مرحله حاد بيماري مي‌تواند باشد.

رژيم محدود از پورين به مثابه يك كمك فرعي براي درمان دارويي جهت كاهش ترشح اسيد اوريك تا ميزان 200 تا 400 ميلي گرم در روز مي‌تواند كمك كننده باشد (همان طور كه گفته شد حدود 700 ـ 600 ميلي‌گرم اسيد اوريك از يك فرد عادي روزانه دفع مي‌شود) و ميزان سطح اوريك را تا يك ميلي‌گرم در دسي‌ليتر پايين بياورد.

در رژيم محدود از پورين، دريافت پورين به حدود 150 ـ 120 ميلي‌گرم در مقايسه با دريافت روزانه معمولي آن كه عددي بين 600 تا 1000 ميلي‌گرم در روز است، محدود مي‌گردد. اين رژيم به عنوان يك عامل كمكي در بيماري نقرس و ساير ناهنجاري‌هاي موثر بر متابوليسم پورين تجويز مي‌شود و براي پايين آوردن سطح اوريك در بدن طراحي شده است. در اين رژيم منابع غذايي سرشار از پورين نظير جگر، اندام‌هاي غده‌اي، ماهي و غذاهاي دريايي، گوشت، لوبيا، نخود، زردچوبه، قارچ خوراكي، گل كلم و اسفناج با توجه به شرايط بيمار محدود مي‌شود. مصرف اين غذاها در طي حمله حاد نقرس مجاز نمي‌باشد و هنگامي‌كه مرحله حاد فروكش مي‌كند فرد مجاز به مصرف يك سهم غذايي 60 گرمي ‌از اين غذاها خواهد بود.

بيماران مي‌توانند غذاهايي را كه اساسا عاري از پورين است به دلخواه مصرف نمايند. اين غذاها عبارتند از نان و غلات، شير و فرآورده‌هاي لبني، تخم‌مرغ، ميوه‌جات،‌ سبزيجات و نوشيدني‌هاي غير الكلي.

مصرف روزانه پروتئين به حدود 8/0 گرم به ازاي هر كيلوگرم وزن بدن محدود مي‌شود (ميزان مصرف پروتئين يك فرد عادي حدود 1 گرم به ازاي هر كيلوگرم وزن بدن است. مثلا يك فرد 70 كيلوگرمي‌به 70 گرم پروتئين نيازمند مي‌باشد). مصرف روزانه گوشت نبايد از 120 ـ‌90 گرم بيش‌تر باشد.

براي افزايش دفع اسيد اوريك لازم است بيماران رژيم غذايي سرشار از كربوهيدرات (مثل نان، برنج، ماكاروني، غلات و ) و كم‌چربي داشته باشند و خصوصا در وعده‌هاي شام از خوردن غذاهاي سنگين و زياد پرهيز كنند.

كنترل و حفظ وزن مطلوب براي اين بيماران از اهميت خاصي برخوردار است. بنابراين بايد سعي كنند با رعايت رژيم غذايي متعادل و انجام حركات ورزشي و خصوصا پياده‌روي وزن خود را در حد ايده‌آل حفظ كنند.

براي رقيق كردن ادرار و تسريع دفع اسيد اوريك و پيشگيري از رسوب اورات در كليه‌ها و تشكيل سنگ‌هاي كليوي نوشيدن آب و مايعات به مقدار فراوان براي اين بيماران توصيه مي‌شود، بطوري كه روزانه نوشيدن حدود 3 ليتر مايعات براي اين بيماران ضروري و لازم دانسته شده است. بيماران بايد از نوشيدن نوشيدني‌هاي حاوي الكل اجتناب كنند. زيرا الكل ترشح دفع اورات توسط كليه‌ها را مهار مي‌كند.

در انتها قابل ذكر است كه داشتن وزن ايده‌آل و رژيم غذايي مطلوب و مناسب مي‌تواند تا حدود زيادي بيماران را از مصرف دارو و عوارض حاصل از بيماري محفوظ نگه دارد

منبع : سایت پزشکان ایران

خطر ابتلا به بيماري قلب و عروق و بروز حمله قلبي را مي‌توان با بوجود آوردن تغييراتي كه ميزان كلسترول را پايين بياورد كاهش داد. توجه به اين نكته ضروري است كه به ازاي هر 1 درصد كاهش در مقدار كلسترول خون درصد خطر كاهش مي‌يابد. براي مثال پايين آوردن كلسترول خون به ميزان دو تا پنج درصد مي‌تواند خطر حمله قلبي را براي شما سي درصد كاهش دهد. اكثر افراد مي‌توانند مقدار كلسترول خون خود را تا ميزان مطلوب پايين بياورند. مقدار كلسترول خون اساسا تحت تاثير مواد غذايي مصرفي و زمينه ارثي مقدار كلسترول خون مي‌باشد. خوردن غذاهايي كه چربي‌هاي اشباع شده زيادي دارند بيش از هر چيز شما را در خطر بالا رفتن كلسترول خون قرار مي‌دهند. كاهش كلسترول خون با كاهش دريافت كلسترول و چربي رژيم (مخصوصا چربي اشباع شده)، افزايش مصرف فيبرهاي غذايي محلول و ثابت نگه‌داشتن وزن در حد ايده‌آل امكان‌پذير است

چربي هاي اشباع در گوشتها مخصوصا  در گوشت قرمز  مانند گوشت گوسفند و گوساله و لبنيات مانند خامه و كره وجود دارد. بعضي از محصولات قنادي مثل پاي ها  كيك ها و كلوچه ها نيز مي توانند حاوي مقادير زيادي چربي هاي اشباع شده باشند  -  همراه با كاهش مصرف چربي هاي اشباع شده لازم است   غذاهاي غني از نشاسته  - كربوهيدراتها -  را بيشتر مصرف كنيم  مثل غلات صبحانه‌اي، سيب‌زميني آب‌پز يا كبابي، برنج پخته، لوبيا، ماكاروني

بايد به خاطر داشت كه اگر شما اضافه وزن داريد و مقدار كلسترول خونتان بالاست كاهش وزن مي‌تواند به پايين آوردن كلسترول خون كمك كند. براي كساني كه به درمان پيشرفته تري نياز دارند درمانهاي دارويي مؤثر در دسترس مي‌باشد.

سبوس جو يك منبع غني از فيبر محلول مي‌باشد. نكته‌اي كه درباره اين ماده مطرح است اين است كه به نظر مي‌رسد اين ماده كلسترول ال دي ال   كه سبب رسوب چربي در سرخ‌رگها مي شود را كاهش داده، ولي سطح كلسترول محافظت كننده - اچ دي ال -  را بالا مي‌برد. غذاهاي ديگر غني از فيبر محلول شامل انواع لوبيا، عدس و بعضي از ميوه‌ها مي‌باشند. از آنجا كه تمام اين غذاها از دو جنبه كم‌چربي بودن و فيبر بالا مفيد هستند، مصرف روزانه آنها مفيد است.

چند راهنمايي ساده براي شروع در اينجا آورده شده است. اين تغييرات در رژيم غذايي مي‌تواند به كاهش مقدار كلسترول خون كمك كند.

مواردي كه بايد در رژيم غذايي كاهش داد:

به جاي غذاهاي سرخ شده، از كباب شده استفاده كنيد.

چربي هاي اضافي را از خوراكها و غذاهاي گوشتي حذف كنيد.

بجاي پنير چرب از انواع كم چربي استفاده كنيد.

سعي كنيد به جاي خامه از ماست كم چربي استفاده كنيد.

به جاي شير چرب از شير پاستوريزه كم‌چربي استفاده كنيد.

مصرف شيريني ها پاي ها و  كلوچه ها و كيك ها را محدود كنيد

از قسمت‌ هاي كم چرب گوشت استفاده كنيد و تمام چربي هاي قابل رويت را جدا كنيد و از مرغ و ماهي  بيشتر از گوشت قرمز استفاده كنيد.

مواردي كه بايد در برنامه غذايي خود افزايش دهيد:

غذاهاي گياهي: سبزيجات، حبوبات و بقولات مانند انواع لوبيا و عدس و غيره 

غذاهاي تهيه شده از غلات، غلات صبحانه، ماكاروني، برنج، نان، ميوه‌ها

آنچه مسلم است هيچ يك از مواد غذايي به خودي خود مضر نمي‌باشند، بلكه تركيب غلط آن‌ها در يك رژيم غذايي نامناسب است كه مشكل آفريني مي‌كند.

چه تغييرات ديگري بايد انجام گيرد؟

علاوه بر اين كه يك رژيم خوب مي‌تواند نقش مهمي‌ در كاهش بيماري قلبي داشته باشد، موارد ديگري را نيز بايد رعايت كرد. پس براي اينكه يك قلب سالم داشته باشيد:

ـ سيگار را ترك كنيد.

ـ وزنتان را در محدوده مطلوب نگه داريد.

ـ استرس نداشته باشيد.

ـ به طور مرتب ورزش كنيد.

منبع : سایت پزشکان ایران

سلامتي مجاري تنفسي وابسته به دريافت هواي فاقد ميكروب و آلودگي است. بيش از 200 نوع ويروس شناخته شده است كه به دستگاه تنفسي فوقاني اثر گذاشته و باعث سرماخوردگي مي‌شوند. در اغلب موارد سرماخوردگي‌ها خفيف بوده و به طور معمول براي حدود يك هفته باقي مي‌مانند. آنفلوانزا نامي‌است كه به عفونت ويروسي بسيار شديد نسبت داده مي‌شود و اين عفونت نيز بر دستگاه تنفسي فوقاني تاثير مي‌گذارند. نام آنفلوانزا از اين باور قديمي ‌منشاء مي‌گيرد كه اين بيماري را ناشي از تاثيرات ماوراالطبيعه مي‌دانسته‌اند.

علايم سرماخوردگي به طور معمول دو تا سه روز پس از ورود ويروس به بدن ظاهر مي‌شود. شايع‌ترين علايم شامل: ‌گلودرد، گرفتگي و يا ريزش آب بيني، سرفه، عطسه و درد قسمت‌هاي دست و پاست. خستگي، ريزش آب از چشم‌ها و مشكلات خوابيدن نيز ممكن است رخ دهند. در صورتي كه علائم، بيش از يك هفته باقي بمانند و به همراه سردرد شديد، ضعف، از دست دادن اشتها و تهوع نيز باشند احتمال اين كه بيماري به علت ويروس آنفلوانزا باشد بيشتر است. بروز تب نيز به طور معمول شايع است. بايد توجه كرد كه در موارد عفونت‌هاي ويروسي دستگاه تنفسي فوقاني، علت بيماري را نمي‌توان برطرف كرد و فقط درمان علائم امكان پذير است.

به هنگام سرماخوردگي ‌استراحت زياد، مصرف فراوان مايعات و قرقره كردن آب نمك ولرم به بهبود علائم كمك مي‌كند. مصرف قرص‌هاي مسكن به رفع سردرد و كاهش تب كمك مي‌كنند. تنها در مواردي كه به دنبال عفونت ويروسي،‌ عفونت باكتريايي نيز بروز مي‌كند،‌ آنتي‌بيوتيك‌ها مفيد واقع مي‌شوند. كودكان، سالمندان، زنان باردار و افرا د دچار مشكلاتي از قبيل ديابت و بيماري‌هاي كليوي به توصيه‌هاي پزشكي بيشتري نياز دارند. گاهي اوقات، براي گروه سالمندان (در خطر) به منظور پيشگيري از ابتلا به عفونت، استفاده از واكسن توصيه مي‌شود.

چه غذاهايي براي سرماخوردگي مفيد هستند؟

براي اين كه سيستم ايمني بدن به بهترين نحو به وظيفه‌اش كه مبارزه عليه ويروس‌هاي سرماخوردگي و آنفلوانزا است، عمل كند بايد مواد مغذي حياتي را دريافت كند.

از جمله منابع اصلي طبيعي تامين‌كننده ويتامين ث كه در درمان سرماخوردگي موثرند عبارت اند از:

ـ پرتقال، گريپ فروت، انواع توت، فلفل دلمه‌اي، توت فرنگي، سيب زميني و سبزيجات برگ سبز از قبيل انواع كلم. دريافت زياد و منظم ويتامين ث به كاهش بروز، شدت و طول مدت سرماخوردگي كمك مي‌كند.

ـ غلات سبوس‌دار و حبوبات، منابع غذايي خوب يكي از ويتامين‌هاي گروه ب به نام پانتوتنيك اسيد هستند. كمبود پانتوتنيك اسيد، سبب بروز عفونت‌هاي مكرر دستگاه تنفسي فوقاني مي‌شود.

ـ سير داراي آهن، روي و آليسين است كه سبب تقويت سيستم ايمني و كمك به كاهش خطر عفونت‌هاي ويروسي مي‌شود.

ـ ماهي قباد، قزل‌آلا، ساردين و ماهي‌هاي روغني غني از اسيدهاي چرب امگا 3 هستند. همچنين تخم كتان،‌ دانه كدو حلوايي و روغن شاه‌دانه نيز از ديگر منابع خوب امگا 3 هستند.

ـ دانه كنجد، تخمه كدو حلوايي و آفتاب‌گردان منابع غني اسيدهاي چرب امگا 6 هستند. اين اسيد‌هاي چرب در مبارزه عليه عفونت‌هاي سرماخوردگي به سلول‌هاي دستگاه تنفسي كمك مي‌كنند.

ـ جگر، انواع ماهي از جمله قزل‌آلا،‌ قباد و شاه ماهي، كره و تخم‌مرغ منابع ويتامين آ هستند. هويج، انبه، سيب‌زميني،‌ زردآلو، كدو حلوايي و سبزيجات سبز تيره نيز تامين‌كننده بتاكاروتن هستند كه در بدن به ويتامين آ تبديل مي‌شوند. عفونت‌هاي مكرر تنفسي در كودكان با كاهش ذخاير ويتامين آ مرتبط است. يك رژيم غذايي متنوع و مخلوط حاوي اين غذاها، مواد كافي براي يك كودك در حال رشد را تامين مي‌كند.

ـ ماهي، مرغ، گوشت قرمز بدون چربي، لبنيات و مخلوطي از حبوبات مغزها، دانه‌ها و غلات سبوس‌دار، تامين كننده پروتئين هستند. كمبود دريافت پروتئين خطر ابتلا به عفونت را افزايش مي‌دهد.

ـ گوشت، شير، غلات و حبوبات تامين كننده ويتامين‌هاي ب‌ـ6 و پانتوتنيك اسيد هستند كه براي تامين سلامتي سيستم ايمني از اهميت بسياري برخوردارند.

ـ غلات صبحانه (برشتوك)، نان و عصاره مخمر،‌ تامين كننده اسيدفوليك هستند كه براي سلامتي و تقويت سيستم ايمني ضروري است. به علاوه چغندر، لوبيا چشم بلبلي و انواع كلم منابع خوب فولات (فرم طبيعي اسيد فوليك) هستند.

ـ انواع صدف، گوشت‌هاي قرمز بدون چربي و غلات سبوس‌دار حاوي روي هستند. روي يك ماده معدني مورد نياز براي سيستم ايمني است.

از چه غذاهايي پرهيز كنيم؟

غذاهاي آماده بسته بندي شده و كنسروها از لحاظ ويتامين‌ها و مواد معدني فقير هستند. بنابراين به جاي مصرف اين نوع غذاها از انواع ميوه و سبزيجات تازه، گوشت، ماهي، غلات، مغز‌ها و دانه‌ها استفاده كنيد.

نكته:

استفاده از بخور براي رفع گرفتگي بيني كمك مي‌كند. براي اين كار، به مدت 10 دقيقه سر را بر روي بخارات يك ظرف آب در حال جوشيدن بگيريد. بهتر است دستمال يا حوله‌اي را روي سر بگذاريد و اين عمل را سه بار در روز تكرار كنيد. مي‌توان مقداري روغن منتول يا اوكاليپتوس به آب در حال تبخير اضافه كنيد تا عمل تنفس را تسهيل كند.

ـ مقدار زيادي مايعات مصرف كنيد. در طول حملات شديد آنفلوانزا، بهتر است از مايعات مقوي و مغذي مثل انواع سوپ‌ها و آش‌ها به عنوان جايگزين وعده اصلي استفاده كنيد. البته به شرطي كه تعادل صحيحي از انواع مواد مغذي را دارا باشد.

ـ تا جايي كه مي‌توانيد استراحت كنيد. سيستم ايمني براي تجديد قوا به استراحت نياز دارد. عدم توجه به علائم يك عفونت ويروسي و سعي در ادامه كار و فعاليت در حين بيماري، مدت ابتلا را طولاني مي‌سازد

منبع : سایت پزشکان ایران

پوكي استخوان حالتي است كه در آن استخوان شكننده شده و احتمال شكستگي با ضربات كوچك افزايش مي‌يابد. پوكي استخوان از گرفتاري‌هاي بسيار شايع جوامع بشري است كه بعد از سن 35 سالگي روند آن در انسان آغاز مي‌شود. حدود نيمي‌ از زنان مسن‌تر از 45 سال و 90 درصد زنان مسن‌تر از 75 سال به بيماري پوكي استخوان مبتلا مي‌شوند. مردان مسن نيز به پوكي استخوان مبتلا مي‌شوند كه البته ميزان ابتلاي آنان كمتر از زنان است. به طور تقريبي از هر سه زن يك نفر و از هر دوازده مرد يك نفر به پوكي استخوان مبتلا مي‌شوند و اين امر در سال منجر به ده هزار شكستگي ناتوان كننده در مبتلايان مي‌شود كه متاسفانه تعداد اندكي از مبتلايان به پوكي استخوان مورد بررسي و ارزيابي قرار مي‌گيرند.

پوكي استخوان عارضه‌اي است كه با بالارفتن سن بوجود مي‌آيد. در نتيجه از استحكام بافت و املاح استخواني كم شده و از مقاومت آن كاسته مي‌شود. استخوان انسان در سن كودكي خاصيت ارتجاعي و تحمل فشار زيادتري را دارد و به تدريج سفت و محكم شده و از مقاومت آن كاسته مي‌شود و اين مسئله در سن 20 سالگي به اوج خود مي‌رسد و بين سن 20 تا 35 سالگي استحكام استخوان به همان قوت باقي مي‌ماند. به همين دليل در افراد جوان ضربات بسيار شديد مثل تصادفات مي‌تواند منجر به شكستگي استخوان شود، اما از اين سن به بعد بتدريج و با سرعتي كم از تراكم استخوان كاسته مي‌شود و استخوان‌ها با بالا رفتن سن پوك مي‌شوند. در زنان بعد از يائسگي به علت توقف ترشح هورمون‌هاي زنانه و نقش مهم اين هورمون‌ها در استحكام استخوان ها، شيوع پوكي استخوان زيادتر مي‌شود


چ
ه كساني در معرض پوكي استخوان قرار دارند؟

به طور تقريبي و با احتمال بسيار زياد همه ما در معرض پديده ناخوشايند پوكي استخوان قرار داريم.

ـ افراد مسن در معرض ابتلاي بيشتري قرار دارند.

ـ عارضه پوكي استخوان در نزد خانم‌ها بعد از سن يائسگي بسيار شايع است به ويژه اگر يائسگي زودرس در خانم‌ها ايجاد شده باشد.

ـ تحريك بدني و ورزش باعث استحكام استخوان‌ها در هر سني مي‌شود. عدم تحرك و استراحت زياد باعث تحليل استخوان‌ها و پوكي آن مي‌شود و دردهاي استخواني را بيشتر مي‌كند.

ـ گاه پوكي استخوان در برخي از خانواده‌ها بيشتر ديده مي‌شود.  همچنين در بعضي نژادها مثل بعضي از نژادهاي آسيايي اين پوكي بيش‌تر است.

ـ تغذيه نقش مهمي ‌در پوكي استخوان به عهده دارد. افرادي كه كلسيم كافي در رژيم غذايي آنها وجود ندارد و يا ويتامين د كافي دريافت نمي‌كنند، در معرض ابتلاي بالاتري هستند.

ـ همچنين اثر مصرف سيگار، الكل و قهوه زياد هم در پوكي استخوان ثابت شده است.

ـ كساني كه خود سيگار مي‌كشند يا همنشين سيگاري‌ها هستند، در معرض پوكي استخوان زودرس قرار دارند و زناني كه سيگار مي‌كشند دچار پوكي استخوان شديدتري مي‌باشند.

ـ استفاده طولاني از كورتون‌ها و يا داروهاي ادرارآور مي‌تواند باعث پوكي استخوان شود. البته بايد دانست كه مصرف يك يا چند آمپول كورتون در سال چنين اختلالي ايجاد نمي‌كند.

ـ افرادي كه از بعضي اختلالات هورموني مشخص رنج مي‌برند مثل پركاري تيروئيد و پاراتيروييد كم‌كاري غدد جنسي و بيماري كوشينگ در معرض ابتلاي بالاتري براي پوكي استخوان هستند.


آيا پوكي استخوان علامتي دارد؟

متاسفانه بايد گفت به طور معمول پوكي استخوان قبل از بروز عوارض آن علامتي ندارد. علايم هنگامي ‌ايجاد مي‌شود كه شكستگي اتفاق افتاده باشد. درد ناگهاني و شديد در ستون فقرات مي‌تواند از علايم شكستگي‌هاي ستون فقرات باشد. ممكن است شكستگي مهره بدون درد اتفاق افتد و به صورت خميدگي ستون فقرات و كاهش قد بيمار ديده شود. اگر چه عكس برداري با اشعه ايكس به تشخيص شكستگي كمك مي‌كند، ‌ولي براي تشخيص زودرس آن روش مناسبي نيست. پس بهتر است كليه افراد كه در معرض خطر پوكي استخوان قرار دارند قبل از شروع عوارض، مورد ارزيابي قرار گيرند و در صورت مبتلا بودن اقدامات پيش‌گيرانه اعمال شود.

بهترين روش براي تشخيص پوكي استخوان، سنجش تراكم استخوان يا دانسيتومتري است. خوشبختانه امروزه براي سنجش تراكم استخوان دستگاه‌هاي جديدي ساخته شده‌اند كه مي‌توانند با دقت نسبتا زيادي تراكم استخواني و نسبت آن با استخوان سالم و سن مناسب را اندازه‌گيري كنند. آزمايش سنجش تراكم استخواني بدون درد است و تنها چند دقيقه طول ميكشد، همچنين احتياج به آمادگي قبلي ندارد و در طي آن دارويي مصرف نمي‌شود. اين سنجش پزشك را قادر مي‌سازد تا شدت پوكي استخوان را ارزيابي كند و در نتيجه استحكام استخوان را بسنجد.

بنابراين بهترين روش پيش‌گيري از پوكي استخوان و عوارض آن رعايت رژيم غذايي مناسب، فعاليت ورزشي مناسب و دوري از عوامل كمك كننده در افزايش پوكي استخوان مانند مصرف سيگار (به ويژه تمام موارد ذكر شده تا قبل از سن 35 سالگي) و ارزيابي‌هاي لازم براي تعيين ميزان تراكم استخواني است.


جلوگيري از پوكي استخوان

مي‌توان با روش‌هاي بسيار ساده‌اي خطر پوكي استخوان را كاهش داد :

با اطلاع از وضعيت استخوان به ويژه در خانم‌ها در دوران نزديك به يائسگي، بوسيله مشورت با پزشك، بكار بردن روش‌هاي تشخيص مناسب و در صورت نياز تجويز داروهاي ويژه مي‌توان از پيشرفت بيماري و عوارض حاصل آن پيشگيري كرد.

تغذيه مناسب از روش‌هاي بسيار مؤثر براي پيش‌گيري از پوكي استخوان است. غذاي انسان بايد محتوي پروتئين‌ها و املاح كافي و ويتامين‌هاي لازم باشد تا روند پوكي استخوان كندتر شود. بهترين منبع كلسيم و پروتئين: شير ، پنير ، ماست و غذاهاي دريايي به ويژه ماهي است.

كلسيم يكي از اجزاي سازنده استخوان است و غذاي روزانه هر فرد بالغ بايد حداقل حاوي 1000 تا 1200 ميلي‌گرم كلسيم باشد. البته اين مقدار نياز در زنان باردار، شيرده ، يائسه ، افراد مسن و بچه‌ها بيشتر بوده و بين 1500 تا 2000 ميلي‌گرم است. همانطوري كه گفته شد فرآورده‌هاي لبني مانند شير ، ماست ، پنير ، كشك و قره‌قوروت از منابع بسيار خوب و مهم كلسيم‌اند. ساير منابع حاوي كلسيم عبارتند از : سبزيجات برگ سبز ، كلم پيچ ، شلغم ، هويج ، پرتقال،  انگور و توت فرنگي ، خرمالو ، زيتون ، جعفري ، اسفناج ، كرفس ، كشمش ، بادام ، پسته  گردو ، حبوبات و غذاهاي دريايي مانند ماهي به ويژه ماهي تن، كيلكا و ساردين.

پوكي استخوان يكي از مهم‌ترين عوارض كاهش مصرف كلسيم است و در صورت همراهي با عواملي مانند‌ كمبود ويتامين ث  ، كمبود ويتامين د ، درمان با استروئيدها (كورتون)، بي‌حركتي، مصرف الكل و بر شدت آن افزوده مي‌شود. پس بياييم با رعايت نكات زير حافظ سلامتي استخوان‌ها و جلوگيري از پوكي استخوان خود در سن ميان‌سالي و پيري باشيم.


- هم اكنون كه مقدار
نياز روزانه كلسيم خود را مي‌دانيد، سعي كنيد به ميزان لازم از مواد حاوي كلسيم در روز استفاده كنيد تا دچار كمبود ميزان كلسيم نشويد. اين ذخيره‌سازي به ويژه در دهه دوم و سوم زندگي بسيار پر اهميت است. در صورتي كه نمي‌توانيد مقدار لازم كلسيم را از فرآورده‌هاي غذايي طبيعي تهيه كنيد، براي جلوگيري از اين بيماري ناخوشايند سفارش مي‌شود به مصرف تركيبات مكمل موجود در بازار بپردازيد.


- ويتامين د  براي سلامتي استخوان‌ها و جذب كلسيم لازم و ضروري است. بنابراين زماني را در بيرون از خانه بگذرانيد تا آفتاب بتواند پوست شما را براي ساختن ويتامين  د  تحريك كند.


ـ به طور منظم ورزش
كنيد. استخوان‌هاي اطفال با ورزش كردن محكم مي‌شوند و رشد طبيعي خواهند داشت. البته افراد بالغ هم بايد تحرك كافي داشته باشند. استراحت و عدم تحرك باعث تحليل بافت استخواني مي‌شود. بهترين، مفيدترين و بي‌خرج‌ترين ورزش براي انسان‌هاي بالغ و به ويژه افراد مسن پياده‌روي است. توجه داشته باشيد كه ورزش‌هاي تحمل وزن، مثل پياده روي نقش مهمي ‌در رسوب كلسيم در استخوان‌ها دارند. ورزش‌هايي كه فشار و تحمل استخواني ندارند كم‌تر از ورزش‌هاي تحمل وزن در اين مسئله اثر مثبت دارند.


ـ از مصرف مواد
افزايش دهنده پوكي استخوان مانند الكل ، سيگار،  قهوه فراوان و خودداري كنيد.

- جايگزيني هورمون‌هاي زنانه در خانم‌هاي يائسه زير نظر پزشك مي‌تواند مانع پوكي استخوان زودرس شود.


درمان پوكي
استخوان

اگر پس از سنجش تراكم استخوان، معلوم شد كه مبتلا به پوكي استخوان هستيد با نظر پزشك خود مي‌توانيد تحت درمان‌هاي زير قرار بگيريد.

درمان‌هاي متفاوتي هم اكنون براي پوكي استخوان وجود دارد كه هر كدام با توجه به شرايط بيمار براي وي انجام مي‌گيرد. از جمله تجويز تركيبات حاوي كلسيم و ويتامين  د  ، تجويز تركيبات فلورايد و داروهاي كاهنده سرعت پوكي استخوان مانند Alendronate , Etidronate و كه تمام موارد ذكر شده بسيار پرخرج و گران هستند و تنها مورد اول يعني كلسيم و ويتامين د  قابل دسترس‌تر ، كم هزينه‌تر و براي عموم قابل استفاده‌تر است.

در نهايت در نظر داشته باشيد كه تغذيه مناسب سرشار از كلسيم و پروتئين، فعاليت و دوري از عدم تحرك و انجام ورزش‌هاي مناسب از زمان كودكي و نوجواني، بهترين و كم‌خرج‌ترين توشه و روش پيشگيري براي جلوگيري از پوكي استخوان است .


منبع : سایت پزشکان ایران